Szczepionka przeciw grypie

Zalecenia szczepień przeciw grypie dotyczą wszystkich pracowników ochrony zdrowia, ale są szczególnie istotne dla osób, które kontaktują się bezpośrednio z pacjentem z grupy ryzyka, tj. małymi dziećmi czy też pacjentami z zaburzeniami odporności (czytaj więcej).

Wszyscy pracownicy ochrony zdrowia powinni w każdym sezonie zaszczepić się  przeciw grypie, aby lepiej chronić siebie i pacjentów przed tą poważną infekcją wirusową. W każdym sezonie grypowym choruje wielu pracowników ochrony zdrowia. Dodatkowo u nawet 50% zdrowych młodych dorosłych, zakażenie wirusem grypy przebiega bezobjawowo lub objawy są słabo widoczne. Niektórzy z nich mogą rozsiewać wirusa przed pojawieniem się objawów. Lekarz , który nie szczepi się przeciw grypie, naraża swoich pacjentów na ryzyko zachorowania, związane z chorobą powikłania (jak niewydolność oddechowa, zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia oraz ostra niewydolność nerek), a nawet zgon. Taka postawa jest niezgodna z zasadą „Primum non nocere” („Po pierwsze: nie szkodzić”), którą powinni kierować się lekarze w postępowaniu z pacjentem. Jedynym uzasadnienie braku szczepienia mogą być jedynie przeciwwskazania medyczne do szczepień.

Korzyści płynące ze szczepień pracowników ochrony  zdrowia są oczywiste. Skuteczność szczepień może sięgać nawet ponad 70-80%, w sezonie gdy szczep wirusa grypy krążący w populacji pokrywa się w dużym stopniu z wchodzącym w skład szczepionki. Szczepienia prowadzą do mniejszej liczby zachorowań na grypę wśród pracowników ochrony zdrowia i pacjentów oraz niższej absencji w pracy.

Transmisja wirusa. Zasady dystansu społecznego mające na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2 są również skuteczne w przypadku ograniczenia rozprzestrzeniania się wirusów grypy. Eksperci uważają, że powinniśmy przygotować się na bardzo intensywny przebieg sezonu grypowego 2022/2023:

• sezon grypowy na półkuli południowej w tym roku był bardzo intensywny, co może prognozować podobny przebieg na naszej półkuli. .
• zaostrzenie zaostrzenie zasad społecznego dystansowania oraz stosowania środków ochrony osobistej miało wpływ na ograniczenie rozprzestrzeniania się wirusów grypy w poprzednich sezonach. Dane z całego świat pokazują, że po odejściu od obostrzeń pandemicznych wiele zakażeń wróciło ze zdwojoną siłą. Dotyczy to m.in. wirusa grypy.

Szczepienia. Przygotowując się do jesienno-zimowego sezonu przeziębieniowego powinniśmy zaszczepić się przeciw grypie i przeciw COVID-19 (pamiętając o zalecanych dawkach przypominających). Dotyczy to szczególnie osób starszych, dorosłych z chorobami przewlekłymi (cukrzycą, chorobami płuc, niewydolnością serca i innymi) oraz pracowników ochrony zdrowia. Osoby najbardziej zagrożone hospitalizacją i zgonem z powodu grypy pokrywają się z grupami ryzyka COVID-19.

Współwystępowanie zakażeń. W sezonie jesienno-zimowym nastąpi nałożenie się sezonu infekcji wirusowych dróg oddechowych, w tym grypy z COVID-19. Biorąc pod uwagę skalę zachorowań na grypę i infekcje grypopodobne sytuacja ta będzie ogromnym wyzwaniem medycznym i organizacyjnym. Pojawi się problem mieszania się potencjalnych chorych na COVID-19 i osób z innymi wirusowymi zakażeniami układu oddechowego. We wczesnej fazie pandemii COVID-19 koinfekcja innym patogenem układu oddechowego, w tym wirusem grypy, wystąpiła u ponad 20% pacjentów z pozytywnym wynikiem SARS-CoV-2.

Z danych epidemiologicznych NIZP PZH-PIB wynika, że w sezonie 2021/2022 liczba zachorowań na grypę i zachorowania grypopodobne była wyższa w porównaniu do pandemicznego sezonu 2020/2021.

