Czym są niepożądane odczyny poszczepienne?

Gromadzenie danych dotyczących występowania i rodzaju niepożądanych odczynów poszczepiennych w Polsce ma już ponad dwudziestoletnią historię. System gromadzenia danych został opracowany w 1996 roku przez pracownika naukowego z Zakładu Epidemiologii NIZP-PZH. Jego opracowanie zostało przygotowane w oparciu o zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia  (WHO) w zakresie monitorowania bezpieczeństwa szczepień (WHO Drug Monitoring Programme, Extended Programme on Immunization), konsultacje z ekspertami ze Stanów Zjednoczonych oraz przegląd światowego piśmiennictwa z tego zakresu. W pierwszym roku wprowadzenia rejestracji i gromadzenia NOP-ów, lekarze zgłosili 101 przypadków. Trzeba podkreślić, że w ówczesnym czasie liczba stosowanych szczepionek była nieporównywalnie mniejsza. Dysponowaliśmy wówczas zaledwie kilkunastoma preparatami, natomiast liczba dzieci podlegających szczepieniom wynosiła ok. czterysta tysięcy rocznie. W okresie dwudziestu lat funkcjonowania systemu okresowo dokonywano koniecznych zmian – modyfikacji, np. wynikających z rozszerzania listy szczepionek stosowanych w naszym kraju. Natomiast niezmienne pozostały główne założenia systemu  to znaczy: osobą zgłaszającą NOP jest lekarz, zgłoszenie na przeznaczonym do tego celu formularzu jest przesyłane do Inspekcji Sanitarnej, a następnie do Zakładu Epidemiologii NIZP-PZH. Tutaj są one gromadzone, rejestrowane, weryfikowane, analizowane i raz w roku publikowane. Opracowania dotyczące występowania NOP w danym roku można znaleźć na stronach NIZP-PZH oraz w  Biuletynie Szczepienia Ochronne.

Więcej informacji można znaleźć w wywiadzie dr I. Paradowskiej-Stankiewicz na stronie Medycyna Praktyczna/Szczepienia.

Wzrost temperatury ciała często obserwuje się po podaniu różnych szczepionek. W większości przypadków stan podgorączkowy czy gorączka wywołana szczepieniem ustępuje samoistnie i nie wymaga leczenia. Jednakże wielu rodziców i lekarzy rozważa podanie dzieciom profilaktycznie leków przeciwgorączkowych.

Opinie ekspertów i wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że leki przeciwgorączkowe można zastosować w sytuacji:

• wystąpienia po szczepieniu gorączki lub reakcji miejscowych powodujących ból, czyli w leczeniu niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP), w sytuacji wzrostu temperatury aby zapobiec wystąpieniu drgawek gorączkowych,
• profilaktyczne podanie leków przeciwgorączkowych przed szczepieniem należy także rozważyć w sytuacjach szczególnych, tzn. u dzieci z drgawkami (w tym gorączkowymi) w wywiadzie, zwłaszcza jeśli po podaniu danej szczepionki lub równoczesnym podaniu kilku szczepionek częściej obserwuje się występowanie gorączki. Nie działają one natomiast na ostry, krótkotrwały ból związany z samym wstrzyknięciem szczepionki.

Nieukojony płacz jest jednym z niepożądanych odczynów poszczepiennych. Trwa nieprzerwanie co najmniej 3 godziny w ciągu pierwszych 3 dni po szczepieniu. ustępuje bez śladu, a dziecko się dobrze rozwija.

Nieukojony płacz nie wystąpi u ponad 99% dzieci szczepionych.

Epizod hipotoniczno-reaktywny (HHE) nazywany jest inaczej omdleniem dziecięcym. Objawy obejmują bladość, wiotkość i brak kontaktu z dzieckiem. Objawy utrzymują się od kilku minut do kilku godzin. Zawsze całkowicie ustępują, nie obserwowano trwałych następstw.

HHE dotyczy dzieci do 2 roku życia. Może wystąpić po szczepieniu DTP (przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi), w czasie 48 h od szczepienia, najczęściej w czasie 12 h od szczepienia.

HHE częściej obserwowany jest po szczepieniu DTP z całokomórkowym składnikiem krztuścowym. W takiej sytuacji, przy kolejnym szczepieniu, należy zastąpić szczepionkę DTP na szczepionkę z bezkomórkowym składnikiem krztuścowym.

Jeżeli HHE występuje po podaniu szczepionki z bezkomórkowym składnikiem krztuścowym, przy następnym szczepieniu należy zachować szczególną ostrożność. HHE, który występuje po podaniu szczepionki z bezkomórkowym składnikiem krztuścowym, nie jest przeciwwskazaniem do kontynuacji schematu szczepienia i podania kolejnej dawki szczepionki DTaP lub szczepionki wysoko-skojarzonej.

HHE nie wystąpi u ponad 99% szczepionych dzieci.