Jakie rodzaje szczepionek przeciw odrze są dostępne w Polsce?
Szczepionka przeciw odrze występuje jako szczepionka skojarzona, zawierająca żywe, atenuowane (osłabione) wirusy odry, świnki i różyczki (szczepionka popularnie nazywana MMR) lub wirusy odry, świnki, różyczki i ospy wietrznej (szczepionka MMR-V, aktualnie niedostępna). Podanie tych szczepionek wywołuje odporność przeciw odpowiednio trzem (odrze, śwince i różyczce) lub czterem (odrze, śwince, różyczce i ospie wietrznej) chorobom zakaźnym.
Skuteczność szczepionek MMR i MMR-V jest bardzo wysoka. Po podaniu dwóch dawek szczepionki MMR lub MMR-V co najmniej 98% (96%-100%) dzieci jest chronionych przed zachorowaniem na odrę.
Pojedyncza szczepionka przeciw odrze jest niedostępna.
Dlaczego warto szczepić się przeciw odrze?
Odra jest chorobą o bardzo wysokiej zaraźliwości. Towarzyszą jej liczne powikłania.
Według szacunków WHO odra powoduje 10% wszystkich zgonów, wywołanych różnymi przyczynami, wśród dzieci poniżej 5 roku życia. Tym samym stanowi 8 z kolei przyczynę zgonów na świecie.
Szczepienie przeciw odrze cechuje wysoka skuteczność. Po podaniu pierwszej dawki szczepionki przeciw odrze (w postaci szczepionki skojarzonej MMR przeciw odrze, śwince i różyczce) odporność uzyskuje ok. 95-98% osób zaszczepionych. Podanie dwóch dawek szczepionki zapewnia odporność wieloletnią blisko 100% osób zaszczepionych.
W Polsce w ostatnich latach obserwuje się niewiele zachorowań na odrę. Stan zaszczepienia utrzymuje się na wysokim poziomie (bliskim 95%) zapewniającym utrzymanie odporności zbiorowiskowej. Należy jednak pamiętać, że osoby, które nie są odporne na odrę mogą zakazić się podczas wyjazdu za granicę gdzie istnieje możliwość kontaktu z osobami chorymi (warto przypomnieć o zachorowaniach epidemicznych w krajach Europy Południowej czy na Ukrainie). Dodatkowo osoby chore przyjeżdżające do Polski z krajów gdzie odnotowywane są przypadki odry mogą stanowić źródło zakażenia dla jeszcze niezaszczepionych niemowląt lub nieszczepionych starszych dzieci i dorosłych.
Nie poddając dzieci szczepieniom ochronnym narażamy je na niebezpieczeństwo zachorowania, a zwłaszcza wystąpienia niebezpiecznych powikłań, które niestety mogą zakończyć się utratą zdrowia i życia.
Tylko osoby uodpornione, które przechorowały odrę lub zostały zaszczepione przeciw odrze, są chronione przed zachorowaniem.
Dotychczas nie opracowano leku antywirusowego, który zwalczałby skutecznie wirusa odry w przypadku choroby. W przebiegu odry potrafimy leczyć jedynie jej objawy.
Zaszczepienie dziecka, nastolatka lub osoby dorosłej dwoma dawkami szczepionki przeciw odrze, śwince i różyczce jest jedynym skutecznym sposobem profilaktyki przed odrą.
Kto i kiedy powinien zostać zaszczepiony przeciw odrze?
Szczepionka przeciw odrze podawana jest jako skojarzona szczepionka przeciw odrze, śwince i różyczce (szczepionka MMR) podawana jest podskórnie lub domięśniowo. Może być podawana razem z innymi szczepionkami np. ze szczepionką przeciw ospie wietrznej (w osobne miejsca).
Szczepienia obowiązkowe (bezpłatne): Dzieci Według Programu Szczepień Ochronnych każde dziecko powinno zostać zaszczepione szczepionką MMR w 13-15 miesiącu życia oraz dawką uzupełniającą w 6 roku życia, w celu uzyskania długotrwałej odporności.
