Szczepionka przeciw gruźlicy
Ściąga
Podsumowanie - Szczepionka przeciw gruźlicy
O chorobie
Co to jest gruźlica?
Jakie są objawy gruźlicy?
Jak poważne mogą być objawy gruźlicy?
Jak wiele zachorowań na gruźlicę występuje w Polsce?
Gdzie i jak często gruźlica występuje na świecie?
Jak wygląda sytuacja gruźlicy w Ukrainie?
O szczepionce
Jakie rodzaje szczepionek przeciw gruźlicy są dostępne w Polsce?
Jaka jest historia szczepień przeciw gruźlicy?
Dlaczego warto się szczepić przeciw gruźlicy?
Kto i kiedy powinien zostać zaszczepiony przeciw gruźlicy?
Kto nie powinien zostać zaszczepiony przeciw gruźlicy?
Jakie ryzyko jest związane ze szczepieniem przeciw gruźlicy?
Jakie szczepionki przeciw gruźlicy są zarejestrowane w Polsce?
Kalendarz szczepień
Szczepionka przeciw gruźlicy w Programie Szczepień Ochronnych
Jak szczepionka BCG była stosowana w przeszłości?
Czytaj więcej
Jak ocenić, czy szczepionkę BCG można bezpiecznie podać dziecku w pierwszych dniach po urodzeniu?
Gdzie można zrealizować zaległe szczepienie przeciw gruźlicy?
Dlaczego w Polsce obowiązuje jeszcze powszechne szczepienie przeciw gruźlicy?
Jaka jest skuteczność szczepionki BCG?
Jaki jest stan zaszczepienia przeciw gruźlicy?
Czy w każdym przypadku po szczepieniu BCG pojawia się charakterystyczna blizna?
Kiedy wprowadzono w Polsce szczepienia BCG?
Jak poważne mogą być objawy gruźlicy?
Przed wprowadzeniem leków przeciwprątkowych gruźlica, a zwłaszcza jej ostre postacie, jak np. gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu czy serowate zapalenie płuc, w większości przypadków prowadziły do zgonu.
Przez stulecia gruźlica była główną przyczyną zgonów dzieci, młodocianych i młodych dorosłych. W większości przypadków śmierć następowała po wielu latach kolejnych remisji i zaostrzeń choroby. W nielicznych przypadkach zgony następowały w ciągu kilku tygodni lub miesięcy od początku choroby (tzw. „galopujących suchot”).
Postępująca gruźlica płuc, która zostanie późno rozpoznana, powoduje zniszczenie miąższu płuc, prowadząc do niewydolności oddechowej (łatwego męczenia się i duszności), następnie do niewydolności oddechowo-krążeniowej i w końcu do zgonu.
Natomiast gruźlica pozapłucna prowadzi do zaburzenia pracy czynności zajętych narządów np. układu kostno-stawowego, moczowego. W przypadkach gruźliczego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu może dojść do głuchoty, ślepoty, porażeń lub niedorozwoju umysłowego.
Jak wiele zachorowań na gruźlicę występuje w Polsce?
Źródło danych: biuletyny roczne Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc oraz biuletyny Szczepienia ochronne w Polsce” (wyd: NIZP-PZH, GIS)
Od kilkudziesięciu lat sukcesywnie spada liczba zachorowań na gruźlicę. W 2020 roku w Polsce zarejestrowano 3388 zachorowań na gruźlicę, czyli 1993 przypadków gruźlicy mniej niż w roku poprzednim i 5090 przypadków mniej w porównaniu z rokiem 2011.
Zapadalność na gruźlicę wszystkich postaci w 2020 roku wynosiła 8,8 i była mniejsza o 36,7% w porównaniu z rokiem 2019 oraz o 60,4% w porównaniu z rokiem 2011, w którym wynosiła 22,2.
Najczęstszą postacią gruźlicy była gruźlica płuc. W 2020 roku zarejestrowano 3237 przypadków gruźlicy płuc, tj. 95,4% wszystkich zachorowań. Zachorowania na gruźlicę pozapłucną (151 przypadków) stanowiły 4,5% ogółu chorych zarejestrowanych w 2020 roku. Najczęstszą postacią gruźlicy pozapłucnej było gruźlicze zapalenie opłucnej (71 zachorowań), gruźlica obwodowych węzłów chłonnych (23 zachorowania), gruźlica kości i stawów (21 zachorowań), gruźlica narządów moczowo-płciowych (8 zachorowań), gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu (4 zachorowania). W 2020 roku nie zarejestrowano zachorowań na gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu u dzieci do 14 lat.
Najwięcej zachorowań odnotowano u osób w wieku od 45 do 64 lat (44,4%). Zachorowania na gruźlicę dzieci do 14 lat stanowiły 1,2% ogółu zachorowań. U dzieci wykryto 37 przypadków gruźlicy płuc i 2 przypadki gruźlicy pozapłucnej. U młodzieży w wieku od 15 do 19 lat zarejestrowano 49 zachorowań na gruźlicę.
Podobnie jak w latach poprzednich na gruźlicę częściej chorowali mężczyźni – 74% ogółu zachorowań. Więcej zachorowań na gruźlicę odnotowano w miastach niż na wsi.
