![Logo](https://szczepienia.pzh.gov.pl/wp-content/themes/wpbootstrap/img/logo.png)
Czy można szczepić kobiety w ciąży?
Podsumowanie
W ciąży można bezpiecznie podawać szczepionki inaktywowane (zabite). Zaleca się szczepienie przeciw grypie, przeciw krztuścowi szczepionką przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi, przeciw RSV, przeciw Covid-19 (zgodnie z zaleceniami w danym sezonie). Inne szczepionki zabite mogą być podawane w szczególnie uzasadnionych sytuacjach narażenia na zakażenie. Kobietom w ciąży nie podaje się szczepionek żywych, tj. szczepionki przeciw odrze, śwince i różyczce (MMR) czy szczepionki przeciw ospie wietrznej.
- W ciąży można podawać szczepionki inaktywowane (przeciw grypie, przeciw krztuścowi, przeciw RSV, przeciw Covid-19).
- Inne szczepionki inaktywowane mogą by podawane w szczególnie uzasadnionych sytuacjach narażenia na zakażenie.
- Kobietom w ciąży nie podaje się szczepionek żywych.
Przed planowaną ciążą w celu ochrony przed bakteryjnymi i wirusowymi infekcjami, groźnymi zarówno dla ciężarnej i płodu, jak również niemowlęcia, zaleca się szczepienie przeciw: wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW typu B), ospie wietrznej (kobiety, które nie chorowały na ospę wietrzną i nie były szczepione), przeciw odrze, śwince i różyczce (które nie chorowały na różyczkę i nie były szczepione), grypie. Kobieta po szczepieniu żywą szczepionką (np. przeciw odrze, śwince i różyczce lub ospie wietrznej) nie powinna zachodzić w ciążę przez okres co najmniej 1 miesiąca.
W okresie karmienia piersią można podawać wszystkie szczepionki inaktywowane (zabite) oraz szczepionki żywe, zalecane do podawania dla osób dorosłych, których nie podano przed okresem ciąży lub w czasie ciąży. Członków rodziny kobiety w ciąży można szczepić szczepionką skojarzoną MMR przeciw odrze, śwince i różyczce, ponieważ żywe, osłabione wirusy zawarte w tej szczepionce nie przenoszą się z osoby szczepionej na innych. Podobnie można szczepić dzieci, których matki są w ciąży przeciw ospie wietrznej. Nie znamy dowodów występowania ryzyka przeniesienia zakażenia na matkę od zaszczepionego dziecka.
Kalendarz szczepień kobiety planującej ciążę i kobiety w ciąży
Jakie szczepienia zaleca się kobiecie planującej ciążę?
Kobieta planująca ciążę powinna ustalić swój potencjalny status odporności przeciw chorobom zakaźnym na podstawie dokumentacji medycznej przebytych chorób zakaźnych lub historii szczepień zapisanej w książeczce zdrowia dziecka.
Kobiecie planującej ciążę zaleca się szczepienie przeciw:
• wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW typu B), 3 dawki w odstępach 0, 1, 6 mies. (kobiety, które nie były szczepione),
• ospie wietrznej, 2 dawki w odstępie nie krótszym niż 6 tyg. (kobiety, które nie chorowały na ospę wietrzną i nie były szczepione),
• różyczce szczepionką MMR przeciw odrze, śwince i różyczce, 1 lub 2 dawki (kobiety, które nie chorowały na różyczkę i nie były szczepione),
• grypie, 1 dawka w czasie sezonu infekcyjnego (najlepiej na początku sezonu), jeżeli ciąża lub poród przypada na okres nasilenia zachorowań na grypę.
Dlaczego zaleca się szczepienia kobiet w ciąży?
Szczepienie w okresie ciąży chroni matkę i płód, a dzięki transferowi swoistych przeciwciał przez łożysko, również dziecko w okresie pierwszych miesięcy jego życia. Dziecko wtedy ma niedojrzały układ odporności, jest najbardziej wrażliwe na zachorowanie, a ze względu na wiek nie ma jeszcze pełnej odporności związanej ze swoimi szczepieniami. Szczepienie kobiety w ciąży dodatkowo ogranicza transmisję zakażenia z matki na niemowlę, w okresie pierwszych miesięcy jego życia.
Jakie szczepienia zaleca się w czasie ciąży?
W czasie ciąży można podawać szczepionki inaktywowane (zabite).
Zalecane są następujące szczepienia:
- przeciw grypie,
- przeciw krztuścowi szczepionką Tdap (przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi ze zmniejszoną zawartością antygenów krztuśca i błonicy),
- przeciw RSV,
- przeciw Covid-19 (zgodnie z aktualnymi zaleceniami),
- szczepienia w uzasadnionych sytuacjach narażenia na zakażenie, np. związanych z planowanymi podróżami.
