Szczepionka przeciw krztuścowi

Grafika.

(1) Krztusiec jest ostrą chorobą układu oddechowego. Do zakażenie dochodzi drogą powietrzno-kropelkową.

(2) Bakterie wnikają do komórek nabłonka dróg oddechowych.

(3) Objawy widoczne są pod postacią nieżytu nosa, spojówek, gardła i oskrzeli z przekrwieniem błon śluzowych i łagodnym kaszlem nasilającym się w nocy. Komórki bakterii ulegają uszkodzeniu i uwalniają toksyczne czynniki, wzrastająca ilość toksyn w organizmie prowadzi do utrzymującego się 2-4 tygodnie kaszlu napadowego. Ataki kaszlu następują jeden po drugim, zwykle kończą się wymiotami z powodu krztuszenia się lepką wydzieliną. Występują trudności z oddychaniem.

(4) Następnie pojawia się charakterystyczny, męczący kaszel, który może utrzymywać się wiele miesięcy (stąd potoczna nazwa krztuśca „studniowy kaszel”).

U dorosłych rzadziej występuje zapalenie płuc, a częściej z zapalenie oskrzeli. Podanie antybiotyku niszczy bakterie, ale nie leczy konsekwencji choroby. Znane są przypadki pacjentów, u których kaszel utrzymywał się do dwóch lat. Dzieje się tak dlatego, że bakteria krztuśca wydziela toksynę krztuścową, która wyhamowuje określone szlaki transmisji sygnałów wewnątrzkomórkowych. Kaszel będzie się utrzymywał aż nie zostaną odbudowane.

Ryzyko ciężkiego zakażenia, podobnie jak w innych infekcjach układu oddechowego, rośnie wraz z wiekiem. Ciężej chorują mężczyźni, osoby otyłe, chorzy na cukrzycę, chorzy z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP).

Ochronę przed krztuścem osobie dorosłej zapewnia szczepionka typu Tdap (przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi ze zmniejszoną zawartością antygenów błonicy i krztuśca). Dawka przypominająca zalecana jest co 10 lat.

Na przestrzeni ostatnich lat krztusiec przestał być chorobą wyłącznie dziecięcą. Coraz częściej zachorowania dotyczą nastolatków oraz dorosłych. Zwiększenie liczby zachorowań zaobserwowano w wielu krajach (w tym Holandii, Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie). W Polsce rocznie notuje się 5000-7000 zachorowań. Wyniki badań epidemiologicznych wskazują, że realnie może ich być więcej.

Młodzież i dorośli, u których występują objawy krztuśca oraz osoby zakażone, które są tylko skolonizowane pałeczkami krztuśca, bez występowania objawów choroby, stanowią najczęstsze źródło zakażenia dla najmłodszych dzieci, które ze względu na wiek nie zostały jeszcze zaszczepione.

Z upływem czasu, po podaniu szczepionki przeciw krztuścowi obserwujemy spadek odporności, najczęściej w ciągu 5–12 lat po szczepieniu podstawowym. Jedynym sposobem utrzymania odporności poszczepiennej jest podawanie przypominających dawek szczepionki.

W wielu krajach, również w Polsce, do programów szczepień wprowadzono przypominającą dawkę szczepionki przeciw krztuścowi dla młodzieży i dorosłych. Na rynku dostępne są szczepionki zawierające zmniejszoną dawkę składników błoniczego i krztuścowego, które chronią przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (tzw. dTap) i są przeznaczone do przypominającego szczepienia młodzieży i dorosłych (w tym kobiet w ciąży).

Zwiększenie częstotliwości podawania dawek przypominających przeciw krztuścowi stanowi jeden z głównych czynników poprawy efektywności szczepień.

Zgodnie z aktualnym Programem Szczepień Ochronnych dzieci, u których zrealizowano podstawowy schemat szczepień przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (4 dawki szczepionki DTP lub DTaP w pierwszych dwóch latach życia oraz dawka przypominająca w 6 r.ż.)  powinny uzupełnić następujące dawki przypominające:

• obowiązkowo (bezpłatnie):
  • młodzieży w 14 r.ż.
• zalecane (odpłatnie):
  • młodzieży w 19 r.ż. zamiast dawki przypominającej jedynie przeciw błonicy i tężcowi,
  • osobom dorosłym pojedyncze dawki przypominające, co 10 lat, w tym:
    –    personelowi medycznemu mającemu kontakt z noworodkami i niemowlętami,
    –    osobom starszym narażonym na zakażenie,
    –    kobietom planującym ciążę lub w ciąży (po 28 tyg. ciąży),
    –    osobom z otoczenia noworodków i niemowląt.