Szczepionka przeciw gruźlicy

Jak poważne mogą być objawy gruźlicy?

Przed wprowadzeniem leków przeciwprątkowych gruźlica, a zwłaszcza jej ostre postacie, jak np. gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu czy serowate zapalenie płuc, w większości przypadków prowadziły do zgonu.

Przez stulecia gruźlica była główną przyczyną zgonów dzieci, młodocianych i młodych dorosłych. W większości przypadków śmierć następowała po wielu latach kolejnych remisji i zaostrzeń choroby. W nielicznych przypadkach zgony następowały w ciągu kilku tygodni lub miesięcy od początku choroby (tzw. „galopujących suchot”).

Postępująca gruźlica płuc, która zostanie późno rozpoznana, powoduje zniszczenie miąższu płuc, prowadząc do niewydolności oddechowej (łatwego męczenia się i duszności), następnie do niewydolności oddechowo-krążeniowej i w końcu do zgonu.

Natomiast gruźlica pozapłucna prowadzi do zaburzenia pracy czynności zajętych narządów np. układu kostno-stawowego, moczowego. W przypadkach gruźliczego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu może dojść do głuchoty, ślepoty, porażeń lub niedorozwoju umysłowego.

Jak wiele zachorowań na gruźlicę występuje w Polsce?

TRWA WCZYTYWANIE DANYCH

Źródło danych: biuletyny roczne Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc oraz biuletyny Szczepienia ochronne w Polsce” (wyd: NIZP-PZH, GIS)

Od kilkudziesięciu lat sukcesywnie spada liczba zachorowań na gruźlicę.W 2023 roku w Polsce zarejestrowano 4436 zachorowań na gruźlicę, czyli o 2262 przypadki mniej w porównaniu z 2014 rokiem. Zapadalność na gruźlicę wszystkich postaci w 2023 roku wynosiła 11,8 i była mniejsza o 32,2% w porównaniu z 2014 rokiem, w którym wynosiła 17,4.

Najczęstszą postacią gruźlicy była gruźlica płuc. W 2023 roku stanowiła 96,1% wszystkich zachorowań. Pozostałe postaci dotyczyły gruźlicy pozapłucnej, w tym gruźlicze zapalenie opłucnej, gruźlica obwodowych węzłów chłonnych, gruźlica kości i stawów, gruźlica narządów moczowo-płciowych, gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. W 2020 roku nie zarejestrowano zachorowań na gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu u dzieci i młodzieży.

Najwięcej zachorowań odnotowano u osób w wieku od 45 do 64 lat (42,5%). Zachorowania na gruźlicę dzieci do 14 lat stanowiły 1,1% ogółu zachorowań. U dzieci wykryto 44 przypadków gruźlicy płuc i 7 przypadków gruźlicy pozapłucnej. U młodzieży w wieku od 15 do 19 lat zarejestrowano 62 zachorowania na gruźlicę.

Podobnie jak w latach poprzednich na gruźlicę częściej chorowali mężczyźni. Więcej zachorowań na gruźlicę odnotowano w miastach niż na wsi. Szczegółowy raport za 2023 rok.

Poważnym problemem w leczeniu chorych na gruźlicę jest powstawanie prątków na leki przeciwprątkowe tzw. gruźlica wielolekooporna MDR-TB (Multi-Drug Resistant Tuberculosis), wywołana przez prątki oporne jednocześnie na dwa najważniejsze leki przeciwprątkowe: izoniazyd i ryfampicynę. Główną przyczyną rozwoju wielolekowej oporności prątków jest przyjmowanie leków przeciwprątkowych przez chorych niezgodnie z zaleceniami lekarza. W Polsce wśród ok. 1,4% chorych zidentyfikowano gruźlicę MDR-TB, w całej Unii Europejskiej 3,4%, ale już Estonii i na Litwie odpowiednio 21,3% i 17,0%.

Raporty roczne o występowaniu gruźlicy pochodzą z Krajowego Rejestru Zachorowań na Gruźlicę przygotowywanego i udostępnianego przez Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie.