Grypa u kobiet w ciąży występuje częściej niż u innych osób i może przebiegać z zaostrzeniem objawów oraz powikłaniami, co związane jest z koniecznością hospitalizacji. Szczepienie przeciw grypie jest wymieniane jako priorytetowe i zalecane przez wszystkie międzynarodowe organizacje zajmujące się szczepieniami (zalecenia te znajdują się również w polskim Programie Sczepień Ochronnych). Szczepienie zalecane jest wszystkim kobietom planującym, a także będącym w ciąży, niezależnie od wieku ciąży (ale szczególnie w 2 i 3 trymestrze, kiedy najczęściej dochodzi do hospitalizacji ciężarnej w przypadku zakażenia wirusem grypy).
Krztusiec jest bardzo niebezpieczny szczególnie dla noworodków i niemowląt, które ze względu na wiek lub przeciwwskazania nie mogą zostać zaszczepione. Szczepienia przeciw krztuścowi są zalecane w każdej ciąży między 27 a 36 tyg. ciąży, dzięki czemu przeciwciała ochronne przechodząc przez łożysko chronią dziecko w pierwszych miesiącach jego życia, zanim nie będzie ono mogło być zaszczepione. Celem szczepienia jest również ochrona matki, która nie przenosi zakażenia na dziecko. Szczepienia ciężarnych realizowane są szczepionką dTp, która chroni przeciw krztuścowi oraz błonicy i tężcowi.
W szczególnie uzasadnionych sytuacjach narażenia na zakażenie związanych np. z planowanymi podróżami, kobieta w okresie ciąży może być zaszczepiona innymi szczepionkami inaktywowanymi (zabitymi), np. przeciw wzwB, wzwA, polio, meningokokom, japońskiemu zapaleniu mózgu. Po ekspozycji na zakażenie, np. w sytuacji pogryzienia przez zwierzę podejrzane o wściekliznę zalecane są szczepienia przeciw wściekliźnie niezależnie od okresu ciąży.
RSV (syncytialny wirus oddechowy) jest jedną z głównych przyczyn ostrych infekcji dróg oddechowych u małych dzieci. Szczególnie narażone są dzieci w 1. roku życia (zakażenie dotyczy 60-70% dzieci, a 2-3 % zakażenie wymaga hospitalizacji). Podanie szczepionki przeciw RSV kobiecie w ciąży zgodnie z ChPL w 24.–36. tygodniu ciąży, zgodnie z zaleceniami towarzystw naukowych optymalnie w 32-36 tygodniu ciąży. Zaszczepienie kobiety w ostatnim trymestrze ciąży zapewnia przezłożyskowy transport przeciwciał neutralizujących do organizmu dziecka, dzięki czemu w pierwszych 6 miesiącach życia jest ono chronione przed RSV.
Dlaczego szczepienia przeciw grypie zalecane są kobietom w ciąży?
Grypa u kobiet w ciąży występuje częściej niż u innych osób i może przebiegać z zaostrzeniem objawów oraz powikłaniami, co związane jest z koniecznością hospitalizacji.
Ryzyko hospitalizacji kobiety ciężarnej z powodu grypy w porównaniu z kobietami niebędącymi w ciąży jest większe:
- 3,5-krotnie u kobiet bez dodatkowych czynników ryzyka,
- 8-krotnie u kobiet z dodatkowymi czynnikami ryzyka,
- 2,5-krotnie większe w I trymestrze ciąży,
- 4-krotnie większe w II trymestrze ciąży,
- 5-krotnie większe w III trymestrze ciąży.
Kobiety w ciąży i połogu, w porównaniu z kobietami niebędącymi w ciąży, częściej wymagały hospitalizacji na oddziale intensywnej terapii.
Szczepienie przeciw grypie jest wymieniane jako priorytetowe i zalecane przez wszystkie międzynarodowe organizacje zajmujące się szczepieniami. Zalecenia takie znajdują się również w polskim Programie Sczepień Ochronnych. Szczepienie zalecane jest wszystkim kobietom planującym, a także będącym w ciąży, niezależnie od wieku ciąży.
Szczepienie przeciw grypie zalecane jest:
- kobietom planującym ciążę,
- kobietom będącym w ciąży, niezależnie od wieku ciąży (szczególnie w 2 i 3 trymestrze, kiedy najczęściej dochodzi do hospitalizacji ciężarnej w przypadku zakażenia wirusem grypy).
Szczepienie przeciw grypie kobiety w ciąży chroni niemowlę przed grypą w pierwszych 6 miesiącach życia.
Niemowlęta urodzone przez matki zaszczepione przeciw grypie w ciąży:
- 70% niższe ryzyko grypy,
- 80% niższe ryzyko hospitalizacji grypy.
Kiedy kobieta w ciąży powinna zaszczepić się przeciw grypie?
Szczepienie przeciw grypie kobiety ciąży można przeprowadzić w każdym trymestrze ciąży.
Czas podania szczepionki przeciw grypie kobiecie w ciąży dyktuje sezon grypowy. Najlepiej zaszczepić się przed okresem zwiększonej zachorowalności na grypę, który przypada między styczniem a marcem.
Wrzesień – listopad to ogólnie dobre miesiące na coroczne szczepienie przeciw grypie.
Wczesne szczepienie w lipcu i sierpniu można rozważyć u osób, które będą w trzecim trymestrze ciąży w tym okresie, ponieważ takie postępowanie zmniejszy ryzyko zachorowania u ich potomstwa w pierwszych miesiącach po urodzeniu.
