Szczepionka przeciw błonicy

Poziom przeciwciał przeciwbłoniczych wytworzony przez organizm po szczepieniu z czasem spada jeżeli nie są podawane dawki przypominające szczepionki. Potwierdzają to badania przeprowadzone m.in. przez NIZP-PZH, które pokazały, że większość osób po 40 roku życia przestaje być odporna na tę chorobę.  Pomimo tego, że od 2001 roku nie rejestrowano w Polsce zachorowań na błonicę, należy pamiętać, że choroba ta wciąż występuje na świecie. Rejonami endemicznego występowania błonicy wciąż pozostaje wiele krajów w Afryce, Ameryce Południowej, Azji, na Południowym Pacyfiku, Bliskim Wschodzie, Europie Wschodniej, a także Haiti oraz Republika Dominikany. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia w 2013 r. na świecie odnotowano 4 680 przypadków tej choroby. Sporadyczne zachorowania na błonicę są również odnotowywane w Europie. Dla przykładu w 2012 r. odnotowano w krajach Europy w sumie 27 przypadków błonicy, m.in. we Francji, Niemczech, Belgii, Szwecji i Wielkiej Brytanii.

Przy wysokim odsetku populacji podatnym na zakażenie błonicą, istnieje ryzyko zawleczenia błonicy z rejonów endemicznego występowania tej choroby, które są coraz popularniejszymi miejscami wyjazdów turystycznych. Aby temu zapobiec niezwykle istotne jest podawanie osobom dorosłym dawek przypominających szczepionki przeciw błonicy co 10 lat, w szczególności osobom podróżującym oraz tym, które mają kontakt z osobami przybywającymi z krajów endemicznego występowania błonicy.

Obowiązkowe (bezpłatne) szczepienie przeciw błonicy obejmuje dzieci i młodzież do ukończenia 19 r.ż. Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych (PSO) szczepienie jest realizowane w postaci szczepionki skojarzonej DTP, szczepionki DTaP (u dzieci z przeciwwskazaniami do podania szczepionki z całymi komórkami składnika krztuścowego)  lub w przypadku przeciwwskazań do szczepień przeciw krztuścowi szczepionką DT (przeciw błonicy i tężcowi) lub jako szczepionka monowalentna D (przeciw błonicy).

Wymagany schemat szczepienia obejmuje 3 dawki. Każde dziecko wcześniej nie szczepione przeciw błonicy lub osoba, której nie podano wszystkich wymaganych 3 dawek powinna to szczepienie uzupełnić w ramach szczepień bezpłatnych (dotyczy osób do ukończenia 19 r.ż.).

Wymagany cykl szczepień szczepionką DT obejmuje dwie dawki z zachowaniem odstępu nie krótszego niż 6 tyg. i po 11-13 mies. 3-a dawka. U dzieci powyżej 7 r.ż. podajemy szczepionkę dT.

Wymagany cykl szczepień szczepionką D obejmuje dwie dawki z zachowaniem odstępu nie krótszego niż 4-6 tyg. i po 6-12  mies. 3-a dawka. U dzieci powyżej 7 r.ż. podajemy szczepionkę d.

Przed wprowadzeniem powszechnych szczepień błonica była chorobą występującą na całym świecie. Obecnie, po latach realizacji powszechnych szczepień ochronnych, błonica występuje sporadycznie w krajach rozwiniętych. W większości krajów szczepionka przeciw błonicy jest włączona do kalendarza szczepień. W Polsce obowiązkowy kalendarz szczepień dzieci i młodzieży przeciwko błonicy obejmuje 7 dawek podawanych w wieku 2 miesięcy, 3–4 miesięcy, 5–6 miesięcy, 16–18 miesięcy, a następnie 6, 14 i 19 lat.

Szczepienia indukują powstawanie przeciwciał klasy IgG dla toksyny błoniczej, których poziom u większości szczepionych osób przekracza 1,0 IU/ml. Trzeba mieć jednak na uwadze, że wraz z upływem czasu spada poziom ochronnych przeciwciał, a wraz z nim odporność poszczepienna. Z tego względu, osobom dorosłym zalecane są przypominające dawki szczepionki co 10 lat. Poziom ochronnych przeciwciał wynoszący poniżej 0,1 IU/ml jest uznawany za niewystarczający do ochrony przed chorobą.

W 2013 roku w NIZP PZH-PIB przeprowadzono badania mające na celu określenie poziomu ochronnych przeciwciał poszczepiennych klasy IgG dla toksyny błoniczej u osób zamieszkałych na terenie całego kraju. Badaniom poddano 1387 osób, które podzielono odpowiednio na 10 grup wiekowych: 0-2 lata, 3-5 lat, 6-13 lat, 14-18 lat, 19-25 lat, 26-30 lat, 31-40 lat, 41-50 lat, 51-60 lat i osoby powyżej 60 roku życia.

Przeprowadzone badania wykazały, że spośród 1387 przebadanych osób, 547 (39,4%) miało poziom przeciwciał IgG poniżej 0,1 IU/ml (odpowiednio 36,9% ≤18 lat i 40,5% >18 lat). Co więcej, aż 212 (50,8%) dzieci i 542 (55,9%) dorosłych wykazywało jedynie podstawową ochronę (0,1-1,0 IU/ml) i wymagało natychmiastowego szczepienia. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że poziom przeciwciał w populacji polskiej wzrastał z każdą dawką przypominającą i osiągnął najwyższy poziom u młodych dorosłych (19–25 lat) po ostatniej dawce przypominającej, podanej w wieku 19 lat. Największy spadek odsetka osób, mających chociażby minimalny poziom ochronnych, poszczepiennych przeciwciał przeciw błonicy, wynoszący 0,1 IU/ml, zaobserwowano w grupie osób powyżej 40 roku życia.

Warto podkreślić, że ogółem odsetek osób z wysokim poziomem przeciwciał IgG przeciwko błonicy (>1,0 IU/ml), zapewniających długoterminową ochronę, wynosił zaledwie 6,1%. U większości osób po 40 roku życia, poziom przeciwciał przeciw błonicy był niewystarczających do zapewnienia pełniej ochrony przed chorobą.

Podsumowując, w populacji polskiej, zwłaszcza u osób ze starszych grup wiekowych, nie występuje wystarczająca odporność populacyjna na błonicę. Mając na uwadze intensywny  rozwój turystyki do rejonów, w których obserwuje się częste przypadki błonicy oraz coraz większy napływ imigrantów z takich krajów do Polski, kluczowe jest przyjmowanie przez osoby dorosłe dawek przypominających szczepionki przeciw błonicy co 10 lat.