Szczepionka przeciw ospie wietrznej

Szczepionka przeciw ospie wietrznej zawiera żywego, osłabionego wirusa ospy wietrznej. Jednak możliwość przeniesienia wirusa pochodzącego ze szczepionki na osoby blisko kontaktujące się z zaszczepionym dzieckiem jest wyłącznie teoretyczna. Po szczepieniu bardzo rzadko, u ok. 5-6% zaszczepionych mogą wystąpić objawy niepożądane w postaci wysypki plamistej (niezwykle rzadko ta wysypka przyjmuje postać pęcherzyków ospowych z płynem surowiczym), ale nawet wtedy zakażenie się wirusem ospy wietrznej jest czysto teoretyczne. Nie należy mylić zakażenia od chorego na ospę, który zakaził się wirusem, który krąży w środowisku od sytuacji wyżej opisanej (bardzo rzadkiej), kiedy wystąpi wysypka po szczepieniu, wtedy możliwość przeniesienia zakażenia jest trudna do stwierdzenia ze względu na brak danych.

Ryzyko przeniesienia wirusa szczepionkowego od osób szczepionych u których wystąpiła wysypka pęcherzykowa, na osoby z prawidłową i obniżoną odpornością jest niezwykle rzadkie: na 16 milionów dawek opisano 3 takie przypadki.  Jeżeli u osoby zaszczepionej po szczepieniu pojawiłyby się pęcherzykowe wykwity ospowe należy zapobiegawczo zachować ostrożność i ograniczyć jej kontakt z osobą z obniżoną odpornością. Podobnie można szczepić dzieci, których matki są w ciąży. Nie ma udokumentowanego ryzyka przeniesienia zakażenia na matkę od zaszczepionego dziecka.

Ospa wietrzna jest szczególnie groźna dla nieuodpornionych kobiet w ciąży (tych, które nie przechorowały ospy wietrznej w dzieciństwie i nie były szczepione) i noworodków. Jeżeli kobieta będąca w 1 lub 2 trymestrze ciąży zachoruje na ospę wietrzną, wówczas może dojść do poronienia, porodu martwego płodu, porodu przedwczesnego, czy urodzenia dziecka z niską masą ciała (tzw. wrodzona ospa wietrzna). Noworodek może mieć blizny na skórze, deformacje kończyn, zaburzenia wzroku, defekty ośrodkowego układu nerwowego.

Jeżeli kobieta w ciąży zostanie zarażona 5 dni przed lub 2 dni po porodzie wówczas u 17-30% noworodków może wystąpić ciężka postać ospy wietrznej. Ryzyko śmiertelności oceniane jest wtedy na 30%.

Osoby dorosłe, które nie chorowały na ospę wietrzną w dzieciństwie powinny się zaszczepić. Podanie dwóch dawek szczepionki przeciw ospie wietrznej zapewnia długotrwałą ochronę przed zachorowaniem. Jest to szczególnie ważne w przypadku kobiet planujących ciążę.

Zalecenia postępowania w przypadku ospy wietrznej u kobiet w ciąży.

Osoby z obniżoną odpornością, w tym pacjenci z chorobą nowotworową, biorcy przeszczepów szpiku oraz dzieci z zakażeniem HIV są w grupie podwyższonego ryzyka wystąpienia ciężkiego przebiegu ospy wietrznej. Dla tej grupy pacjentów opracowano szczegółowe zalecenia dotyczące szczepienia przeciw ospie wietrznej.

Szczepienie może być wykonane u dzieci:
• zarażonych HIV, powyżej 12 miesiąca życia, przy braku objawów lub z łagodnymi objawami choroby, z poziomem CD4 limfocytów T powyżej 15%,
• z białaczką pozostających w remisji, u których stwierdza się powyżej 1,2 x 10⁹/L limfocytów.

W przypadku kobiet karmiących piersią obowiązują takie same zasady dotyczące szczepień przeciw ospie wietrzej jak w przypadku całej populacji.