W okresie od 01.09.2021 do 30.08.2022 na grypę i zakażenia grypopodobne zachorowało 3 891 457 osób, co oznacza 74,4% więcej zachorowań niż w analogicznym sezonie roku poprzedniego, kiedy odnotowano 2 231 344 zachorowania. Z powodu grypy i jej powikłań hospitalizowano 12 699 osób, w tym głównie z objawami ze strony układu krążenia i objawami ze strony układu oddechowego. Zmarło 6 osób. Zgony dotyczyły głównie osób po 65. roku życia, które są najbardziej narażone na powikłania grypy.

Najwięcej zachorowań na grypę i zakażenia grypopodobne odnotowano u dzieci w wieku do 4 lat (25,5%).

Wysoki stopień zmienności wirusów grypy sprawia, że szczepienie musi być powtarzane w każdym sezonie epidemicznym. Skład szczepionki przeciwko grypie modyfikuje się co sezon, by zapewnić ochronę przed aktualnie krążącymi szczepami wirusa grypy. Wysoki stopień zmienności wirusów grypy sprawia więc, że przebycie w przeszłości zakażenia wirusem grypy, czy też jednorazowe szczepienie przeciwko grypie nie stanowi dożywotniej ochrony człowieka przed ponownym zakażeniem. Ponadto poziom przeciwciał, wytwarzanych w odpowiedzi na kontakt z antygenami wirusa grypy, spada w czasie i może nie wystarczać do zapewnienia długotrwałej ochrony.

Nie, szczepionki przeciw grypie podawanej drogą donosową nie można podawać w domu. Zgodnie z obowiązującymi przepisami zawsze w przypadku szczepienia obowiązuje kwalifikacja lekarska do szczepienia, której elementami są wywiad przed szczepieniem oraz standardowe badanie fizykalne. Lekarz musi zobaczyć pacjenta, aby go zbadać i stwierdzić, czy nie występują przeciwwskazania do podania określonego preparatu szczepionkowego, również tego podawanego donosowo lub doustnie. Lekarz odpowiada za proces kwalifikacji do szczepienia, jak i bezpieczne oraz skuteczne przeprowadzenie samego zabiegu szczepienia. Szczepienie powinno się odbyć w przystosowanym do tego celu miejscu.

Grypa jest wysoce zakaźną chorobą wirusową. Może powodować chorobę od łagodnej do ciężkiej, a czasami może prowadzić do śmierci.

Typowa grypa przebiega z wysoką gorączką z dreszczami, bólami mięśni, kości i stawów, bólami głowy, poczuciem osłabienia. Objawom ogólnym towarzyszą: katar, męczący kaszel i ból gardła, czasem objawy ze strony układu oddechowego- nudności, wymioty, biegunka. Nie zawsze występują wszystkie wymienione objawy. Grypa może mieć łagodny, skąpoobjawowy przebieg.

U osób starszych grypa może objawiać się inaczej niż w innych grupach wiekowych. Częściej występuje złe samopoczucie, nagłe pojawienia się wysokiej gorączki, bóle brzucha, biegunka i nudności.

Katar, ból gardła i zatkany nos są rzadszymi objawami grypy u osób starszych niż w pozostałych grupach wiekowych.

​Dorośli w wieku 65 lat i starsi są bardziej narażeni na poważne powikłania grypy, zarówno ze względu na zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia chorób przewlekłych, jak i osłabienie układu odpornościowego wraz z wiekiem.

STARZEJĄCY SIĘ UKŁAD ODPORNOŚCIOWY

Immunosenescencja to biologiczny proces starzenia związany z postępującym spadkiem odporności ogólnoustrojowej. Takie stopniowe pogarszanie się stanu układu odpornościowego, spowodowane naturalnym starzeniem się, może powodować zwiększoną podatność na powszechne choroby zakaźne, w tym grypę, wśród osób starszych.

Ponadto chroniczny, postępujący wzrost stanu prozapalnego u osób starszych, przyczynia się do powstawania wszystkich chorób związanych ze starzeniem się i czyni osoby starsze bardziej podatnymi na powikłania w wyniku zakażenia grypą.

POWAŻNE POWIKŁANIA

Powikłania grypy u osób starszych mogą prowadzić do stanów zagrażających życiu. Obejmują: zapalenie płuc, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie mózgu, zapalenie mięśni, niewydolność wielonarządowa (np. niewydolność oddechowa i nerek). Infekcja dróg oddechowych może prowadzić do skrajnej reakcji zapalnej i sepsy.

