Szczepionka przeciw gruźlicy

1921 – opracowanie pierwszej szczepionki przeciw gruźlicy we Francji.

1924 – Państwowy Zakład Higieny sprowadził szczepionkę BCG podszczep duński do Polski.

1926 – rozpoczęcie szczepień BCG w Polsce, głównie w Poznaniu, Warszawie i Wilnie.

1945 – wznowienie produkcji szczepionki BCG (w październiku) i prowadzenie doustnych szczepień noworodków.

1947 – 1950 – prowadzenie masowych szczepień BCG dzieci i młodzieży w wieku 1-18 lat, wykonano 4,5 miliona śródskórnych szczepień.

1954 – zamiana podszczepu szczepionkowy BCG z duńskiego na brazylijski BCG-Moreau.

1955 – rozpoczęcie produkcji polskiej szczepionki BCG z podszczepu BCG-Moreau w Wytwórni Surowic i Szczepionek w Lublinie.

1955 – wprowadzenie obowiązkowych szczepień BCG u noworodków, dzieci i młodzieży do ukończenia 18 lat, a także osób pełnoletnich, które wybierały się na studia, do zakładów szkolenia lub doskonalenia zawodowego oraz zgłaszających się do pracy w zakładach przeciwgruźliczych (4-15 dzień życia – szczepienie pierwotne i 10-12 miesiąc, 2, 4, 7, 12, 15 i 18 rok życia u dzieci i młodzieży z ujemnym wynikiem badania tuberkulinowego – szczepienia wtórne).

1972 – wprowadzenie schematu szczepienia BCG w: 2, 7, 10, 15 i 18 roku życia.

1991 – objęcie obowiązkowymi szczepieniami przeciwko gruźlicy osób do 19 lat, osób idących na studia wyższe oraz do policealnych szkół zawodowych, a także osób przystępujących do pracy w zakładach dla chorych na gruźlicę i choroby płuc.

1998 – objęcie obowiązkowymi szczepieniami przeciwko gruźlicy noworodków i niemowląt (do 24 godzin od urodzenia), dzieci w 12 miesiącu życia bez blizny lub z blizną po pierwszym szczepieniu poniżej 3 mm, dzieci w 7 roku życia z ujemną próbą tuberkulinową mające kontakt z chorymi na gruźlicę, osoby w 18 roku życia, zgłaszające się na studia wyższe oraz podejmujące naukę w policealnych szkołach medycznych, u których stwierdzono ujemną próbę tuberkulinową.

2006 – ograniczenie obowiązkowego szczepienia BCG do jednej dawki, podawanej wyłącznie dla noworodków i niemowląt (do 24 godzin od urodzenia), zaniechanie wykonywania testów tuberkulinowych.

2019 – szczepienie noworodków przeciw gruźlicy powinno być przeprowadzone przed wypisaniem noworodka ze szpitala (niekoniecznie w 1. dobie życia).

Podobnie jak w przypadku każdej szczepionki, przed podaniem szczepionki BCG lekarz przeprowadza badanie kwalifikacyjne. Wymaga ono szczególnej uwagi ze względu na to, że szczepionka BCG zawiera żywe osłabione bakterie.

W przypadku kwalifikacji do szczepienia BCG podawanego noworodkom najczęściej w pierwszych dobach życia, jeszcze w czasie pobytu w szpitalu, lekarz ocenia stan ogólny dziecka, ocenia przebieg ciąży oraz prowadzi szczegółowy wywiad rodzinny w kierunku wrodzonych zaburzeń odporności. Niekiedy konieczne jest przeprowadzenie szybkiej diagnostyki i podjęcie decyzji o szczepieniu w zależności od jej wyniku. Wrodzone niedobory odporności występują bardzo rzadko i zwykle trudno je rozpoznać w pierwszych tygodniach po urodzeniu, jednakże ryzyko ich wystąpienia jest znacznie większe niż przeciętne, jeśli rozpoznano taką chorobę u bliskich krewnych dziecka albo stwierdzano w rodzinie niespodziewane zgony dzieci czy młodych osób z powodu zakażeń. W takiej sytuacji szczepienie przeciw gruźlicy należy odłożyć do czasu przeprowadzenia szczegółowej oceny stanu zdrowia dziecka. Podczas badania kwalifikacyjnego do szczepienia ważne jest również wykluczenie wcześniejszego kontaktu dziecka z osobami chorymi na gruźlicę – w przypadku takiego kontaktu należy przeprowadzić diagnostykę w kierunku zakażenia prątka gruźlicy. W obu wymienionych sytuacjach decyzję o ewentualnym szczepieniu BCG mogą podjąć specjaliści sprawujący opiekę nad dzieckiem. Wcześniaki, jeśli nie mają innych przeciwwskazań, są szczepione przeciw gruźlicy po osiągnięciu masy ciała powyżej 2000 g.

U dzieci urodzonych przez matki zakażone HIV szczepienie należy odroczyć do momentu wykluczenia wertykalnego zakażenia HIV.

Szczepienia przeciw gruźlicy przeprowadzane są głównie w oddziałach noworodkowych, ponieważ zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych szczepienie to powinno być wykonane po urodzeniu, przed wypisaniem dziecka ze szpitala.

Szczepienie wychwytujące dzieci, które nie zostały zaszczepione po urodzeniu w szpitalu, należy wykonać w możliwie najwcześniejszym terminie. Szczepienie to należy uzupełnić w ramach szczepień obowiązkowych (bezpłatnych) do ukończenia 15 roku życia. Szczepienia wychwytujące, podobnie jak inne szczepienia obowiązkowe, powinny być przeprowadzone w przychodni POZ, sprawującej opiekę profilaktyczną. Szczepionka przeciw gruźlicy, podobnie jak inne szczepionki zakupione z budżetu państwa, jest dostępna i dystrybuowana przez Inspekcję Sanitarną do przychodni realizujących szczepienia na podstawie umowy z NFZ (przychodnia POZ odbiera szczepionki na podstawie zapotrzebowania z Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej).

Spotykane czasami w praktyce problemy z realizacją szczepień wychwytujących mogą wiązać się z tym, że jest to jedyne szczepienie podawane śródskórnie, a dodatkowo szczepionka dostępna jest w postaci preparatu wielodawkowego. Nie ma jednakże żadnych formalnych przeszkód, żeby szczepienie przeciw gruźlicy, zgodnie z obowiązującymi regulacjami prawnymi (i umową z NFZ, tzn. dla pacjenta bezpłatnie), zostało przeprowadzone w przychodni POZ, sprawującej opiekę profilaktyczną. Natomiast w przypadku wystąpienia wątpliwości, dotyczących kwalifikacji dziecka do szczepienia, można zasięgnąć konsultacji w Poradni udzielającej konsultacji specjalistycznych z zakresu szczepień ochronnych i postępować zgodnie z jej wytycznymi.

Więcej informacji:

• Lista Poradni udzielających konsultacji specjalistycznych z zakresu szczepień ochronnych dostępna na stronie Medycyny Praktycznej/Szczepienia. Uwaga: Lista poradni obejmuje również Konsultacyjną Poradnię Szczepień dla Dzieci z Grup Podwyższonego Ryzyka w Warszawskim Szpitalu dla Dzieci, ul. Kopernika 43, 00-328 Warszawa, poradnia ta świadczy usługi konsultacyjne, ale obecnie nie realizuje szczepień (szczepienia konsultowanych dzieci realizowane są w poradniach POZ na podstawie jej zaleceń).
• Wysocki J. Jakie są zasady uzupełniania szczepień przeciwko gruźlicy? Medycyna Praktyczna Szczepienia. 13.03.2017.