Szczepionka przeciw poliomyelitis

Podsumowanie - Szczepionka przeciw poliomyelitis

O chorobie

Poliomyelitis (nagminne porażenie dziecięce lub choroba Heinego-Medina) to ostra choroba zakaźna wywoływana przez poliowirusy. Istnieją 3 typu poliowirusów, które nieznacznie różnią się zakaźnością i nasileniem objawów. Jest to choroba „brudnych rąk” – zakażenia szerzą się głównie poprzez bezpośredni kontakt z zakażonym człowiekiem, kontakt ze skażonymi przedmiotami, spożywanie skażonych pokarmów, w wyniku nieprzestrzegania zasad higieny. Możliwe jest też przeniesienie zakażenia drogą kropelkową. Jeżeli poliowirusy dostaną się do ośrodkowego układu nerwowego, mogą wywoływać uszkodzenie nerwów, co może prowadzić do niedowładu lub porażenia mięśni. Chorują głównie dzieci do 5 roku życia. Objawy występują zwykle po 7-14 dniach od infekcji. Chorzy wydalają wirusy z kałem nawet do 6 tygodni. Okres największej zakaźności występuje od kilku dni przed pojawieniem się pierwszych objawów choroby do 3-4 tygodni po ich wystąpieniu. Do głównych objawów należą: bóle głowy, poczucie ogólnego rozbicia, nieżyt żołądkowo-jelitowy, uczucie sztywności karku i pleców, podwyższona temperatura. U 1 na 200 zakażonych występują nieodwracalne porażenia. Wśród 5-10% osób z porażeniami dochodzi do porażenia mięśni oddechowych i zgonu.

Pamiętaj że:

  • Od 1988 r. prowadzony jest ogólnoświatowy Program Eradykacji Poliomyelitis, dążący do całkowitej eliminacji wirusa z powierzchni ziemi.
  • W Polsce od ponad 40 lat nie ma zachorowań na poliomyelitis.
  • Dopóki istnieją zachorowania gdzieś na świecie, konieczne jest kontynuowanie szczepień, aby nie dopuścić do nawrotu choroby.

Poliomyelitis stanowiło w przeszłości znaczne obciążenie dla społeczeństwa. Przed wprowadzeniem szczepień choroba Heinego-Medina rocznie powodowała tysiące zgonów oraz kilkanaście tysięcy przypadków trwałego inwalidztwa u dzieci w wieku szkolnym na świecie. Od 1988 roku prowadzony jest Światowy Program Eradykacji Poliomyelitis. W ramach tego programu organizuje się masowe akcje szczepień w krajach o słabszej infrastrukturze oraz kontynuuje się szczepienia we wszystkich krajach świata, w których wyeliminowano już zachorowania. Dzięki Programowi udało się ograniczyć liczbę zachorowań o 99%, z szacowanych 350 tysięcy w 1988 r. w 125 krajach endemicznych do 151 potwierdzonych zachorowań w 2020 r. w dwóch krajach (Pakistan, Afganistan). W Polsce ostatni przypadek poliomyelitis miał miejsce ponad 40 lat temu!

O szczepionce

Szczepionka przeciw poliomyelitis zawiera inaktywowane (zabite) poliowirusy. Jest podawana podskórnie lub domięśniowo. Odstępy między poszczególnymi dawkami szczepionki powinny obejmować okres 6-8 tygodni. Aby uzyskać pełną ochronę dziecka wskazane jest podanie 4 dawek szczepionki. Wg kalendarza szczepień ochronnych podaje się 3 dawki szczepienia podstawowego w 3-4, 5-6 oraz 16-18 miesiącu życia. Dawka przypominająca podawana jest w 6 roku życia.

Szczepionka przeciw poliomyelitis jest bezpieczna. Bardzo rzadko występują odczyny miejscowe, tj.: lekkie zaczerwienienie, ból, stwardnienie lub obrzęk w miejscu wstrzyknięcia i utrzymują się zwykle 1-2 dni. U niektórych dzieci i dorosłych po podaniu szczepionki mogą wystąpić objawy nieswoiste tj.: bóle głowy, wymioty, biegunka.

Dzięki wieloletnim masowym szczepieniom, ryzyko zachorowania na poliomyelitis w Polsce jest bliskie zeru. Dopóki jednak występują zachorowania w niektórych regionach Azji, istnieje ryzyko zawleczenia zachorowań do Europy. Wtedy niezaszczepione dzieci mogą zachorować.

