Szczepionka przeciw krztuścowi

Grafika.

(1) Krztusiec jest ostrą chorobą układu oddechowego. Do zakażenie dochodzi drogą powietrzno-kropelkową.

(2) Bakterie wnikają do komórek nabłonka dróg oddechowych.

(3) Objawy widoczne są pod postacią nieżytu nosa, spojówek, gardła i oskrzeli z przekrwieniem błon śluzowych i łagodnym kaszlem nasilającym się w nocy. Komórki bakterii ulegają uszkodzeniu i uwalniają toksyczne czynniki, wzrastająca ilość toksyn w organizmie prowadzi do utrzymującego się 2-4 tygodnie kaszlu napadowego. Ataki kaszlu następują jeden po drugim, zwykle kończą się wymiotami z powodu krztuszenia się lepką wydzieliną. Występują trudności z oddychaniem.

(4) Następnie pojawia się charakterystyczny, męczący kaszel, który może utrzymywać się wiele miesięcy (stąd potoczna nazwa krztuśca „studniowy kaszel”).

U dorosłych rzadziej występuje zapalenie płuc, a częściej z zapalenie oskrzeli. Podanie antybiotyku niszczy bakterie, ale nie leczy konsekwencji choroby. Znane są przypadki pacjentów, u których kaszel utrzymywał się do dwóch lat. Dzieje się tak dlatego, że bakteria krztuśca wydziela toksynę krztuścową, która wyhamowuje określone szlaki transmisji sygnałów wewnątrzkomórkowych. Kaszel będzie się utrzymywał aż nie zostaną odbudowane.

Ryzyko ciężkiego zakażenia, podobnie jak w innych infekcjach układu oddechowego, rośnie wraz z wiekiem. Ciężej chorują mężczyźni, osoby otyłe, chorzy na cukrzycę, chorzy z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP).

Ochronę przed krztuścem osobie dorosłej zapewnia szczepionka typu Tdap (przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi ze zmniejszoną zawartością antygenów błonicy i krztuśca). Dawka przypominająca zalecana jest co 10 lat.

Strategia kokonu dotyczy szczepienia osób z otoczenia dzieci/dorosłych, które nie mogą być szczepione. Stanowi pośrednią ochronę osób z grup ryzyka, które z racji wieku lub przeciwwskazań medycznych nie mogą być szczepione lub które są niedostatecznie chronione po szczepieniu.

Przykłady:

• Szczepienie rodziców i rodzeństwa noworodków i młodych niemowląt,
• Szczepienie pracowników ochrony zdrowia,
• Szczepienie domowników, chorego w stanie immunosupresji.

W strategii kokonu szczepione są osoby mające częsty i bliski kontakt z pacjentem, której nie można zaszczepić ze względu na:

• zbyt młody wiek (np. niemowlęta),
• przeciwwskazania medyczne (np. chorzy z ciężkimi niedoborami odporności komórkowej, pierwotnymi lub nabytymi),
• u której ze względu na stan zdrowia (podeszły wiek, choroby przewlekłe), skuteczność szczepienia może być zmniejszona.

Przykładem zastosowania strategii kokonu w praktyce jest ochrona przeciw krztuścowi niemowląt.

Głównym celem wszystkich strategii kontroli krztuśca jest maksymalna redukcja zachorowań u noworodków i niemowląt (zwłaszcza w pierwszych kilku miesiącach życia) ze względu na najpoważniejsze konsekwencje krztuśca w tym wieku i dużą śmiertelność. Wyniki badań wykazują, że źródłem zakażenia noworodka i niemowlęcia najczęściej jest jego matka, a w następnej kolejności ojciec. Nieco rzadziej niemowlęta zarażają się od starszego rodzeństwa lub innych bliskich krewnych (dziadkowie).

Szczepienia przeciw krztuścowi niemowlęcia rozpoczynamy, gdy ukończy ono sześć tygodni życia. Wykształcenie pełnej odporności poszczepiennej wymaga podania dawek podstawowych szczepienia w pierwszych miesiącach życia.

W takim wypadku jedyną formą ochrony przed zakażeniem bakterią krztuśca jest postępowanie zgodne ze strategią kokonu, czyli szczepienie osób mających bliski kontakt z noworodkami i niemowlętami w pierwszych kilku miesiącach życia (tzn. do czasu ukończenia podstawowego szczepienia przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP) u dziecka).

W praktyce strategia kokonowa sprowadza się do podania dawki przypominającej szczepionki Tdap obojgu rodzicom niezaszczepionego dziecka, jego dziadkom (lub innym opiekunom) oraz zaszczepienia zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych jego starszego rodzeństwa. Na tej samej zasadzie dawki przypominające Tdap przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi z obniżoną zawartością antygenów błonicy i krztuśca, zaleca się personelowi medycznemu, który ma kontakt z noworodkami i niemowlętami, a także personelowi innych placówek zajmujących się dziećmi w tym wieku (dawka przypominająca co 10 lat). Jednocześnie lekarze powinni informować rodziców, że oni również mogą i powinni się zaszczepić.

Osobie dorosłej można podać szczepionkę typu Tdap przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi z obniżoną zawartością antygenów krztuśca i błonicy.

Tdap to szczepionka inaktywowana, która może być podawana w ramach szczepień przypominających dla  młodzieży i dorosłych.

Na rynku są dostępne dwa preparaty szczepionki typu Tdap: Adacel i Boostrix.

Zalecenia szczepień przeciw krztuścowi realizowane są w sposób, który zależy od tego, czy osoba była w przeszłość szczepiona przeciw krztuścowi.

Osoba dorosła, która w przeszłości otrzymała szczepienia podstawowe przeciw  krztuścowi: dawka przypominająca Tdap, powtarzana co 10 lat.

Osoba, która nie otrzymała wcześniej szczepień podstawowych (≥3 dawek szczepionki ze składnikiem krztuścowym), wymaga uzupełnienia szczepienia podstawowego.

• 3 dawki szczepienia podstawowego w schemacie 0, 1, 6–12 miesięcy. Można podać dawkę Tdap oraz dwie dawki Td. Najlepiej jako pierwszą w schemacie podać Tdap, a jako kolejne dawki szczepionki Td.
• dawkę przypominającą Tdap, powtarzać co 10 lat.

Osoba, która nie ma wiedzy na temat swoich szczepień, wymaga uzupełnienia szczepienia podstawowego.

• 3 dawki szczepienia podstawowego w schemacie 0, 1, 6–12 miesięcy. Można podać dawkę Tdap oraz dwie dawki Td. Najlepiej jako pierwszą w schemacie podać Tdap, a jako kolejne dawki szczepionki Td.
• dawkę przypominającą Tdap, powtarzać co 10 lat.

Kobietom w ciąży, zalecane jest podanie szczepionki typu Tdap między 27 a 36 tyg. ciąży, dzięki czemu przeciwciała ochronne przechodząc przez łożysko chronią dziecko w pierwszych miesiącach jego życia, zanim nie będzie ono mogło być zaszczepione. Celem szczepienia jest również ochrona matki, która nie przenosi zakażenia na dziecko. Szczepienie przeciw krztuścowi preparatem Tdap zalecane jest w każdej ciąży. Można je realizować preparatem Adacel lub Boostrix.

Szczepionka typu Tdap podawana jest drogą domięśniową.