Zapadalność na gruźlicę w Polsce jest wciąż wyższa niż średnia w krajach Unii Europejskiej oraz w Norwegii i Islandii (współczynnik 9,6 na 100 000 ludności w 2019 roku). W większości krajów UE zapadalność zmniejszyła się w ciągu ostatnich 5 lat. Osoby z Francji, Polski, Rumunii, i Wielkiej Brytanii stanowiły 54,7% ogółu chorych na gruźlicę.
W Polsce wśród cudzoziemców w 2020 roku odnotowano 1,8% zgłoszonych przypadków gruźlicy W UE/EOG w 2019 roku 34,5% wszystkich chorych na gruźlicę było cudzoziemcami.
Poważnym problemem w leczeniu chorych na gruźlicę jest powstawanie prątków na leki przeciwprątkowe tzw. gruźlica wielolekooporna MDR-TB (Multi-Drug Resistant Tuberculosis), wywołana przez prątki oporne jednocześnie na dwa najważniejsze leki przeciwprątkowe: izoniazyd i ryfampicynę. Główną przyczyną rozwoju wielolekowej oporności prątków jest przyjmowanie leków przeciwprątkowych przez chorych niezgodnie z zaleceniami lekarza. W Polsce wśród ok. 1,4% chorych zidentyfikowano gruźlicę MDR-TB, w całej Unii Europejskiej 3,4%, ale już Estonii i na Litwie odpowiednio 21,3% i 17,0%.
Raporty roczne o występowaniu gruźlicy pochodzą z Krajowego Rejestru Zachorowań na Gruźlicę przygotowywanego i udostępnianego przez Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie.
- BCG vaccines: WHO position paper – February 2018. Wkly Epidemiol. Rec., 2018; 93: 73–96.
- Brennan, M J, Fruth, U, Milstien, J, Tiernan, R, de Andrade Nishioka, S, Chocarro, L, Developing Countries Vaccine Regulatory Network and the Ad hoc Regulatory and TB Expert Panel (2007). Development of new tuberculosis vaccines: a global perspective on regulatory issues. PLoS Med 4 (e252).
- Brewer T.F.: Preventing with Bacillus Calmette – Guerine Vaccine: A-Meta_ analysis of the literature Clin. Infect. Dis. Suppl. 2000, 31 str.54-57.
- Coldiz G. A., Brewer T.F., Berkey C.S., Wilson M.E., Burdick T.F., Fineberg H.V., Mosteller F.: Efficacy of BCG vaccination in the prevention of tuberculosis. Meta-analysis of the published literature. JAMA, 271(9) 698-702.
- Global Tuberculosis Report. 2020. WHO.
- Fine P.E.M., Carneiro I.A.M. Milstein J.B., Clements C.J. Issues relating to the use of BCG immunization programmes. A discusion dokument. Departament of Vaccines and Biologicals Word Heath Organization Genewa 1999.
- BCG vaccine. Weekly Epidemiological Record 2004, 4, str. 25-38.
- Krysztopa – Grzybowska K., Paradowska -Stankiewicz I., Lutyńska A. Niepożadane odczyny po szczepieniu BCG w Polsce. Przegl. Epidemiol. 2012, 66, 465-469.
- Krysztopa-Grzybowska K., Lutyńska A. Postępy w dziedzinie opracowania nowych szczepionek przeciw gruźlicy. 100 lat po wprowadzeniu BCG. Postepy Hig Med Dosw 2014, 68: 768-776.
- Kubit S., Czajka S., Olakowski T. Ocena skuteczności szczepień BCG. Pediatria Polska 1983, str. 775-82.
- Milstein J.B., Gibson I.J. Quality control of BCG vaccines by the WHO: a review of factors that may influence vaccine effectiveness and safety. WHO/Epi/Gen 89-3.
- Szczuka I. Niepożądane odczyny po szczepieniu BCG w latach 1994-2000. Przegląd Epidemiologiczny 2002,56,5-16.
- Szczuka I. Bezpieczeństwo szczepień BCG- niepożądane odczyny poszczepienne. Część II. Przyczyny powstawania niepożądanych odczynów poszczepiennych. Postępowanie kliniczne. Przegląd Epidemiologiczny 2002,56,15-28.
- Szczuka I. Szczepionki przeciwko gruźlicy (BCG), rozdział Wakcynologia (wydanie II uzupełnione i aktualizowane) str. 365-390, red. Magdzik W., Naruszewicz- Leściuk Danuta, Zieliński A., Alfa-medica Press, 2007.
- Wysocki J. Jakie są zasady uzupełniania szczepień przeciwko gruźlicy? Medycyna Praktyczna Szczepienia. 13.03.2017.
- Korzeniewska-Kosela M., Wysocki J. Czy w Polsce powszechne szczepienie BCG jest nadal uzasadnione? Medycyna Praktyczna. Szczepienia 2018, 4, 17-23.
- Nguipdop-Djomo P. i wsp Duration of BCG protection against tuberculosis and change in effectiveness with time since vaccination in Norway: a retrospective population-based cohort study. Lancet Infect Dis 2016, 16, 219.
- Wysocki J. Jakie sytuacje stanowią wskazanie do odroczenia szczepień przewidzianych w PSO w 1. dobie życia? Medycyna Praktyczna Szczepienia. 03.12.2018.
- Gruźlica i choroby układu oddechowego w Polsce w 2019 r. Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc.
- Tuberculosis surveillance and monitoring in Europe 2021 –2019 data. ECDC.