O chorobie

Co to jest poliomyelitis?

Poliomyelitis (nagminne porażenie dziecięce, wirusowe zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego lub choroba Heinego-Medina) to ostra choroba zakaźna wywoływana przez poliowirusy.

Najczęstszym źródłem zakażenia jest bezpośredni kontakt z chorym człowiekiem. Zakażenie szerzy się głównie drogą pokarmową przez przedmioty i środki spożywcze zakażone wydzielinami z gardła lub kałem oraz drogą kropelkową. Poliowirusy dostają się do organizmu przez usta lub nos. Następnie namnażają się w jelitach i przedostają się do krwi, która przenosi je do innych części ciała. Jeżeli wirusy dostaną się do ośrodkowego układu nerwowego, mogą wywoływać uszkodzenie nerwów, co może prowadzić do niedowładu lub porażenia mięśni.

Okres wylęgania choroby wynosi od 3 do 35 dni, w tym od 3 do 6 dni dla postaci bez porażeń oraz od 7 do 21 dla postaci porażennej. Chorzy wydalają wirusy z kałem nawet do 6 tygodni. Okres największej zakaźności występuje od kilku dni przed pojawieniem się pierwszych objawów choroby do 3-4 tygodni po ich wystąpieniu.

Są trzy typy poliowirusów – 1, 2 oraz 3. Zachorowanie spowodowane przez jeden typ nie chroni przed pozostałymi typami, także istnieje teoretyczna możliwość trzykrotnego zachorowania na poliomyelitis!

Zakażenie poliomyelitis występuje tylko u ludzi.

Jakie są objawy poliomyelitis?

Objawy poliomyelitis mogą przypominać inne choroby wirusowe i objawiać się:

  • niespecyficznymi objawami w postaci niewysokiej gorączki i zapalenia gardła,
  • bólami głowy,
  • poczuciem ogólnego rozbicia,
  • nieżytem żołądkowo-jelitowym,
  • uczuciem sztywności karku i pleców,
  • aseptycznym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, niekiedy z parestezjami,
  • nagłym wystąpieniem asymetrycznego niedowładu wiotkiego,
  • trwałym porażeniem,
  • zajęciem mięśni czaszkowych i niewydolnością mięśni oddechowych.

U części chorych wirusy nieodwracalnie niszczą zwoje nerwowe odpowiadające za unerwienie mięśni, co prowadzi do ich trwałego porażenia.

Jak poważne mogą być objawy poliomelitis?

Zakażenia poliowirusami mają różnorodny przebieg: od bezobjawowych (95% wszystkich zakażeń), łagodnych, poprzez zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, aż do ciężkich zachorowań porażennych.

Prawdopodobieństwo wystąpienia porażeń u chorej osoby zależy od jej wieku i chorób współistniejących. Ocenia się, że u około 1 na 1000 zakażonych dzieci oraz 1 na 75 dorosłych mogą wystąpić porażenia mięśni. Najbardziej narażeni na wystąpienie ciężkich porażeń są starsze dzieci, dorośli i kobiety w ciąży.

Porażeniu może ulec każda część ciała. Porażenia są przeważnie niesymetryczne, ale mogą objąć także obie kończyny górne lub dolne, a czasem – cztery kończyny i niektóre mięśnie tułowia. Porażenia narastają w ciągu pierwszych, kilku dni, czemu towarzyszy gorączka. Najczęściej mają charakter trwały, ale u części chorych mogą ustąpić samoistnie po kilku tygodniach lub miesiącach.

We wczesnej fazie choroby porażenie mięśni oddechowych lub jego powikłania mogą być przyczyną zgonu.

U niektórych chorych może dojść do tzw. zespołu post-polio, tzn. narastających porażeń mięśni po wielu latach od zakażenia poliowirusami.

Jak wiele zachorowań na poliomyelitis występuje w Polsce?

