Jakie są ogólne zasady stosowania szczepionek?

Odstępy określone w ChPL między podaniem kolejnych dawek szczepionki podawane są w postaci zakresu czasowego „od….do…” lub jako określony okres, wówczas odstępy między kolejnymi dawkami szczepienia są odstępami minimalnymi, nie określono maksymalnych odstępów między dawkami szczepienia podstawowego, co oznacza, że kolejną dawkę szczepionki należy podać, gdy tylko będzie to możliwe i dokończyć cały schemat szczepienia zachowując zalecane odstępy między kolejnymi dawkami.

Jeżeli opóźnienie szczepienia wynika z niedostępności danego produktu na rynku, należy postępować zgodnie z powyższymi zaleceniami. W szczególnej sytuacji, gdy istnieje pilna potrzeba uodpornienia, wynikająca z zagrożenia epidemicznego lub indywidualnych wskazań, a jest dostępna inna szczepionka o porównywalnym składzie, można szczepienie kontynuować lub dokończyć tą szczepionką, chyba, że producent w Charakterystyce Produktu leczniczego zastrzegł inaczej. Priorytetem jest zaszczepienie. Szczepienia nie należy odraczać tylko dlatego, że nie dysponujemy taką samą szczepionką.

W przypadku przerwania realizowanego schematu szczepień nie należy rozpoczynać szczepienia od nowa, a zaszczepić w najbliższym, dogodnym terminie. Takie postępowanie wynika z wieloletnich obserwacji, że wydłużenie odstępu pomiędzy kolejnymi dawkami tej samej szczepionki nie wpływa negatywnie na rozwój odpowiedzi immunologicznej.

Nie należy podawać również dodatkowej dawki poza liczbę dawek przewidzianych w schemacie szczepień ani powtarzać cyklu szczepień.

Udowodniono, że w przypadku szczepionki przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu b opóźnienie wynoszące nawet kilka lat między kolejnymi dawkami nie wpływa na ostateczną odpowiedź poszczepienną.

• Dlaczego na tej samej wizycie „szczepiennej” podawanych jest kilka szczepionek?

Uzyskanie pełnej ochrony przed chorobami zakaźnymi wymaga zwykle podania kilku dawek tej samej szczepionki (w określonych odstępach czasu). Poza tym już w pierwszym roku życia dziecko powinno nabyć odporność na różne choroby zakaźne. Dlatego Program Szczepień Ochronnych przewiduje podanie dziecku w pierwszym roku życia tylu szczepionek. Gdyby realizację kalendarza szczepień zaplanować tak, aby na jednej wizycie podawać tylko jedną szczepionkę, wizyt „szczepiennych” byłoby znacznie więcej. Spowodowałoby to także opóźnienie w uzyskaniu odporności.

• Co to są szczepionki skojarzone?

Szczepionki skojarzone pozwalają na uzyskanie odporności na więcej niż jedną chorobę zakaźną. Przykładem może być szczepionka DTP przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi czy szczepionka MMR przeciw odrze, śwince, różyczce. Niektóre szczepionki określa się mianem wysoko skojarzonych, są to tzw. szczepionki „5w1” (przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, Haemophilus influenzae typ b) i „6w1” (przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, Haemophilus influenzae typ b, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B). Dzięki szczepionkom skojarzonym można ograniczyć liczbę ukłuć.

• Czy szczepionki skojarzone można zastąpić pojedynczymi szczepionkami?

Praktycznie nie jest to możliwe w przypadku szczepionek skojarzonych. Istnieje pojedyncza szczepionka przeciw tężcowi czy przeciw błonicy, ale nie ma takiej szczepionki przeciw krztuścowi, toteż nie można podzielić szczepionki przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi i podać oddzielnie jej składników. Niedostępne są także szczepionki przeciw odrze, przeciw śwince i przeciw różyczce, czyli jedyną możliwość uodpornienia przeciw tym trzem chorobom stanowi użycie szczepionki skojarzonej. Natomiast zamiast preparatów „5w1” i „6w1” można podać 2 lub 3 inne szczepionki.

• Czy podawanie szczepionek skojarzonych i kilku szczepionek na jednej wizycie jest bezpieczne i nie stanowi „obciążenia” układu immunologicznego?

Tak, w wielu badaniach potwierdzono bezpieczeństwo takiego postępowania nawet u najmłodszych dzieci, w tym wcześniaków. Nie należy się też obawiać nadmiernego  „obciążenia” układu odporności, bo nawet podanie kilku szczepionek tego samego dnia angażuje jedynie ułamek mechanizmów immunologicznych organizmu. Co więcej, niektóre szczepionki skojarzone (te zawierające bezkomórkowy składnik krztuścowy) zawierają o wiele mniej antygenów (białek) niż szczepionka przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi z pełnokomórkowym składnikiem krztuśca.