Szczepionka przeciw pneumokokom

Obserwując dane na temat rejestrowanych przypadków inwazyjnej choroby pneumokokowej (IChP) w Polsce, może się wydawać, że w ostatnich latach liczba tych zakażeń rośnie. Należy jednak podkreślić, że to wzrasta wykrywalność tych zakażeń i pomimo większej liczby wciąż jest na niskim poziomie w porównaniu z krajami, które miały szczelniejszy system monitorowania IChP jeszcze przed wprowadzeniem szczepień. W wielu krajach zapadalność na IChP u małych dzieci przed wprowadzeniem szczepień była wyższa nawet 10-40 razy w porównaniu z danymi polskimi. Dlatego analizując polskie dane trzeba mieć na uwadze, że są one wciąż niedoszacowane i paradoksalnie, po wprowadzeniu szczepień możemy rejestrować więcej przypadków IChP.

Lepsza wykrywalność jest następstwem większej świadomości. Jeśli szczepimy dzieci przeciw pneumokokom to chcemy znać czynnik etiologiczny zakażenia inwazyjnego i konsekwentnie w tym celu lekarz pobiera materiał do badań mikrobiologicznych. Paradoksalnie może się zdarzyć, że po wprowadzeniu szczepień wykrywa się więcej przypadków zakażeń. Wynika to z faktu, że dopiero wtedy wzmacniany jest system monitorowania IChP i częściej wykrywa się chorobę.

Należy również podkreślić, że w Polsce przez wiele lat monitorowano i rejestrowano wyłącznie przypadki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i w tym zakresie niedoszacowanie naszych danych w porównaniu z innymi krajami jest mniejsze, a dopiero od 2005 roku rejestruje się inne, częstsze postaci zakażeń inwazyjnych, których liczba jest wciąż poważnie niedoszacowana.

Piśmiennictwo:

1. Whitney CG, Farley MM, Hadler J, Harrison LH, Bennett NM, Lynfield R, Reingold A, Cieslak PR, Pilishvili T, Jackson D, Facklam RR, Jorgensen JH, Schuchat A; Active Bacterial Core Surveillance of the Emerging Infections Program Network. Decline in invasive pneumococcal disease after the introduction of protein-polysaccharide conjugate vaccine. N Engl J Med.2003 May 1;348(18):1737-46.
2. PA Waight, NJ Andrews, SN Ladhani, CL Sheppard, MP Slack, E Miller. Effect of the 13-valent pneumococcal conjugate vaccine on invasive pneumococcal disease in England and Wales 4 years after its introduction: an observational cohort study. Lancet Infect Dis, 15 (2015), pp. 535-543.
3. Isaacman DJ, McIntosh ED, Reinert RR. Burden of invasive pneumococcal disease and serotype distribution among Streptococcus pneumoniae isolates in young children in Europe: impact of the 7-valent pneumococcal conjugate vaccine and considerations for future conjugate vaccines. Int J Infect Dis. 2010, 14:e197-209.

Zgodnie ze wskazaniami dotyczącymi wieku podanymi w Charakterystyce Produktu Leczniczego 8- latek mógłby być zaszczepiony jedynie 13 walentną szczepionką skoniugowaną lub rzadziej stosowaną 23 walentną szczepionką polisacharydową.

Zgodnie z aktualnym Programem Szczepień Ochronnych szczepienia przeciw pneumokokom są zalecane dzieciom i młodzieży do ukończenia 18 roku życia.

Zalecenia dotyczą szczególnie dzieci powyżej 5 lat, które z powodu przewlekłej choroby zaliczane są do grupy ryzyka wystąpienia ciężkich zakażeń pneumokokowych (np. przewlekłe choroby serca i płuc, cukrzyca, dzieci  po splenektomii, z implantem ślimakowym, wrodzone lub nabyte zaburzenia odporności). Zalecenia amerykańskiego komitetu ds. szczepień ACIP  wskazują aby w takiej sytuacji podawać 1 dawkę 13- walentnej  skoniugowanej szczepionki a następnie w odstępie nie krótszym niż 8 tygodni jedną dawkę szczepionki polisacharydowej.

Zgodnie z zapisami w Programie Szczepień Ochronnych obowiązkowe (bezpłatne) szczepienia przeciw pneumokokom dla wcześniaków urodzonych przed ukończeniem 37 tygodnia ciąży lub z masą urodzeniową poniżej 2500 g , urodzonych przed 1 stycznia 2017 roku dotyczą dzieci w wieku od 2 do 12 miesiąca życia. Kryterium wieku 2-12 miesięcy to okres, w którym powinien nastąpić moment kwalifikacji do szczepienia i rozpoczęcie cyklu szczepienia.
Cały cykl szczepienia powinien być realizowany zgodnie ze wskazaniami wymienionymi w ulotce i Charakterystyce Produktu Leczniczego danego produktu. W praktyce oznacza to, że szczepienie bezpłatne obejmuje wszystkie wymagane dawki w całym cyklu szczepienia, łącznie z przypominającą po 12 m.ż. jeżeli pierwszą dawkę podano w okresie 2-12 m.ż. dziecka.

Dostępne są dwie skoniugowane szczepionki przeciw pneumokokom:
Szczepionka 10-walentna (PCV-10) może być podawana dzieciom od 6 tyg. do 5 r.ż.
Szczepionka 13-walentna (PCV-13) może być podawana dzieciom od 6 tyg. życia, nastolatkom i dorosłym.
Realizacja całego schematu szczepienia przeciw pneumokokom powinna być realizowana tym samym preparatem.

Dane dotyczące wymiennego stosowania obu szczepionek skoniugowanych są ograniczone. Np. w badaniu klinicznym prowadzonym w Meksyku, niemowlęta otrzymywały dwie dawki PCV-13 lub jedna dawkę PCV-13 oraz dawkę PCV-10, a następnie dawkę przypominająca PCV-10 w wieku 12-15 miesięcy. W porównaniu do dzieci zaszczepionych wszystkim dawkami PCV-10 obserwowano wysokie stężenia przeciwciał dla serotypów wchodzących w skład szczepionki oraz reagującego krzyżowo serotypu 19A. Więcej informacji o badaniu w ChPL szczepionki PCV-10 (str.22).

Szczepienia przeciw pneumokokom należą do szczepień obowiązkowych, są podawane bezpłatnie dzieciom od 6 tyg. do 2 roku życia oraz dzieciom do ukończenia 5 roku życia z grup ryzyka wymienionych w Programie Szczepień Ochronnych.

W okresie od 20 marca 2018 do 29 czerwca 2018, Ministerstwo Zdrowia zorganizowało akcję dodatkowych, bezpłatnych szczepień dzieci do ukończenia 5 roku życia. W ramach akcji zachęca się do korzystania ze szczepień przeciw pneumokokom wszystkie dzieci z roczników 2013-2016, które nie zostały dotąd zaszczepione. Komunikat dotyczy wszystkich dzieci wcześniej niezaszczepionych, które zostaną zakwalifikowane do szczepienia przez lekarza. Warunkiem jest zgłoszenie się na wizytę szczepienną i kwalifikacja przez lekarza do szczepienia do 20 kwietnia 2018 r.

Komunikat Ministerstwa Zdrowia dla rodziców i opiekunów

Komunikat Ministerstwa Zdrowia dla świadczeniodawców

Solecka M. Z bezpłatnej szczepionki przeciw pneumokokom skorzysta ok. 125 tys. dzieci. Medycyna Praktyczna/Szczepienia 15.03.2018.