TRWA WCZYTYWANIE DANYCH
Źródło danych: biuletyny roczne „Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce” oraz „Szczepienia ochronne w Polsce” (wyd: NIZP-PZH, GIS)
W Polsce w latach 1951-1957 rejestrowano od 1 700 do 3 000 zachorowań rocznie. W czasie epidemii w 1958 roku odnotowano 6 090 zachorowań oraz 348 zgonów. W latach 1959-1960 przeprowadzono masowe szczepienia przeciw poliomyelitis przy użyciu doustnej szczepionki OPV (dzięki zaangażowaniu prof. Hilarego Koprowskiego).
Pod koniec lat 50-tych po wprowadzeniu szczepień przeciw poliomyelitis obserwowano spadek zachorowań. W 1960 r. oraz 1961 r. odnotowano odpowiednio 275 oraz 96  zachorowań. Począwszy od 1963 roku rejestrowano kilkanaście zachorowań rocznie, a od końca lat 70-tych występowały one sporadycznie.
Ostatni rodzimy przypadek zachorowania na poliomyelitis zarejestrowano w 1982 roku. W 1984 roku zarejestrowano ostatni przypadek zachorowania wywołany szczepem dzikim wirusa polio typu 1, importowanym z Maroka.
Od 1984 roku Polska jest krajem wolnym od poliomyelitis.

Gdzie i jak często poliomyelitis występuje na świecie?

Od 1988 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), UNICEF oraz organizacje humanitarne prowadzą ogólnoświatowy Program Eradykacji Poliomyelitis.

Masowe szczepienia przeciw poliomyelitis, prowadzone w ramach tego programu, doprowadziły w krótkim czasie do radykalnego spadku liczby zachorowań, szczególnie w Europie, Ameryce Północnej, Japonii i Australii. W 1991 r. odnotowano ostatni przypadek wywołany dzikim wirusem polio w Regionie Ameryki. W 1998 r. odnotowano ostatni przypadek wywołany dzikim wirusem polio w Regionie Europejskim.

Na świecie od 1988 r. do 2021 r. odnotowano spadek liczby zachorowań o 99,9% (z 350 000 przypadków do 5).

Dzięki szczepieniom w walce z poliomyelitis osiągnięto ogromny sukces.

W ciągu ponad 30 lat działań na rzecz eradykacji poliomyelitis:

  • odnotowano spadek ↓ o 99,9% zachorowań wywołanych dzikim wirusem polio (WPV),
  • uniknięto 16 mln przypadków trwałego kalectwa!
  • 2015 r. – ogłoszono eradykację dzikiego wirusa polio typ 2 (WPV2),
  • 2019 r. – ogłoszono eradykację dzikiego wirusa polio typ 3 (WPV3).

Zachorowania na poliomyelitis wywołane dzikim szczepem wirusa polio typu 1 (WPV1) występują obecnie w 2 krajach: Afganistanie i Pakistanie. Transmisja dzikiego wirusa polio nigdy wcześniej w historii nie była na tak niskim poziomie. W 2021 r. zgłoszono 5 przypadków polio wywołanych WPV1, w porównaniu do 140 przypadków w 2020 r.

W 2022 r. do 17 maja zgłoszono w obu krajach 4 przypadki zachorowań.

Na całym świecie nadal prowadzi się szczepienia przeciw poliomyelitis oraz prowadzi się intensywny nadzór wirusologiczny poprzez badanie próbek kału od wszystkich dzieci u których występują porażenia, w kierunku poliowirusa.

Aktualne dane WHO na temat liczby zachorowań na poliomyelitis.

O szczepionce

Jakie rodzaje szczepionek przeciw poliomyelitis są dostępne w Polsce?

Istnieją dwa typy szczepionek przeciw poliomyelitis:

  • inaktywowana (IPV), zawierająca zabite szczepy wirusa polio typ 1, typ 2 , typ 3, (opracowana przez J.E. Salka), podawana we wstrzyknięciu,
  • żywa (OPV), zawierająca atenuowane szczepy poliowirusów (opracowana przez A.B. Sabina i H. Koprowskiego), podawana doustnie, obecnie na świecie najczęściej stosuje się szczepionkę biwalentną (zawierającą polio typ 1 i polio typ 3).

Oba typy szczepionek są nadal stosowane na świecie.

Od 1 kwietnia 2016 r. w Polsce szczepienia przeciw poliomyelitis realizowane są jedynie inaktywowaną szczepionka IPV.

Szczepionka IPV indukuje produkcję przeciwciał, które zapobiegają przedostaniu się wirusów do ośrodkowego układu nerwowego i wywołaniu porażennego zachorowania. Szczepionka IPV ma bardzo wysoką skuteczność w ochronie przed zachowaniem na poliomyelitis. Po pełnym cyklu szczepień, przewidzianych w programie szczepień ochronnych, odporność na zachorowanie utrzymuje się do końca życia.