Od 1 stycznia 2019 roku drugą dawkę MMR należy podać w 6. roku życia dzieciom, które:
urodziły się w 2014 r.,
są w 6. roku życia, ale w dniu kwalifikacji do szczepienia nie ukończyły jeszcze 6. roku życia (większość dzieci urodzonych w 2013 r.),
dla dzieci starszych w 7., 8. i 9. roku życia, PSO na 2019 rok nie przewiduje szczepień wyrównawczych (podanie drugiej dawki szczepionki będzie sukcesywnie wyrównywane poprzez szczepienie w 10 roku życia).
Szczepienia zalecane (odpłatne): Dorośli Szczepienie szczepionką MMR jest zalecane: • dorosłym, którzy nie byli szczepieni przeciw odrze w dzieciństwie, • osobom, które w przeszłości otrzymały tylko jedną dawkę szczepionki, • młodym kobietom, zwłaszcza pracującym w środowiskach dziecięcych (przedszkola, szkoły, szpitale, przychodnie).
W retrospektywnych badaniach obserwacyjnych obserwowano ponad 840 000 dzieci w wieku 12-23 mies. Oceniano zależność pomiędzy wiekiem, kiedy podawana jest pierwsza dawka szczepionki przeciw odrze, a ryzykiem wystąpienia drgawek gorączkowych. Wyniki tych badań wskazują, że opóźnienie podania w czasie pierwszej dawki szczepionki przeciw odrze wiązało się z większym ryzykiem wystąpienia drgawek gorączkowych po szczepieniu.
Lekarze wakcynolodzy zalecają aby bez uzasadnionych przeciwwskazań nie odraczać terminu podania pierwszej dawki szczepionki przeciw odrze.
Anjali Jain, MD1; Jaclyn Marshall, MS1; Ami Buikema, MPH2; Tim Bancroft, PhD2; Jonathan P. Kelly, MPP1; Craig J. Newschaffer, PhD3. Autism Occurrence by MMR Vaccine Status Among US Children With Older Siblings With and Without Autism JAMA. 2015;313(15):1534-1540.
Rowhani-Rahbar A. i wsp. Effect of Age on the Risk of Fever and Seizures Following Immunization With Measles-Containing Vaccines in Children FREE. JAMA Pediatr. 2013;167(12):1111-1117.
Arciuolo R.J. Effectiveness of measles vaccination and immune globulin post-exposure prophylaxis in an outbreak setting- New York City. Clin. Infect Dis, 2017; 65, 1843-47.
Stanowisko WHO „Measles vaccines: WHO position paper – April 2017”.
Wendorf K.A. i wsp. Subacute Sclerosing Panencephalitis: The Devastating Measles Complication That Might Be More Common Than Previously Estimated. Clin. Infect. Dis., 2017; 65: 226–232.
Reprezentatywne publikacje na temat skuteczności szczepień przeciw odrze:
Ane B. Fisker, Eric Nebie, Anja Schoeps i wsp. A Two-Center Randomized Trial of an Additional Early Dose of Measles Vaccine: Effects on Mortality and Measles Antibody Levels. Clinical Infectious Diseases. 2018; 66 (10): 1573-1580.
Tom Woudenberg, Nicoline A. T. van der Maas, Mirjam J. Knol i wsp. Effectiveness of Early Measles, Mumps, and Rubella Vaccination Among 6–14-Month-Old Infants During an Epidemic in the Netherlands: An Observational Cohort Study. The Journal of Infectious Diseases. 2017; 215 (8): 1181-1187.
Jennifer L. Gardy, Monika Naus, Ashraf Amlani i wsp. Whole-Genome Sequencing of Measles Virus Genotypes H1 and D8 During Outbreaks of Infection Following the 2010 Olympic Winter Games Reveals Viral Transmission Routes. The Journal of Infectious Diseases 2015; 212 (10): 1574-1578.
Franconeri L., Antona D., Cauchemez S. i wsp. Two-dose measles vaccine effectiveness remains high over time: A French observational study, 2017–2019. Vaccine, 2023 Aug 14: S0264-410X(23)00950-7.