Na czym polega kalendarz szczepień?

Program Szczepień Ochronnych obowiązujący w Polsce można realizować na kilka sposobów różniących się wyborem preparatów szczepień i rozmieszczeniem poszczególnych wizyt szczepiennych w czasie. W pierwszych miesiącach życia odbywa się najwięcej szczepień ochronnych – ma to na celu jak najszybsze uodpornienie dziecka przeciw groźnym chorobom zakaźnym. Do szczepień obowiązkowych, które wykonuje się u niemowląt w pierwszym roku życia należą: szczepienie przeciw gruźlicy (BCG), wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (HBV), błonicy (D), tężcowi (T) i krztuścowi (P), bakterii Haemophilus influenzae typu b (Hib), poliomyelitis (IPV), pneumokokom (PCV) i rotawirusom (RV).

Pierwsze szczepienia (HBV i BCG) odbywają się na oddziale noworodkowym w pierwszych dniach życia dziecka. Natomiast na kolejne wizyty należy się umówić w przychodni, która będzie realizowała szczepienia – pierwsza wizyta szczepienna w przychodni wypada po ukończeniu 6. tygodnia życia. Zazwyczaj wybór wariantu szczepień omawiany jest przez rodziców i lekarza podczas wizyty patronażowej dziecka w okresie noworodkowym. Warto ustalić to wcześniej, aby podczas pierwszej wizyty szczepiennej po ukończeniu 6. tygodnia życia wiadomo już było, którym wariantem dziecko będzie szczepione.

Podstawowa wersja Programu Szczepień Ochronnych oparta jest o preparaty nieskojarzone (monowalentne) lub niskoskojarzone (preparat „3w1” – DTP). Są to preparaty refundowane (bezpłatne) dla wszystkich dzieci. Wersja kalendarza szczepień oparta o preparat DTP jest stosowana w Polsce od dekad. Poszczególne wizyty szczepienne w pierwszym roku życia odbywają się wg planu przedstawionego na schemacie 1, w którym odstępy pomiędzy kolejnymi dawkami DTP wynoszą 2 miesiące. Schemat szczepień przy zastosowaniu tych preparatów przedstawia „Wariant 1”.

Alternatywnie Program Szczepień Ochronnych można realizować przy zastosowaniu preparatów wysoce skojarzonych typu „5w1” (DTaP-IPV-Hib)  lub „6w1” (DTaP-IPV-Hib-WZW B). Te preparaty są refundowane (bezpłatne) tylko dla niektórych niemowląt z grup ryzyka (np. wcześniakom). Dla pozostałych dzieci te szczepienia są nierefundowane, co oznacza, że ich koszty ponosi rodzic/opiekun dziecka. Co ważne, jeśli rodzice decydują się na kupno preparatu „5w1” lub „6w1”, to pozostałe szczepionki (przeciw rotawirusom, pneumokokom, odrze, śwince i różyczce) są nadal refundowane (bezpłatne) dla dziecka. Realizacja szczepień przy zastosowaniu preparatów skojarzonych typu „5w1” i „6w1” daje więcej możliwości rozplanowania wizyt szczepiennych w czasie, ponieważ minimalne odstępy możliwe do zastosowania pomiędzy kolejnymi dawkami „5w1” i „6w1” są krótsze niż w przypadku DTP. Można zaplanować je co 2 miesiące (Warianty 2. i 4.) – tak jak sugeruje to Program Szczepień Ochronnych – lub w krótszych odstępach czasu (przynajmniej 1-miesięcznych) – zgodnie z Charakterystyką Produktów Leczniczych (ChPL) poszczególnych preparatów (Warianty 3. i 5.).

Oprócz szczepień obowiązkowych w pierwszym półroczu życia wskazane jest również zaszczepienie dziecka preparatami zalecanymi, nierefundowanymi – przeciw meningokokom grupy B i meningokokom grup A, C, W i Y. Te preparaty można podawać w dowolnych odstępach od szczepień obowiązkowych lub zaplanować na jednej wizycie razem ze szczepieniami obowiązkowymi. Warto jest omówić chęć ich zastosowania u dziecka z lekarzem prowadzącym szczepienia na wizycie patronażowej, ustalając wybrany schemat szczepień. Od ukończenia 6. mies. życia zaleca się szczepienie dzieci przeciw grypie (w miesiącach jesienno-zimowych). Te szczepienia również można realizować w dowolnym odstępie od innych szczepień ochronnych.

Niezależnie od wyboru głównych preparatów szczepionek i schematu szczepień, ważne jest, aby dążyć do terminowego wykonywania szczepień. Opóźnianie szczepień, rozdzielanie preparatów na więcej wizyt czy pomijanie niektórych szczepień jest dla dziecka bardzo niekorzystne – opóźnia osiągnięcie ochrony przed chorobami zakaźnymi, które dla niemowląt mogą być bardzo niebezpieczne, a nawet śmiertelne.