Dlaczego warto się szczepić przeciw poliomyelitis?

Poliomyelitis jest bardzo ciężką chorobą zakaźną. Przed wprowadzeniem szczepień było przyczyną tysięcy zgonów rocznie oraz wielokrotnie większej liczby przypadków trwałego inwalidztwa u dzieci w wieku szkolnym na świecie.

Nadal istnieje ryzyko przeniesienia poliowirusów przez podróżnych lub imigrantów z afrykańskich lub azjatyckich krajów, w których poliomyelitis występuje. W celu utrzymania odporności, zabezpieczającej przed taką ewentualnością, niezbędne jest kontynuowanie szczepień wszystkich dzieci w Polsce. W ramach Światowego Programu Eradykacji Poliomyelitis prowadzi się nadal masowe szczepienia pomimo tego, że w naszym kraju od ponad 40 lat nie odnotowano przypadków poliomyelitis.

Kto i kiedy powinien zostać zaszczepiony przeciwko poliomyelitis?

Szczepionkę IPV wstrzykuje się domięśniowo lub podskórnie, w zależności od wieku jest to udo lub ramię. Szczepionka może być podawana razem z innymi szczepionkami w osobne miejsca lub w jednym wstrzyknięciu w postaci skojarzonej.

Szczepionka przeciw poliomyelitis należy do szczepionek obowiązkowych (bezpłatnych). Szczepionkę podaje się dzieciom zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych:

  • 3 dawki szczepionki do 2 roku życia (tj. w 3-4 mies, 5-6 mies. oraz 16-18 mies.);
  • dawkę przypominającą w 6 r.ż.

Większość dorosłych, którzy otrzymali szczepionkę jako dzieci, nie wymaga uodpornienia. Wykonanie pojedynczego szczepienia przypominającego IPV należy rozważyć w następujących grupach ryzyka:

  • osoby podróżujące do regionów świata, gdzie poliomyelitis występuje,
  • pracownicy laboratoryjni pracujący z poliowirusami,
  • pracownicy ochrony zdrowia, którzy zetknęli się z chorym lub podejrzanym o zachorowanie na poliomyelitis.

Szczepienie osoby dorosłej, w przeszłości niezaszczepionej obejmuje podanie 2 dawek w odstępie 1–2 miesięcy oraz dawki uzupełniającej (trzeciej) 6–12 miesięcy po dawce drugiej (szczepienia odpłatne).

Kto nie powinien zostać zaszczepiony przeciw poliomyelitis?

Głównym przeciwwskazaniem do szczepień przeciw poliomyelitis szczepionką inaktywowaną IPV jest wystąpienie reakcji nadwrażliwości po uprzednim szczepieniu.

Szczepienie należy przełożyć w przypadku choroby o umiarkowanym lub ciężkim przebiegu. Osoby z łagodnymi objawami choroby, np. przeziębienia, mogą zostać zaszczepione.

Jakie jest ryzyko związane z zaszczepieniem przeciwko poliomyelitis?

Szczepionka IPV jest bezpieczniejsza, ponieważ zawiera inaktywowane (zabite) poliowirusy. Zaleca się ją dzieciom z niedoborami odporności i nosicielom HIV. Po podaniu szczpionki IPV rzadko (2-3 na 1 milion podanych dawek) występują odczyny miejscowe, tj.: lekkie zaczerwienienie, ból, stwardnienie lub obrzęk w miejscu wstrzyknięcia. Odczyny utrzymują się zwykle 1-2 dni. U niektórych dzieci i dorosłych po podaniu szczepionki IPV mogą wystąpić objawy nieswoiste tj.: bóle głowy, wymioty, biegunka. Dotychczas nie wyjaśniono przyczyn ich powstawania.

Jakie szczepionki przeciw poliomyelitis są zarejestrowane w Polsce?

Do szczepionek monowalentnych należą: 

1. Szczepionka: IMOVAX POLIO

Typ szczepionki: szczepionka przeciw poliomyelitis, inaktywowana,
Antygen: inaktywowane wirusy poliomyelitis,
Producent: Sanofi Pasteur S.A.,
Postać: zawiesina do wstrzykiwań w ampułko-strzykawce,
Dawka: 0,5 ml.

