Szczepionka przeciw gruźlicy
Ściąga
Podsumowanie - Szczepionka przeciw gruźlicy
O chorobie
Co to jest gruźlica?
Jakie są objawy gruźlicy?
Jak poważne mogą być objawy gruźlicy?
Jak wiele zachorowań na gruźlicę występuje w Polsce?
Gdzie i jak często gruźlica występuje na świecie?
Jak wygląda sytuacja gruźlicy w Ukrainie?
O szczepionce
Jakie rodzaje szczepionek przeciw gruźlicy są dostępne w Polsce?
Jaka jest historia szczepień przeciw gruźlicy?
Dlaczego warto się szczepić przeciw gruźlicy?
Kto i kiedy powinien zostać zaszczepiony przeciw gruźlicy?
Kto nie powinien zostać zaszczepiony przeciw gruźlicy?
Jakie ryzyko jest związane ze szczepieniem przeciw gruźlicy?
Jakie szczepionki przeciw gruźlicy są zarejestrowane w Polsce?
Kalendarz szczepień
Szczepionka przeciw gruźlicy w Programie Szczepień Ochronnych
Jak szczepionka BCG była stosowana w przeszłości?
Czytaj więcej
Jak ocenić, czy szczepionkę BCG można bezpiecznie podać dziecku w pierwszych dniach po urodzeniu?
Gdzie można zrealizować zaległe szczepienie przeciw gruźlicy?
Dlaczego w Polsce obowiązuje jeszcze powszechne szczepienie przeciw gruźlicy?
Jaka jest skuteczność szczepionki BCG?
Jaki jest stan zaszczepienia przeciw gruźlicy?
Czy w każdym przypadku po szczepieniu BCG pojawia się charakterystyczna blizna?
Kiedy wprowadzono w Polsce szczepienia BCG?
Jak szczepionka BCG była stosowana w przeszłości?
1921 – opracowanie pierwszej szczepionki przeciw gruźlicy we Francji.
1924 – Państwowy Zakład Higieny sprowadził szczepionkę BCG podszczep duński do Polski.
1926 – rozpoczęcie szczepień BCG w Polsce, głównie w Poznaniu, Warszawie i Wilnie.
1945 – wznowienie produkcji szczepionki BCG (w październiku) i prowadzenie doustnych szczepień noworodków.
1947 – 1950 – prowadzenie masowych szczepień BCG dzieci i młodzieży w wieku 1-18 lat, wykonano 4,5 miliona śródskórnych szczepień.
1954 – zamiana podszczepu szczepionkowy BCG z duńskiego na brazylijski BCG-Moreau.
1955 – rozpoczęcie produkcji polskiej szczepionki BCG z podszczepu BCG-Moreau w Wytwórni Surowic i Szczepionek w Lublinie.
1955 – wprowadzenie obowiązkowych szczepień BCG u noworodków, dzieci i młodzieży do ukończenia 18 lat, a także osób pełnoletnich, które wybierały się na studia, do zakładów szkolenia lub doskonalenia zawodowego oraz zgłaszających się do pracy w zakładach przeciwgruźliczych (4-15 dzień życia – szczepienie pierwotne i 10-12 miesiąc, 2, 4, 7, 12, 15 i 18 rok życia u dzieci i młodzieży z ujemnym wynikiem badania tuberkulinowego – szczepienia wtórne).
1972 – wprowadzenie schematu szczepienia BCG w: 2, 7, 10, 15 i 18 roku życia.
1991 – objęcie obowiązkowymi szczepieniami przeciwko gruźlicy osób do 19 lat, osób idących na studia wyższe oraz do policealnych szkół zawodowych, a także osób przystępujących do pracy w zakładach dla chorych na gruźlicę i choroby płuc.
1998 – objęcie obowiązkowymi szczepieniami przeciwko gruźlicy noworodków i niemowląt (do 24 godzin od urodzenia), dzieci w 12 miesiącu życia bez blizny lub z blizną po pierwszym szczepieniu poniżej 3 mm, dzieci w 7 roku życia z ujemną próbą tuberkulinową mające kontakt z chorymi na gruźlicę, osoby w 18 roku życia, zgłaszające się na studia wyższe oraz podejmujące naukę w policealnych szkołach medycznych, u których stwierdzono ujemną próbę tuberkulinową.
2006 – ograniczenie obowiązkowego szczepienia BCG do jednej dawki, podawanej wyłącznie dla noworodków i niemowląt (do 24 godzin od urodzenia), zaniechanie wykonywania testów tuberkulinowych.
2019 – szczepienie noworodków przeciw gruźlicy powinno być przeprowadzone przed wypisaniem noworodka ze szpitala (niekoniecznie w 1. dobie życia).
Czytaj więcej
Jak ocenić, czy szczepionkę BCG można bezpiecznie podać dziecku w pierwszych dniach po urodzeniu?