Osoby starsze odpowiadają za około 70–85% zgonów z powodu grypy.

50–70% hospitalizacji z powodu grypy dotyczy osób w wieku 65 lat i starszych.

Starsi dorośli przebywają w szpitalu dłużej niż młodsi dorośli.

Dłuższy pobyt w szpitalu może mieć negatywny wpływ na jakość ich życia po wypisie.

OSOBY STARSZE Z CHOROBAMI PRZEWLEKŁYMI

Grypa jest niebezpieczna dla osób z chorobami przewlekłymi, takie jak cukrzyca oraz choroby serca i płuc.

Wielu dorosłych nie wie, że cierpi na chorobę przewlekłą, dlatego zapewnienie im szczepień pomaga warstwę ochrony dla tych potencjalnie bezbronnych osób.

Cukrzyca

Pacjenci z cukrzycą są obarczeni większym ryzykiem ciężkiego przebiegu grypy, która może stanowić przyczynę dekompensacji cukrzycy. Osoby chore na cukrzycę są narażone na większe ryzyko zgonu z powodu chorób infekcyjnych.

Przewlekłe choroby serca

Pacjenci z chorobami serca lub po udarze są obarczeni większym ryzykiem poważnych powikłań z powodu grypy, w tym zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia tkanki mięśniowej, zawału serca i niewydolności wielonarządowej.

Przewlekłe choroby płuc

Pacjenci z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP), astmą lub innymi chorobami płuc są obarczone większym ryzykiem powikłań grypy.

KONSEKWENCJE DŁUGOTERMINOWE

Nawet po wyzdrowieniu z grypy osoby starsze mogą nigdy w pełni nie odzyskać zdrowia, zdolności i stylu życia sprzed grypy. Co więcej, nawet przez wiele miesięcy po zachorowaniu na grypę u osób starszych ryzyko wystąpienia takich problemów sercowo-naczyniowych może być nadal zwiększone jak zawał serca lub udar mózgu, ze względu na utrzymujący się stan zapalny i zwiększone ryzyko powstania zakrzepów krwi w związku z infekcjami jak grypa.

Osobom w wieku ≥60 lat zalecana jest jako szczepionka pierwszego wyboru, wysokodawkowa szczepionka przeciw grypie (dostępna w ramach 50% refundacji).

Jeśli szczepionka przeciw grypie o zwiększonej dawce antygenów jest niedostępna lub nieakceptowana, osoby w wieku 60 lat i starsze powinny otrzymać szczepionkę o standardowej dawce.

Źródło: Nitsch-Osuch A., Jankowski P., Kokoszka-Paszkot J., Kuchar E., Mastalerz-Migas A., Mitkowski P., Wysocki J., Zmysłowska A., Antczak A. Towards better protection of older people against influenza and its complications. Polish recommendations for HD influenza vaccine. Family Medicine & Primary Care Review. 1/2024, vol. 26).

Większa dawka. W składzie szczepionki wysokodawkowej jest 4. krotnie więcej antygenów w porównaniu do szczepionki standardowej.

Silniejsze działanie. Szczepionka daje silniejszą odpowiedź odpornościową u pacjentów w wieku co najmniej 60 lat. To bardzo ważne, gdyż osoby starsze gorzej reagują na szczepienie i są bardziej narażone na grypę oraz jej powikłania, znacznie wzrasta u nich ryzyko powikłań grypy wymagających hospitalizacji.

Lepsza ochrona. Wśród osób zaszczepionych szczepionką wysokodawkową występuje o 25 proc. mniej przypadków zachorowań na grypę w porównaniu z populacją zaszczepioną standardową szczepionką.

Bezpieczeństwo. Odczyny poszczepienne są podobne jak po podaniu szczepionki standardowej.

Szczepionka dla seniorów Osoby starsze zaliczają się do grupy podwyższonego ryzyka ciężkiego przebiegu choroby i są bardziej narażone na powikłania pogrypowe, tj. zapalenie płuc i oskrzeli, zapalenie mięśnia sercowego, dlatego potrzebują najlepiej działających szczepionek.

Starzenie układu immunologicznego. Standardowe szczepionki przeciw grypie są mniej skuteczne u seniorów, ze względu na starzenie się układu immunologicznego (immunosenescencja).

Pierwszy sezon. Szczepionka wysokodawkowa jest dostępna od sezonu infekcyjnego 2024/2025.