2. Szczepionka: POLIORIX (aktualnie niedostępna)

Typ szczepionki: szczepionka przeciw poliomyelitis, inaktywowana,
Antygen: inaktywowane wirusy poliomyelitis,
Producent: GlaxoSmithKline Biologicals S.A.
Postać: zawiesina do wstrzykiwań w fiolce,
Dawka: 0,5 ml.

Do szczepionek poliwalentnych należą:

3. Szczepionka: Boostrix Polio

Typ szczepionki: szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi
(bezkomórkowa) i poliomyelitis (inaktywowana), adsorbowana,
Antygeny: toksoid błoniczy, toksoid tężcowy, antygeny Bordetella pertussis,
wirusy poliomyelitis
Podmiot odpowiedzialny: GlaxoSmithKline Biologicals S.A., Belgia
Postać: zawiesina do wstrzykiwań,
Dawka: 0,5 ml;

4. Szczepionka: DULTAVAX

Typ szczepionki: szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i poliomyelitis
(inaktywowana), adsorbowana o zmniejszonej zawartości antygenów,
Antygeny: toksoid błoniczy, toksoid tężcowy, wirusy poliomyelitis
Podmiot odpowiedzialny: Sanofi Pasteur S.A., Francja
Postać: zawiesina do wstrzykiwań
Dawka: 0,5 ml;

5. Szczepionka: HEXACIMA 

Typ szczepionki: szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi
bezkomórkowa złożona, wirusowemu zapaleniu wątroby typu b
i poliomyelitis inaktywowana i Haemophilus influenzae typ b
skoniugowana, adsorbowana,
Antygeny: toksoid błoniczy, toksoid tężcowy, antygeny Bordetella pertussis,
antygen powierzchniowy wirusa zapalenia wątroby typu B, wirusy
poliomyelitis, polisacharyd szczepu Haemophilus influenzae typ b,
Podmiot odpowiedzialny: Aventis Pasteur S.A., Francja
Postać: zawiesina do wstrzykiwań w ampułko-strzykawce,
Dawka: 0,5 ml.

6. Szczepionka: INFANRIX® Hexa

Typ szczepionki: szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi
bezkomórkowa złożona, wirusowemu zapaleniu wątroby typu b i poliomyelitis
inaktywowana i haemophilus typ b skoniugowana, adsorbowana,
Antygeny: toksoid błoniczy, toksoid tężcowy, antygeny Bordetella pertussis, antygen
powierzchniowy wirusa zapalenia wątroby typu B, wirusy poliomyelitis, polisacharyd
szczepu Haemophilus influenzae typ b,
Podmiot odpowiedzialny: GlaxoSmithKline Biologicals S.A.,
Postać: proszek i zawiesina do sporządzania zawiesiny do wstrzykiwań,
Dawka: 0,5 ml;

7. Szczepionka: INFANRIX ®-IPV + Hib

Typ szczepionki: szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi bezkomórkowa,
złożona, poliomyelitis inaktywowana i haemophilus typ b skoniugowana, adsorbowana,
Antygeny: toksoid błoniczy, toksoid tężcowy, antygeny Bordetella pertussis,
wirusy poliomyelitis, polisacharyd szczepu Haemophilus influenzae typ b,
Podmiot odpowiedzialny: GlaxoSmithKline Biologicals S.A.,
Postać: proszek i zawiesina do sporządzania zawiesiny do wstrzykiwań,
Dawka: 0,5 ml;

8. Szczepionka: PENTAXIM®
Typ szczepionki: szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi, bezkomórkowa,
złożona, poliomyelitis inaktywowana i haemophilus typ b skoniugowana, adsorbowana,
Antygeny: toksoid błoniczy, toksoid tężcowy, antygeny Bordetella pertussis,
wirusy poliomyelitis, polisacharyd szczepu Haemophilus influenzae typ b,
Podmiot odpowiedzialny: Aventis Pasteur S.A.,
Postać: proszek i zawiesina do sporządzania zawiesiny do wstrzykiwań domięśniowych
Dawka: 0,5 ml.

9. TETRAXIM (DTPa-IPV [Sanofi Pasteur])
Typ szczepionki: szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi
(bezkomórkowa)  i poliomyelitis (inaktywowana), adsorbowana,
Antygeny: toksoid błoniczy, toksoid tężcowy, antygeny Bordetella pertussis,
wirusy poliomyelitis
Podmiot odpowiedzialny: Sanofi Pasteur, Francja
Postać: zawiesina do wstrzykiwań,
Dawka: 0,5 ml.

