Na czym polega kalendarz szczepień?

Wybór wieku, w którym zaleca się dane szczepienie, uwzględnienia czynniki wpływające na skuteczność i bezpieczeństwo szczepienia, takie jak:

• ryzyko zachorowania na daną chorobę w różnych okresach życia,
• ryzyko niepożądanych odczynów poszczepiennych,
• możliwość odpowiedzi na szczepienie.

Wskazane jest więc przestrzeganie zalecanego wieku szczepienia oraz schematu szczepienia, gdyż zapewnia to uzyskanie optymalnej ochrony przed daną chorobą zakaźną. W przypadku dzieci zaleca się szczepienie jak najmłodszych dzieci narażonych na zachorowanie na daną chorobę, oczywiście o ile w badaniach klinicznych potwierdzono skuteczność i bezpieczeństwo danej szczepionki oraz nie ma już ryzyka upośledzenia odpowiedzi immunologicznej przez biernie przekazane przez matkę przeciwciała. W ostatnim okresie ciąży dziecko otrzymuje bowiem od matki przeciwciała odpornościowe przeciw niektórym drobnoustrojom. Takie przeciwciała nie pojawią się jednak u noworodka urodzonego przedwcześnie oraz wtedy, gdy matka nie zetknęła się, nie chorowała lub nie była zaszczepiona przeciw określonemu patogenowi. Tego rodzaju odporność trwa krótko, wygasa zazwyczaj w ciągu  2-3 miesięcy, czasami utrzymuje się przez 6 miesięcy.

Pierwsze miesiące życia to czas, w którym, dzięki szczepieniom, niemowlę buduje własną odporność. Rezygnacja ze szczepień lub ich opóźnianie, odbiera dziecku możliwość obrony przed zachorowaniem na groźne choroby, np. na krztusiec, gruźlicę czy inwazyjną chorobę pneumokokową. Niepotrzebne opóźnianie szczepień przedłuża bowiem okres, w którym dziecko nie uzyskało pełnego zabezpieczenia przed daną chorobą zakaźną, co skutkować może brakiem uodpornienia dziecka w wieku największego narażenia na daną chorobę. Takie postępowanie nie niesie żadnych uzasadnionych korzyści zdrowotnych.

Przeprowadzanie szczepień w granicach wiekowych i odstępach wskazanych w Programie Szczepień Ochronnych oparte jest na badaniach klinicznych szczepionek, dotyczących ich bezpieczeństwa i skuteczności, przesłankach epidemiologicznych i wskazaniach określonych w Charakterystyce Produktu Leczniczego.

W ocenie stanu zaszczepienia podstawową rolę odgrywa Inspekcja Sanitarna, która pozyskuje dane ze wszystkich placówek ochrony zdrowia w Polsce (gabinety POZ i szpitale). Dane jednostkowe przekazywane w określonym czasie na formularzach sprawozdawczych  (MZ-54)  są agregowane na poziomie powiatów (Powiatowe Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne, PSSE) i przesyłane do Wojewódzkich Stacji Sanitarno – Epidemiologicznych (WSSE). Kolejno dane z poziomu WSSE przekazywane są do NIZP PZH-PIB do Zakładu Epidemiologii, gdzie są odpowiednio rejestrowane i analizowane, w celu oceny stanu zaszczepienia przeciw różnym chorobom w kraju. Stan zaszczepienia odnoszony jest do kohorty urodzeniowej (tj. danego rocznika od stycznia do grudnia w którym rodzą się dzieci, średnio 380 tys. dzieci).

Dane dotyczące wykonanych szczepień pochodzą ze wszystkich placówek ochrony zdrowia.

Dane są przekazywane są do NIZP PZH-PIB przez WSSE, jako dane zbiorcze, zebrane przez PSSE.

Stan zaszczepienia odnoszony jest do kohorty urodzeniowej.

Stan zaszczepienia dzieci w 3 r.ż. w 2022 roku na podstawie danych z meldunków NIZP PZH-PIB:

• 83,9% odsetek dzieci w pełni zaszczepionych,
• 14,6% odsetek dzieci częściowo zaszczepionych*,
• 1,6% odsetek dzieci w ogóle niezaszczepionych.