Podobnie jak w przypadku każdej szczepionki, przed podaniem szczepionki BCG lekarz przeprowadza badanie kwalifikacyjne. Wymaga ono szczególnej uwagi ze względu na to, że szczepionka BCG zawiera żywe osłabione bakterie.
W przypadku kwalifikacji do szczepienia BCG podawanego noworodkom najczęściej w pierwszych dobach życia, jeszcze w czasie pobytu w szpitalu, lekarz ocenia stan ogólny dziecka, ocenia przebieg ciąży oraz prowadzi szczegółowy wywiad rodzinny w kierunku wrodzonych zaburzeń odporności. Niekiedy konieczne jest przeprowadzenie szybkiej diagnostyki i podjęcie decyzji o szczepieniu w zależności od jej wyniku. Wrodzone niedobory odporności występują bardzo rzadko i zwykle trudno je rozpoznać w pierwszych tygodniach po urodzeniu, jednakże ryzyko ich wystąpienia jest znacznie większe niż przeciętne, jeśli rozpoznano taką chorobę u bliskich krewnych dziecka albo stwierdzano w rodzinie niespodziewane zgony dzieci czy młodych osób z powodu zakażeń. W takiej sytuacji szczepienie przeciw gruźlicy należy odłożyć do czasu przeprowadzenia szczegółowej oceny stanu zdrowia dziecka. Podczas badania kwalifikacyjnego do szczepienia ważne jest również wykluczenie wcześniejszego kontaktu dziecka z osobami chorymi na gruźlicę – w przypadku takiego kontaktu należy przeprowadzić diagnostykę w kierunku zakażenia prątka gruźlicy. W obu wymienionych sytuacjach decyzję o ewentualnym szczepieniu BCG mogą podjąć specjaliści sprawujący opiekę nad dzieckiem. Wcześniaki, jeśli nie mają innych przeciwwskazań, są szczepione przeciw gruźlicy po osiągnięciu masy ciała powyżej 2000 g.
U dzieci urodzonych przez matki zakażone HIV szczepienie należy odroczyć do momentu wykluczenia wertykalnego zakażenia HIV.
Wrodzone zaburzenia odporności są bezwzględnym przeciwwskazaniem do szczepienia BCG.
W przypadku podejrzenia wrodzonego ciężkiego niedoboru odporności (np. obciążony wywiad rodzinny), należy odroczyć szczepienie do czasu weryfikacji rozpoznania.
Warunkiem zakwalifikowania do szczepienia jest masa ciała powyżej 2000 g.
Gdzie można zrealizować zaległe szczepienie przeciw gruźlicy?
Zaległe szczepienie przeciw gruźlicy powinna przeprowadzić przychodnia POZ, a jeśli z jakichś powodów nie może, powinna pomóc rodzicom w znalezieniu innego miejsca, np. poradni, z którą uzgodni realizację tych szczepień w ramach danego ZOZ-u czy NZOZ-u, ew. Poradni udzielającej konsultacji specjalistycznych z zakresu szczepień ochronnych, jeżeli oprócz konsultacji realizuje również szczepienia (niektóre poradnie udzielają konsultacji, nie realizują natomiast szczepień).
Szczepienia przeciw gruźlicy przeprowadzane są głównie w oddziałach noworodkowych, ponieważ zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych szczepienie to powinno być wykonane po urodzeniu, przed wypisaniem dziecka ze szpitala.
Szczepienie wychwytujące dzieci, które nie zostały zaszczepione po urodzeniu w szpitalu, należy wykonać w możliwie najwcześniejszym terminie. Szczepienie to należy uzupełnić w ramach szczepień obowiązkowych (bezpłatnych) do ukończenia 15 roku życia. Szczepienia wychwytujące, podobnie jak inne szczepienia obowiązkowe, powinny być przeprowadzone w przychodni POZ, sprawującej opiekę profilaktyczną. Szczepionka przeciw gruźlicy, podobnie jak inne szczepionki zakupione z budżetu państwa, jest dostępna i dystrybuowana przez Inspekcję Sanitarną do przychodni realizujących szczepienia na podstawie umowy z NFZ (przychodnia POZ odbiera szczepionki na podstawie zapotrzebowania z Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej).
Spotykane czasami w praktyce problemy z realizacją szczepień wychwytujących mogą wiązać się z tym, że jest to jedyne szczepienie podawane śródskórnie, a dodatkowo szczepionka dostępna jest w postaci preparatu wielodawkowego. Nie ma jednakże żadnych formalnych przeszkód, żeby szczepienie przeciw gruźlicy, zgodnie z obowiązującymi regulacjami prawnymi (i umową z NFZ, tzn. dla pacjenta bezpłatnie), zostało przeprowadzone w przychodni POZ, sprawującej opiekę profilaktyczną. Natomiast w przypadku wystąpienia wątpliwości, dotyczących kwalifikacji dziecka do szczepienia, można zasięgnąć konsultacji w Poradni udzielającej konsultacji specjalistycznych z zakresu szczepień ochronnych i postępować zgodnie z jej wytycznymi.