10. INFANRIX – IPV
Typ szczepionki: szczepionka przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi i poliomyelitis (inaktywowana)
(bezkomórkowa, złożona), adsorbowana,
Antygeny: toksoid błoniczy, toksoid tężcowy, antygeny Bordetella pertussis, wirusy poliomyelitis
Podmiot odpowiedzialny: GlaxoSmithKline Biologicals S.A., Belgia
Postać: proszek i zawiesina do sporządzania zawiesiny do wstrzykiwań,
Dawka: 0,5 ml;

Kalendarz szczepień

Szczepionki przeciw poliomyelitis w Programie Szczepień Ochronnych

W Polsce szczepienia przeciwko poliomyelitis są obowiązkowe (finansowane z budżetu Ministra Zdrowia).

Wykonuje się je jako szczepienia:

  • podstawowe:
    • pierwotne w 3-4 i 5-6 miesiącach życia;
    • uzupełniające w 16-18 miesiącu życia.

W szczepieniu podstawowym podaje się podskórnie lub domięśniowo poliwalentną szczepionką IPV (1,2,3 typ wirusa). Odstępy między poszczególnymi szczepionkami powinny obejmować okres 6-8 tygodni od poprzedniej dawki.

  • przypominające w 6 roku życia inaktywowaną poliwalentna szczepionką IPV (1,2,3 typ wirusa).

Program Szczepień Ochronnych na 2023 rok.

Jak szczepionka przeciw poliomyelitis była stosowana w przeszłości?

1949 – opracowanie systemu hodowli tkankowej do namnażania wirusa polio (hodowla komórek Vero),

1954-1955 – opracowanie i wprowadzenie do masowego stosowani w Stanach Zjednoczonych inaktywowanej szczepionki przeciw polio przez Jonasa Salka (inactiveted polio vaccine, IPV),

1957-1958 – zastosowanie szczepionki inaktywowanej przeciw polio w wybranych powiatach w Polsce,

Listopad 1958 – początek masowych szczepień przeciw polio dzieci w wieku od 6 miesięcy do 5 lat w Polsce,

1959 – opracowanie żywej atenuowanej szczepionki przeciw polio, tzw. szczepionki Alberta Sabina i Hilarego Koprowskiego (oral polio vaccine, OPV),

Wrzesień 1959 – wprowadzenie żywej szczepionki do kalendarza szczepień,

1978 – zwiększenie immunogenności szczepionki inaktywowanej poprzez zwiększenie ilości antygenów typu 1, 2 i 3,

2004 – wprowadzenie schematu szczepień podstawowych (3 dawki szczepionki IPV) oraz dawka przypominająca w wieku 6 lat szczepionki OPV,

Kwiecień 2016– zaprzestane stosowania w Programie Szczepień Ochronnych doustnej szczepionki OPV. Zastąpienie dawki OPV podawanej w 6 r.ż. dawką szczepionki IPV.

Czytaj więcej

Jak realizować szczepienia przeciw poliomyelitis osób dorosłych?   

Wśród dorosłych mogą wystąpić 2 sytuacje:

1/ W normalnych warunkach osoby dorosłe, które otrzymały szczepionkę przeciw poliomyelitis w dzieciństwie lub w przeszłości i mają dokumentację dotyczącą szczepienia wszystkimi wymaganymi dawkami (4 dawkami w dzieciństwie lub 3 dawkami jeżeli szczepienie było wykonane w przeszłości, ale już u osoby dorosłej), nie wymagane są przypominające szczepienia.

Podanie dawki przypominającej u ww osoby dorosłej należy rozważyć w szczególnych sytuacjach, w tym dotyczy to:

– osób podróżujących do regionów świata, gdzie poliomyelitis występuje (dotyczy to szczepów dzikich i szczepów środowiskowych). Takie szczepienie zalecane jest w sytuacji, kiedy osoba przebywa dłużej niż 4 tygodnie na takim obszarze, wtedy powinna otrzymać dodatkową (przypominająca) dawkę szczepionki przeciw polio) w czasie od 4 tygodni do 12 miesięcy przed podróżą.

– pracowników laboratoryjnych pracujących z poliowirusami,

– pracowników służby zdrowia, którzy zetknęli się z chorym lub podejrzanym o zachorowanie na poliomyelitis.

