Szczepienia poekspozycyjne

Ekspozycję na tężec stanowią rany, a także pogryzienia przez zwierzęta. Wskazania do poekspozycyjnego szczepienia przeciw tężcowi ustala się na podstawie stanu uodpornienia oraz oceny ryzyka zakażenia. Stan uodpornienia osoby eksponowanej powinien być oceniony na podstawie dokumentacji medycznej, a nie zebranego wywiadu. W przypadku osoby dorosłej zwykle brak jest odpowiedniej dokumentacji, zatem historia szczepień przeciw tężcowi pozostaje nieznana/niepewna. Ryzyko zakażenia zależy od rodzaju rany i okoliczności zranienia; jest niskie  w przypadku ran świeżych, mało zanieczyszczonych, bez tkanek martwiczych i wysokie – w przypadku ran rozległych, „starych” (opracowanych chirurgicznie >24h od zranienia), znacznie zanieczyszczonych, zawierających tkanki martwicze, miażdżonych, kłutych, postrzałowych.

Wskazania do poekspozycyjnego szczepienia przeciw tężcowi (ryzyko zakażenia niskie lub wysokie):

• brak szczepień przeciw tężcowi, szczepienie niekompletne, historia szczepień nieznana/niepewna – 3 dawki szczepionki w cyklu 0, 1, 6 miesięcy
• ostatnia dawka szczepionki przeciw tężcowi (szczepienie podstawowe lub przypominające) >10 lat temu – 1 dawka szczepionki
• ostatnia dawka szczepionki przeciw tężcowi (szczepienie podstawowe lub przypominające) >10 lat temu – 1 dawka szczepionki

U osoby, która ostatnia dawkę szczepionki przeciw tężcowi otrzymała <5 lat temu nie ma wskazań do szczepienia poekspozycyjnego w przypadku niskiego ryzyka zakażenia, w przypadku wysokiego ryzyka – można rozważyć podanie pojedynczej dawki szczepionki.

Zgodnie z PSO rutynowo stosuje się szczepionkę przeciw tężcowi (T, anatoksynę tężcową) lub szczepionkę przeciw tężcowi i błonicy (DT, dT). W zależności od sytuacji i dostępności można też podać szczepionkę przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP, DTPa, dTpa) np. u dziecka, które dotychczas nie było szczepione, a w zaistniałej sytuacji rodzice decydują się rozpocząć uzupełnienie szczepień.

W razie wskazań do szczepienia u nastolatka, u którego w najbliższej przyszłości planowane jest zgodnie z kalendarzem szczepień podanie dawki przypominającej dTpa lub dT, można tę dawkę przyspieszyć zamiast podania T.

W przypadku wysokiego ryzyka zakażenia (rany rozległe, znacznie zanieczyszczone, zawierające tkanki martwicze, miażdżone, kłute, postrzałowe, opracowywane chirurgicznie >24 h od zranienia) należy , poza szczepieniem, podać ludzką immunoglobulinę przeciwtężcową, jeśli osoba zraniona nie była w przeszłości szczepiona przeciw tężcowi, szczepienie było niekompletne, historia szczepień jest nieznana/niepewna lub od ostatniej dawki szczepionki minęło >10 lat.

Szczegółowe zasady zapobiegania tężcowi po zranieniu przedstawiono w PSO (część C).