*uwzględniono dzieci z całej kohorty urodzeniowej, stąd też brak niektórych szczepień może wynikać z daty urodzenia, np. dzieci urodzonych pod koniec roku.

Stan zaszczepienia przeciw wybranym chorobom zakaźnym (dane za 2022 rok oceniane u dzieci w 2 r.ż.):

94,3% – stan zaszczepienia przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi,

94,1% – stan zaszczepienia przeciw poliomyelitis,

97,3% – stan zaszczepienia przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (wzwB),

97,7% – stan zaszczepienia przeciw gruźlicy (szczepionką BCG),

90,9% – stan zaszczepienia przeciw odrze (pierwsza dawka szczepionki MMR),

94,2% – stan zaszczepienia przeciw Haemophilus influenzae,

94,3% – stan zaszczepienia przeciw pneumokokom,

87,8% – stan zaszczepienia przeciw rotawirusom.

Więcej szczegółowych informacji na temat stanu zaszczepienia przeciw którym stosujemy obowiązkowe szczepienia: Biuletyny „Szczepienia ochronne w Polsce”.

Stan zaszczepienia przeciw chorobom zwalczanym drogą szczepień, znajdującym się w Kalendarzu Szczepień utrzymuje się na poziomie zapewniającym odporność zbiorowiskową, co przekłada się na brak zachorowań o charakterze epidemicznym.

Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – PIB gromadzi informacje dotyczące liczby osób uchylających się od szczepień obowiązkowych. Liczba ta jest odnoszona do osób podlegających szczepieniom w danym roczniku. Obejmuje dzieci i młodzież do 19 roku życia podlegające szczepieniom wg obowiązkowego Programu Szczepień Ochronnych. Liczba uchyleń wskazana w danym roku obejmuje dane zagregowane w kolejnych latach. Opracowane dane są udostępnione na stronie NIZP PZH-PIB w Biuletynach Szczepienia Ochronne. Przykładowo dane za 2022 rok dostępne są w Biuletynie Szczepienia Ochronne za 2022 rok na 91 stronie.

Przypadki uchylania się od obowiązkowych szczepień przewidzianych w PSO monitorowane są od 2003 roku.

W latach 2003- 2009 odnotowano od 3077 do 4993 przypadków uchylania się od obowiązkowych szczepień (liczba dzieci i młodzieży) (2003 roku- 4893 uchyleń; 2004 roku- 4392 uchylenia; 2005 roku- 4326 uchyleń, 2006 roku – 3435  uchyleń, 2007 roku- 3250 uchyleń, 2008 roku- 3188 uchyleń, 2009 roku- 3077 uchyleń.

W 2010 roku odnotowano 3437 uchylających, w 2011 roku – 4689 uchylających, w 2012 roku – 5340 uchylających, w 2013 roku – 7248 uchylających, w 2014 roku – 12 681 uchylających, w 2015 roku – 16 689 uchylających, w 2016 roku – 23 147 uchylających, w 2017 roku – 30 090 uchylających, w 2018 roku 40 342 uchylających, w 2019 roku – 48 609 uchylających, w 2020 roku – 50 575 uchylających, w 2021 roku –61 368 uchylających, a w 2022  roku- 72 736 uchylających. W 2023 roku odnotowano 87 344 uchyleń.

Liczba przypadków uchylania się od obowiązkowych szczepień w przeliczeniu na 1 000 osób w wieku 0-19 lat wynosiła: 0,7 w 2012 roku; 0,97 w 2013 roku; 1,71 w 2014 roku; 2,3 w 2015 roku; 3,2 w 2016 roku; 4,1 w 2017 roku, 5,5 w 2018 roku, 6,6 w 2019 roku, 6,9 w 2020 roku, 8,3 w 2021 roku oraz 9,9 w 2022 roku. W 2023 roku odnotowano 11,8 uchyleń /1000 osób w wieku 0-19 lat.