2/ Jeżeli osoba dorosła nie była szczepiona lub jest nie w pełni zaszczepiona (w praktyce nie ma dokumentacji swoich szczepień wykonanych w przeszłości) powinna zaszczepić się 3 dawkami: 2 dawki w odstępie 1–2 miesięcy oraz dawki uzupełniającej (trzeciej) 6–12 miesięcy po dawce drugiej.

Ostateczną decyzję dotyczącą zasadności dawki przypominającej podejmuje lekarz kwalifikujący do szczepień, w oparciu o wiedzę na temat specyfiki, długości i charakterze pobytu, na zagrożonym terenie.

Prawie wszystkie osoby dorosłe zostały zaszczepione przeciw poliomyelitis w dzieciństwie.

Jednak, jeżeli osoba dorosła podejrzewa, że jest niezaszczepiona lub niecałkowicie zaszczepiona powinna uzupełnić szczepienia.

Jeżeli osoba jest całkowicie zaszczepiona, ale podróżuje do kraju, gdzie występują zachorowania na poliomyelitis (wywołane wirusem dzikim lub szczepionkowym), powinna przyjąć dawkę przypominającą szczepionki.

Jaki jest sens szczepień przeciw poliomyelitis - choroby, której nie ma?

Kontynuowanie szczepień przeciw poliomyelitis jest konieczne, dopóki gdzieś na świecie są jeszcze zachorowania. Dotąd nie udało się zlikwidować krążenia wirusów polio w dwóch krajach: Afganistanie i Pakistanie. Poliowirusy mogą być zatem zawleczone z tych terenów do krajów, w których od dawna nie odnotowuje się poliomyelitis, w których zaszczepiony jest niski odsetek społeczeństwa. Na przykład w 2010 r. w Tadżykistanie wybuchła epidemia poliomyelitis z blisko 500 zachorowaniami, kilkudziesięcioma zgonami, oraz kilkuset ofiarami którym choroba pozostawiła trwałe kalectwo. W kraju tym nie wykrywano zachorowań od ponad 10 lat, a epidemię spowodowało kilka osób podróżujących z Indii.

 

Czy istnieją inne niż szczepienia środki zapobiegania poliomyelitis?

Nie. Jedynym środkiem profilaktycznym jest wykonanie pełnego cyklu szczepień przewidzianego w kalendarzu szczepień. Dotychczas nie opracowano leku, którego podanie w przypadku zachorowania, mogłoby skutecznie zwalczyć poliowirusy.

Dlaczego doustna żywa szczepionka przeciw poliomyelitis (OPV) została zastąpiona szczepionką inaktywowaną (IPV) podawaną we wstrzyknięciu?

Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych (PSO) od 1 kwietnia 2016 roku dzieciom w 6 roku życia będzie podawana wyłącznie inaktywowana szczepionka przeciw poliomyelitis (typ 1, 2 3 wirusa). Szczepionka inaktywowana podawana we wstrzyknięciu zastąpiła doustną szczepionkę OPV.

Wprowadzona zmiana jest elementem strategii Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zawartej w dokumencie Endgame Strategic Plan 2019-2023, która zakłada, że do 2023 roku przewidziana jest eradykacja zachorowań na poliomyelitis. W maju 2015 roku przyjęto również Rezolucję 68 Światowego Zgromadzenia Zdrowia w sprawie poliomyelitis, w której wezwano kraje członkowskie WHO do wycofania z użytku trójwalentnej żywej szczepionki doustnej przeciw poliomyelitis (OPV) i zastąpienie jej szczepionką inaktywowaną lub wprowadzenia dwuwalentnej OPV w krajach występowania zachorowań na poliomyelitis. Zalecono zaprzestanie stosowania do przeprowadzania szczepień żywego (atenuowanego) szczepu wirusa polio typu 2 i nie wprowadzanie go do środowiska.

Jakie działania są podejmowane aby utrzymać Europę wolną od wirusa polio?

