Szczepionka przeciw krztuścowi

Szczepionki wysoko skojarzone to nowoczesne szczepionki, które zapewniają skuteczną ochronę równocześnie przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, Haemophilus influenzae typu b oraz wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Szczepionki tego typu zawierają inaktywowane lub wysoce oczyszczone białka pełniące rolę antygenów.

W Polsce dostępne są trzy rodzaje szczepionek wysoko skojarzonych:
• szczepionka czterowalentna DTaP-IPV (4 w 1) uodparniająca przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis,
• szczepionka pięciowalentna DTaP-IPV+Hib (5 w 1) uodparniająca przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, Haemophilus influenzae typu b,
• szczepionka sześciowalentna DTaP-IPV+Hib+HBV (6 w 1) uodparniająca przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, Haemophilus influenzae typu b, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B.

Szczepionki wysoko-skojarzone mogą być wykorzystywane do realizacji Programu Szczepień Ochronnych po ich zfinansowaniu przez rodziców lub opiekunów dziecka.

Szczepionki wysoko skojarzone są powszechnie dostępne w wielu krajach europejskich. Od czasu ich wprowadzenia na rynek (2000 r.) zaszczepiono nimi kilkadziesiąt milionów dzieci.

Podanie szczepionki wysoko skojarzonej zapewnia jednoczasową indukcję ochrony przed większą liczbą chorób zakaźnych i pozwala na ograniczenie liczby wstrzyknięć oraz wizyt lekarskich koniecznych do realizacji szczepień w pierwszych dwóch latach życia dziecka. Szczepionki tego typu cieszą się wysoką akceptacją rodziców o czym świadczy fakt, że ponad 60% z nich decyduje się na ich sfinansowanie wybierając strategię szczepień najmłodszych dzieci.

W składzie szczepionek wysoko skojarzonych są oczyszczone antygeny pałeczki krztuśca, co powoduje, że są lepiej tolerowane niż szczepionki starszej generacji zawierające w składzie całe komórki bakterii. Po podaniu szczepionek wysoko skojarzonych, podobnie jak po podaniu innych szczepionek czy leków mogą wystąpić odczyny niepożądane. Zdecydowana większość z nich to odczyny łagodne, w miejscu wstrzyknięcia: obrzęk, bolesność, zaczerwienienie. Rzadziej dochodzi do odczynów ogólnych, tj. gorączka, drażliwość, senność czy płacz.

Dostępne na rynku szczepionki wysoko skojarzone są poddawane szczegółowym badaniom laboratoryjnym, doświadczalnym, oraz badaniom klinicznym prowadzonym w grupach wielu tysięcy osób. Zostały skrupulatnie ocenione przez ekspertów z organów rejestrujących (w krajach Unii Europejskiej to Europejska Agencja Leków), po uzyskaniu pozytywnej oceny mogą być stosowane i cały czas podlegają ścisłemu nadzorowi. Każda seria szczepionki jest ściśle badana przed dopuszczeniem na rynek. Szczepionki te są również regularnie sprawdzane przez Inspekcję Farmaceutyczną.

Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych (PSO) w 6 roku życia powinny być zrealizowane następujące szczepienia:

• przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (szczepionką z bezkomórkowym składnikiem krztuśca),
• przeciw poliomyelitis (szczepionką inaktywowaną zawierającą zabite wirusy polio),
• przeciw odrze, śwince i różyczce (szczepionką MMR).

Wiek dziecka zgodnie z PSO jest interpretowany w ten sposób, że dziecko, które ukończyło 5 lat jest w 6 roku życia, stąd częste wezwania na szczepienie już po dacie 5 urodzin. Związane jest to m.in. z tym, że organizacyjnie byłoby trudno uwzględnić datę urodzin każdego dziecka. Dodatkowo dzieci rozpoczynające naukę w szkole powinny być szczepione na jesieni. Jest to uzasadnione następującymi względami:

• szczepienia chronią dzieci przed zakażeniami w nowym środowisku,
• dopiero na jesieni większość dzieci urodzonych w danym roku osiąga wiek wskazany w PSO,
• szczepienia zwykle wyprzedzają sezonową zwyżkę zachorowań (styczeń – maj następnego roku kalendarzowego).

Dlatego dopuszcza się wcześniejsze szczepienie dzieci w wieku szkolnym, a nie przekładanie ich na kolejny rok kalendarzowy.

Planując szczepienie przypominające przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi ważne jest również zachowanie minimalnego odstępu pomiędzy podaniem 4-ej dawki z 2-go roku życia dziecka a dawką przypominającą w „6-tym” roku życia, który nie może być krótszy niż 3 lata. Biorąc pod uwagę aktualną sytuację epidemiologiczną krztuśca oraz okresowe trudności z dostępnością do tego typu szczepionek warto wykorzystać wcześniejszą szansę szczepienia przypominającego.

Przechorowanie krztuśca nie zapewnia odporności na całe życie, a więc nie chroni pacjenta przed powtórnym zachorowaniem.

Odporność  poszczepienna u dzieci utrzymuje się ok. 10-12 lat po podaniu szczepionki pełnokomórkowej oraz ok. 5 lat po podaniu szczepionki bezkomórkowej. U dorosłych jest nie dłuższa niż 10 lat.

Przechorowanie krztuśca nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia, a więc osoba która chorowała na krztusiec może zostać zaszczepiona, nie obserwujemy w takiej sytuacji zwiększonego ryzyka występowania niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP).

Najbardziej optymalnym postępowaniem jest realizacja szczepień przeciw krztuścowi zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych, z uwzględnieniem szczepień obowiązkowych lub zalecanych pomimo przebytej choroby.

Ważne są regularne szczepienia przypominające przeciw krztuścowi szczepionką dTpa z obniżoną zawartością antygenów. Z danych epidemiologicznych dotyczących występowania krztuśca w Polsce wynika, że choroba stanowi realne zagrożenie dla nastolatków i młodych dorosłych – największą zapadalność notuje się wśród nastolatków i młodych dorosłych, w grupie wiekowej 15–25 lat.

Szczepienia przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi szczepionkami ze zmniejszoną zawartością składnika błoniczego i krztuścowego (dTap) zaleca się:

• dzieciom, które nie otrzymały dawki przypominającej DTaP w 6 roku życia;
• młodzieży w wieku 19 lat zamiast dawki przypominającej szczepionki Td;
• wszystkim osobom dorosłym pojedynczą dawką przypominającą co 10 lat zamiast dawki przypominającej szczepionki Td;
• personelowi medycznemu mającemu kontakt z noworodkami i niemowlętami;
• osobom w podeszłym wieku, które są narażone na zakażenie;
• kobietom planującym ciążę lub w ciąży (po 28 tyg. ciąży);
• osobom z otoczenia noworodków i niemowląt do ukończenia 12 miesiąca życia.