Szczepionka przeciw krztuścowi

Krztusiec (inaczej koklusz) jest ostrą chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterie, tzw. pałeczki krztuśca (Bordetella pertussis) lub parakrztuśca (Bordetella parapertussis).

Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Krztusiec jest chorobą bardzo zaraźliwą, 80% nieuodpornionych osób ulega zakażeniu w wyniku kontaktu z osobą chorą. Źródłem zakażeń są osoby z typowymi objawami krztuśca, a także wykazujące łagodne objawy przypominające przeziębienie oraz osoby zakażone bez objawów choroby.

Okres wylęgania choroby wynosi od 6 do 20 dni, przeciętnie 9-10 dni.

Po przedostaniu się do organizmu, bakterie wnikają do tkanek, gdzie namnażają się. Jednocześnie wzrasta stężenie wielu toksyn (m.in. toksyny krztuścowej – PT) i innych substancji, wydzielanych przez bakterie, które niszcząc miejscowo nabłonek układu oddechowego powodują, że u osoby zakażonej pojawia się gęsty, lepki śluz, zatykający przełyk i powodujący bolesne napady kaszlu.  Uważa się, że toksyna krztuścowa w największym stopniu odpowiada za powstawanie objawów choroby.

Krztusiec trwa wiele tygodni.

W pierwszych tygodniach choroby objawy krztuśca nie różnią się od objawów występujących podczas innych infekcji górnych dróg oddechowych. Następnie pojawiają się typowe powtarzające i przedłużające się napady kaszlu, szczególnie w nocy prowadzące często do ciężkiego wyczerpania organizmu.

Krztusiec zwykle rozwija się w trzech fazach.

W pierwszej fazie krztuśca, czyli w 1-3 tygodniu od zakażenia, występują objawy przeziębienia:
• łagodny kaszel, nasilający się w nocy,
• zapalenie gardła,
• katar,
• czasem gorączka, która trwa średnio 1-4 tygodni.

Zwykle nie odróżnia się początkowych objawów krztuśca od innych infekcji górnych dróg oddechowych. W tej fazie krztusiec jest najbardziej zakaźny, a jego leczenie – najskuteczniejsze.

W kolejnej fazie, trwającej od 4 do 8 tygodni, pojawiają się typowe dla krztuśca, powtarzające się i przedłużające się, ciężkie napady kaszlu, szczególnie w nocy. Chory kaszląc wydaje dźwięk podobny do piania i świstu. Objaw ten powstaje w wyniku wymuszonego głębokiego wdechu, po którym kaszel uniemożliwia nabranie powietrza. Napadowy kaszel wiąże się z trudnościami w pozbyciu się z oskrzeli lepkiej wydzieliny, złożonej z komórek zapalnych oraz uszkodzonego nabłonka dróg oddechowych. Napady kaszlu mogą trwać wiele minut, prowadząc do całkowitego wyczerpania organizmu, wymiotów czy bezdechu. Może również dojść do wystąpienia licznych powikłań.

W fazie zdrowienia, w ciągu kolejnych 2-8 tygodni napady kaszlu ustępują stopniowo. Sam kaszel o różnym nasileniu może utrzymywać się przez 3 i więcej miesięcy.

Nasilenie objawów krztuśca zależy od wieku chorego i stanu uodpornienia. Najbardziej typowe objawy krztuśca występują u nieuodpornionych niemowląt i małych dzieci, a najmniej typowe łagodne u osób dorosłych zaszczepionych przeciw krztuścowi w dzieciństwie. U młodzieży oraz osób dorosłych krztusiec częściej przebiega łagodnie i jest rzadziej rozpoznawany.

Najcięższe objawy krztuśca występują u nieuodpornionych niemowląt do 6 m.ż. Około 50% niemowląt chorych na krztusiec wymaga hospitalizacji.

U 6 na 100 chorych dzieci odnotowuje się powikłania z powodu krztuśca. Występują one 5-krotnie częściej u dzieci poniżej 6 miesiąca życia.

Do powikłań, powstających w wyniku nadmiernego wysiłku mięśni, zaangażowanych w powstawanie kaszlu, należą:
• bezdech, który prowadzi do wyczerpania chorego,
• niedotlenienie,
• sinica,
• omdlenia,
• wymioty,
• krwawienia ze spojówek, z nosa i uszu,
• pękanie naczyń krwionośnych w gałce ocznej i na twarzy,
• obrzęk twarzy,
• uszkodzenia więzadła języka,
• bóle brzucha,
• powstawanie przepuklin

Powikłania zagrażające życiu to:

• zapalenie płuc – najczęstsza przyczyna zgonu dzieci,
• uszkodzenia mózgu, spowodowane niedotlenieniem, do którego dochodzi u 8-80 na 100 000
chorych dzieci w czasie napadowego kaszlu. W 1/3 przypadków niedotlenienie mózgu
(m.in.  wystąpienie drgawek, utrata przytomności) będzie prowadziło do zgonu,
w 1/3 – do nieodwracalnych uszkodzeń mózgu, natomiast u pozostałych dzieci nie pozostawia śladu.
Przechorowanie krztuśca łączy się też z większym ryzykiem padaczki.
• niedożywienie, związane z występowaniem uporczywych wymiotów, co odgrywa
szczególne znaczenie w krajach rozwijających się.

Najcięższe konsekwencje zachorowań na krztusiec narażone są przede wszystkim niemowlęta, zwłaszcza niezaszczepione, u których może dochodzić do niebezpiecznych powikłań, a nawet zgonu.

Dorosłym chorującym na krztusiec najbardziej dokucza napadowy kaszel utrzymujący się powyżej 3 tyg. aż u 6-20% chorych, który wyłącza z normalnego życia. Jest tak intensywny, że wycieńcza i nie pozwala spać. Wzmożony wysiłek oddechowy powoduje niejednokrotnie sinicę, wybroczyny na twarzy, szyi, spojówkach. Krztusiec może być szczególnie niebezpieczny dla osób z zaostrzeniem obturacyjnej choroby płuc (POChP) oraz chorych na astmę. W wyniku uporczywego kaszlu może dojść do złamania żeber, na co narażone są szczególnie osoby z osteoporozą oraz wymiotów niebezpieczne dla osób z chorobą refluksową przełyku. Uporczywy kaszel może stanowić niedogodność oraz zagrożenie dla osób chorych po przebytych operacjach jamy brzusznej lub klatki piersiowej oraz z przepuklinami. Objawy kaszlu mogą także prowadzić do pęknięcia tętniaka lub nietrzymania moczu.