Kobieta, która w przeszłości nie chorowała na ospę wietrzną i nie była szczepiona powinna się zaszczepić (dwie dawki szczepionki w odstępie nie krótszym niż 6 tyg.).

W ulotce i Charakterystyce Produktu Leczniczego szczepionki przeciw ospie wietrzej pozostawiono zapis „Nie ma danych dotyczących stosowania szczepionki u kobiet karmiących”. Zapis ten wskazuje, że nie prowadzono celowanych badań klinicznych wśród kobiet karmiących. Jednak ocena profilu bezpieczeństwa szczepionki, przeciw ospie wietrznej dostępnej na rynku od ponad 30 lat pozwala ocenić, że ryzyko dla dzieci matek karmiących, które zostały zaszczepione jest wyłącznie teoretyczne. Nie zgłaszano niepożądanych odczynów poszczepiennych u dzieci matek karmiących zaszczepionych przeciw ospie wietrznej. Dlatego w ogólnych zaleceniach dotyczących szczepień opracowanych przez  WHO oraz komitetów ds. szczepień w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Australii, Wielkiej Brytanii wskazano, że matkom karmiącym piersią można podawać zarówno szczepionki inaktywowane oraz szczepionki żywe, w tym szczepionkę przeciw ospie wietrznej. Brak przeciwwskazań do szczepienia przeciw ospie wietrznej wskazano również w zaleceniach CDC.

W Charakterystyce Produktu Leczniczego i ulotce szczepionek przeciw ospie wietrznej wskazano, że odstęp pomiędzy dawkami wynosi ≥6 tygodni. Jednak zgodnie z ogólnymi zasadami dotyczącymi podawania szczepionek, sformułowanymi na podstawie mechanizmów odporności i wieloletnich obserwacji w praktyce, odstęp 4 tygodni pomiędzy dawkami jest również wystarczający, zwłaszcza u dzieci >1. roku życia.

W zaleceniach amerykańskiego Komitetu Doradczego ds. Szczepień (ACIP) wskazano, że zalecany minimalny odstęp między 2 dawkami szczepionki przeciw ospie wietrznej wynosi 3 miesiące. Jeżeli jednak drugą dawkę podano >28 dni po pierwszej dawce, drugą dawkę uznaje się za ważną i nie trzeba jej powtarzać. W przypadku osób w wieku >13 lat zalecany minimalny odstęp 4 tygodnie.

Dodatkowo w ChPL i ulotce jednej ze szczepionek przeciw ospie wietrznej podano, że drugą dawkę szczepionki należy podać ≥6 tygodni po pierwszej dawce szczepionki. W żadnym wypadku odstęp pomiędzy dawkami nie powinien być krótszy niż 4 tygodnie. Można to interpretować jako dopuszczenie minimalnego, choć niezalecanego, 4-tygodniowego odstępu. W ChPL i ulotce drugiej szczepionki przeciw ospie wietrznej wskazano, że u osób w wieku od 12 miesięcy do 12 lat odstęp między podaniem dwóch dawek szczepionki powinien wynosić ≥1 miesiąc.

Tak, dostępne na rynku szczepionki przeciw ospie wietrznej można stosować zamiennie, gdyż zawierają podobny wirus szczepionkowy.

Szczepionkę przeciw ospie wietrznej można podać w czasie wizyty szczepiennej z każdą inną szczepionką.

Szczepionkę przeciw ospie wietrznej i szczepionkę MMR (przeciw odrze, śwince i różyczce) można podać w czasie tej samej wizyty*. Jeśli chcemy rozdzielić te szczepienia, to wymagany jest odstęp 4 tygodni. Wynika to stąd, że te dwie szczepionki należą do grupy szczepionek żywych.

* Eksperci zalecają jak najsprawniejszą realizację planowanych szczepień i podanie szczepionek na tej samej wizycie.

W sytuacji kiedy po podaniu 1. dawki szczepionki u dziecka wystąpiły objawy ospy wietrznej (choćby pojedyncze wykwity), podanie 2. dawki szczepionki nie jest już konieczne.