MATERIAŁY DO POBRANIA

Ostatnia aktualizacja: 28 listopada 2024

Poprzednia strona

Następna strona

Materiały źródłowe

BCG vaccines: WHO position paper – February 2018. Wkly Epidemiol. Rec., 2018; 93: 73–96.
Brennan, M J, Fruth, U, Milstien, J, Tiernan, R, de Andrade Nishioka, S, Chocarro, L, Developing Countries Vaccine Regulatory Network and the Ad hoc Regulatory and TB Expert Panel (2007). Development of new tuberculosis vaccines: a global perspective on regulatory issues. PLoS Med 4 (e252).
Brewer T.F.: Preventing with Bacillus Calmette – Guerine Vaccine: A-Meta_ analysis of the literature Clin. Infect. Dis. Suppl. 2000, 31 str.54-57.
Coldiz G. A., Brewer T.F., Berkey C.S., Wilson M.E., Burdick T.F., Fineberg H.V., Mosteller F.: Efficacy of BCG vaccination in the prevention of tuberculosis. Meta-analysis of the published literature. JAMA, 271(9) 698-702.
Global Tuberculosis Report. 2020. WHO.
Fine P.E.M., Carneiro I.A.M. Milstein J.B., Clements C.J. Issues relating to the use of BCG immunization programmes. A discusion dokument. Departament of Vaccines and Biologicals Word Heath Organization Genewa 1999.
BCG vaccine. Weekly Epidemiological Record 2004, 4, str. 25-38.
Krysztopa – Grzybowska K., Paradowska -Stankiewicz I., Lutyńska A. Niepożadane odczyny po szczepieniu BCG w Polsce. Przegl. Epidemiol. 2012, 66, 465-469.
Krysztopa-Grzybowska K., Lutyńska A. Postępy w dziedzinie opracowania nowych szczepionek przeciw gruźlicy. 100 lat po wprowadzeniu BCG. Postepy Hig Med Dosw 2014, 68: 768-776.
Kubit S., Czajka S., Olakowski T. Ocena skuteczności szczepień BCG. Pediatria Polska 1983, str. 775-82.
Milstein J.B., Gibson I.J. Quality control of BCG vaccines by the WHO: a review of factors that may influence vaccine effectiveness and safety. WHO/Epi/Gen 89-3.
Szczuka I. Niepożądane odczyny po szczepieniu BCG w latach 1994-2000. Przegląd Epidemiologiczny 2002,56,5-16.
Szczuka I. Bezpieczeństwo szczepień BCG- niepożądane odczyny poszczepienne. Część II. Przyczyny powstawania niepożądanych odczynów poszczepiennych. Postępowanie kliniczne. Przegląd Epidemiologiczny 2002,56,15-28.
Szczuka I. Szczepionki przeciwko gruźlicy (BCG), rozdział Wakcynologia (wydanie II uzupełnione i aktualizowane) str. 365-390, red. Magdzik W., Naruszewicz- Leściuk Danuta, Zieliński A., Alfa-medica Press, 2007.
Wysocki J. Jakie są zasady uzupełniania szczepień przeciwko gruźlicy? Medycyna Praktyczna Szczepienia. 13.03.2017.
Korzeniewska-Kosela M., Wysocki J. Czy w Polsce powszechne szczepienie BCG jest nadal uzasadnione? Medycyna Praktyczna. Szczepienia 2018, 4, 17-23.
Nguipdop-Djomo P. i wsp Duration of BCG protection against tuberculosis and change in effectiveness with time since vaccination in Norway: a retrospective population-based cohort study. Lancet Infect Dis 2016, 16, 219.
Wysocki J. Jakie sytuacje stanowią wskazanie do odroczenia szczepień przewidzianych w PSO w 1. dobie życia? Medycyna Praktyczna Szczepienia. 03.12.2018.
Gruźlica i choroby układu oddechowego w Polsce w 2019 r. Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc.
Tuberculosis surveillance and monitoring in Europe 2021 –2019 data. ECDC.