Więcej informacji:
- Lista Poradni udzielających konsultacji specjalistycznych z zakresu szczepień ochronnych dostępna na stronie Medycyny Praktycznej/Szczepienia. Uwaga: Lista poradni obejmuje również Konsultacyjną Poradnię Szczepień dla Dzieci z Grup Podwyższonego Ryzyka w Warszawskim Szpitalu dla Dzieci, ul. Kopernika 43, 00-328 Warszawa, poradnia ta świadczy usługi konsultacyjne, ale obecnie nie realizuje szczepień (szczepienia konsultowanych dzieci realizowane są w poradniach POZ na podstawie jej zaleceń).
- Wysocki J. Jakie są zasady uzupełniania szczepień przeciwko gruźlicy? Medycyna Praktyczna Szczepienia. 13.03.2017.
- BCG vaccines: WHO position paper – February 2018. Wkly Epidemiol. Rec., 2018; 93: 73–96.
- Brennan, M J, Fruth, U, Milstien, J, Tiernan, R, de Andrade Nishioka, S, Chocarro, L, Developing Countries Vaccine Regulatory Network and the Ad hoc Regulatory and TB Expert Panel (2007). Development of new tuberculosis vaccines: a global perspective on regulatory issues. PLoS Med 4 (e252).
- Brewer T.F.: Preventing with Bacillus Calmette – Guerine Vaccine: A-Meta_ analysis of the literature Clin. Infect. Dis. Suppl. 2000, 31 str.54-57.
- Coldiz G. A., Brewer T.F., Berkey C.S., Wilson M.E., Burdick T.F., Fineberg H.V., Mosteller F.: Efficacy of BCG vaccination in the prevention of tuberculosis. Meta-analysis of the published literature. JAMA, 271(9) 698-702.
- Global Tuberculosis Report. 2020. WHO.
- Fine P.E.M., Carneiro I.A.M. Milstein J.B., Clements C.J. Issues relating to the use of BCG immunization programmes. A discusion dokument. Departament of Vaccines and Biologicals Word Heath Organization Genewa 1999.
- BCG vaccine. Weekly Epidemiological Record 2004, 4, str. 25-38.
- Krysztopa – Grzybowska K., Paradowska -Stankiewicz I., Lutyńska A. Niepożadane odczyny po szczepieniu BCG w Polsce. Przegl. Epidemiol. 2012, 66, 465-469.
- Krysztopa-Grzybowska K., Lutyńska A. Postępy w dziedzinie opracowania nowych szczepionek przeciw gruźlicy. 100 lat po wprowadzeniu BCG. Postepy Hig Med Dosw 2014, 68: 768-776.
- Kubit S., Czajka S., Olakowski T. Ocena skuteczności szczepień BCG. Pediatria Polska 1983, str. 775-82.
- Milstein J.B., Gibson I.J. Quality control of BCG vaccines by the WHO: a review of factors that may influence vaccine effectiveness and safety. WHO/Epi/Gen 89-3.
- Szczuka I. Niepożądane odczyny po szczepieniu BCG w latach 1994-2000. Przegląd Epidemiologiczny 2002,56,5-16.
- Szczuka I. Bezpieczeństwo szczepień BCG- niepożądane odczyny poszczepienne. Część II. Przyczyny powstawania niepożądanych odczynów poszczepiennych. Postępowanie kliniczne. Przegląd Epidemiologiczny 2002,56,15-28.
- Szczuka I. Szczepionki przeciwko gruźlicy (BCG), rozdział Wakcynologia (wydanie II uzupełnione i aktualizowane) str. 365-390, red. Magdzik W., Naruszewicz- Leściuk Danuta, Zieliński A., Alfa-medica Press, 2007.
- Wysocki J. Jakie są zasady uzupełniania szczepień przeciwko gruźlicy? Medycyna Praktyczna Szczepienia. 13.03.2017.
- Korzeniewska-Kosela M., Wysocki J. Czy w Polsce powszechne szczepienie BCG jest nadal uzasadnione? Medycyna Praktyczna. Szczepienia 2018, 4, 17-23.
- Nguipdop-Djomo P. i wsp Duration of BCG protection against tuberculosis and change in effectiveness with time since vaccination in Norway: a retrospective population-based cohort study. Lancet Infect Dis 2016, 16, 219.
- Wysocki J. Jakie sytuacje stanowią wskazanie do odroczenia szczepień przewidzianych w PSO w 1. dobie życia? Medycyna Praktyczna Szczepienia. 03.12.2018.
- Gruźlica i choroby układu oddechowego w Polsce w 2019 r. Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc.
- Tuberculosis surveillance and monitoring in Europe 2021 –2019 data. ECDC.