W 2002 roku Region Europejski został uznany jako wolny od występowania dzikich poliowirusów. Ostatni przypadek endemicznego zachorowania na poliomyelitis miał miejsce w Turcji w 1998 roku. Jednak w 2005 roku w Tadżykistanie i w latach 2013-2014 w Izraelu zdarzyły się przypadki zawleczenia dzikich poliowirusów na teren Regionu Europejskiego, co wskazuje na możliwość ponownego wprowadzenia wirusa polio do Europy. Najbardziej skuteczną metodą, chroniącą przed powrotem wirusa polio, jest utrzymanie wysokiego odsetka osób zaszczepionych w populacji europejskiej. Obecnie odsetek osób zaszczepionych jest zadawalający (wynosi >90%), ale popularność ruchów antyszczepionkowych w całej Europie powoduje, że liczba osób odmawiających szczepień stale rośnie. Przykład Ukrainy pokazał, jak niebezpieczne może być zaprzestanie szczepień, kiedy odsetek dzieci zaszczepionych spadł tam poniżej 50%, wystąpiły zachorowania wywołane zmienionym wirusem szczepionkowym, który rozprzestrzenił się w populacji. W Polsce odsetek osób zaszczepionych przeciw polio jest wysoki, ale mimo to Komisja Certyfikująca Eradykację Poliomyelitis w Regionie Europejskim (RCC) w 2015 roku uznała Polskę jako kraj średniego ryzyka jeśli chodzi o transmisję zakażenia. Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) biorąc pod uwagę niekorzystną ocenę Polski przez Komisję Certyfikującą oraz bliskie sąsiedztwo Ukrainy przeprowadziło badanie mające na celu ocenę gotowości Polski w sytuacji zawleczenia poliowirusa. Badanie potwierdziło mocne strony naszego kraju takie jak, wysoki odsetek osób zaszczepionych, ale jednocześnie wykazało obszary wymagające ulepszeń. Takim ulepszeniem mogłoby być wprowadzenie w Polsce stałego nadzoru środowiskowego w kierunku polio.

Jaki jest stan zaszczepienia przeciw polio?  

Obowiązkowe szczepienia przeciw poliomyelitis w Polsce realizowane są w postaci schematu, który obejmuje podanie 4 dawek szczepionki: 2 dawek podstawowych w 1. roku życia, dawki uzupełniającej w 2. roku życia oraz dawki przypominającej w 6 roku życia.

W 2020 roku stan zaszczepienia przeciw polio 3 latków wynosił 85,5%, 7 latków wynosił 84,5%, 8 latków 91,6%, stan zaszczepienia 9 latków wynosił 99,6%.

Szczegółowe Informacje na temat stanu zaszczepienia przeciw polio dostępne są w Biuletynach „Szczepienia ochronne w Polsce” w poszczególnych latach.

Ostatnie dane o stanie zaszczepienia przeciw polio dotyczą 2020 r. (biuletyn „Szczepienia ochronne w Polsce w 2020” roku (strony 56-60).

 

Ostatnia aktualizacja: 14 marca 2024
Materiały źródłowe
  • Uaktualnione rekomendacje Komitetu Doradczego CDC w Atlancie ds. Szczepień (ACIP) dotyczące szczepień przeciw poliomyelitis, w jęz. angielskim. MMWR 2009; 58(30): 829-830.
  • Stanowisko WHO dot. szczepionek przeciw poliomyelitis w języku angielskim i francuskim.
  • Wiesław Magdzik. Program eradykacji poliomyelitis – realizacja i perspektywy.  Alfa Medica Press Bielsko-Biała 2001.
  • M. Rosińska, P. Stefanoff, Z. Jarząbek. Eradykacja poliomyelitis w Polsce – ocena realizacji programu. Przegląd Epidemiologiczny 2004; 58: 185-96.
  • W. Magdzik. Choroba Heinego i Medina – porażenie dziecięce – poliomyelitis – polio. Rozkwit i agonia choroby w dwudziestym wieku. Przegląd Epidemiologiczny 2002; 56: 519-30.
  • Vidor E., Plotkin S.A.: Poliovirus vaccine – inactivated, w: Vaccines, red. Plotkin S.A, Orenstein W.A., Offit P.A. wyd. 6, 2013, str. 573.
  • Sutter R.W., Kew O.M., Cochi S.L., Aylward R.B.: Poliovirus vaccine – live, w: Vaccines, red. Plotkin S.A, Orenstein W.A., Offit P.A. wyd. 6, 2013, str. 598.
  • Informacja Ministerstwa Zdrowia 
  • Program Szczepień Ochronnych 2016
  • Kostrzewski J., Żabicka J. Poliomyelitis. w: Choroby zakaźne i ich zwalczanie na ziemiach polskich w XX wieku, red. Kostrzewski J., Magdzik W., Naruszewicz-Lesiuk D. PZWL, 2001, str. 327-334.
pokaż więcej