W trakcie sezonu epidemicznego grypy, zaleca się zaszczepić kobiety, które są lub będą w ciąży (niezależnie od trymestru), w celu zapobiegania zachorowaniom na grypę i jej powikłaniom oraz zapewnienia biernej ochrony niemowlęcia przed grypą w pierwszych miesiącach życia. Wykazano, że takie postępowanie jest bezpieczne zarówno dla ciężarnej jak i dla płodu oraz skuteczne.
Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, Polskiego Towarzystwa Wakcynologii oraz Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej dotyczące szczepień kobiet planujących ciążę, ciężarnych oraz karmiących. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2023;8(2):8: strony 89–103.
Jakie badania potwierdzają bezpieczeństwo szczepień przeciw grypie u kobiet w ciąży?
W ostatnich latach zgromadzono wiele danych dotyczących szczepień kobiet w ciąży przeciw grypie.
Dane te pochodzą z badań obserwacyjnych prowadzonych po podaniu szczepionek w ramach kampanii szczepień, retrospektywnej oceny baz danych oraz z raportów z nadzoru nad monitorowaniem niepożądanych odczynów poszczepiennych.
Bezpieczeństwo szczepień przeciw grypie u kobiet w ciąży potwierdzono w badaniach obserwacyjnych w Stanach Zjednoczonych, gdzie w latach 1990-2009 inaktywowaną szczepionkę przeciw grypie podano ponad 11,8 tys. kobietom w ciąży. Do systemu raportowania niepożądanych odczynów związanych z podaniem szczepionki przeciw grypie w systemie VAERS (Vaccine Adverse Event Reporting System) zgłoszono ponad 20 ciężkich działań niepożądanych, tj. spontaniczne poronienie czy urodzenie martwego płodu oraz 128 działań łagodnych.
W badaniach bezpieczeństwa szczepień w grupie 9 000 kobiet w ciąży nie wykazano związku między zaszczepieniem przyszłej matki w I trymestrze ciąży, a występowaniem wad rozwojowych u dziecka, natomiast obserwowano mniej martwych urodzeń. Badania wykluczyły związek między szczepieniem przeciw grypie w okresie ciąży a poronieniem.
Eksperci Komitetu WHO GACVS w 2012 r. przedstawili stanowisko na temat bezpieczeństwa szczepień przeciw grypie u kobiet w ciąży, podkreślając bezpieczeństwo stosowania szczepionek pandemicznych A(H1N1)pdm09 podawanych w okresie 2009-2010 kobietom w ciąży w II i III trymestrze. Obszerne wyniki badań potwierdziły korzystny profil bezpieczeństwa szczepionek pandemicznych niezawierających adiuwantów podawanych na terenie Stanów Zjednoczonych i Kanady. W Europie w czasie pandemii podawano szczepionki pandemiczne zawierające adiuwant ASO3 lub MF59. W badaniu kohortowym przeprowadzonym w grupie 2295 kobiet w ciąży, którym podano szczepionkę przeciw grypie A(H1N1)pdm09 zawierającą adiuwant MF59 nie wykazano różnic w przebiegu ciąży, w porównaniu z kobietami niezaszczepionymi oraz mniej przedwczesnych urodzeń. Podobnie w wieloośrodkowym badaniu obejmującym grupę 7293 kobiet w ciąży z Argentyny zaszczepionych szczepionką przeciw grypie A(H1N1)pdm09 zawierającą adiuwant MF59 nie wykazano niekorzystnego wpływu na przebieg ciąży. Badania przeprowadzone w Danii w grupie 7000 kobiet w ciąży zaszczepionych szczepionką przeciw grypie A(H1N1)pdm09 zawierającej adiuwant AS03 nie wykazały związku między szczepieniem a poronieniem, porodem przedwczesnym, wystąpieniem wad wrodzonych płodu lub zahamowaniem wzrostu płodu. Podobnie w badaniach przeprowadzonych wśród 9445 kobiet z Wielkiej Brytanii zaszczepionych szczepionką przeciw grypie A(H1N1)pdm09 zawierającej adiuwant AS03 nie wykazano zwiększonego ryzyka poronienia w porównaniu z grupą kontrolną obejmującą 30 218 niezaszczepionych kobiet w ciąży. Badania przeprowadzone w Szwecji w grupie 18 612 kobiet w ciąży zaszczepionych szczepionką przeciw grypie A(H1N1)pdm09 zawierającą adiuwant AS03 wykazały, że ryzyko urodzenia martwego dziecka, przedwczesnego porodu oraz niskiej masy urodzeniowej było mniejsze w grupie kobiet zaszczepionych w porównaniu do grupy kontrolnej. W badaniach kanadyjskich oceniano związek między szczepieniem przeciw grypie pandemicznej H1N1 w 2009 r. kobiety w ciąży, a wynikami zdrowotnymi u dzieci (urodzonych od listopada 2009 r. do października 2010 r.), w ciągu pierwszych pięciu lat ich życia. Wśród 104 249 dzieci urodzonych w tym czasie, 31 315 (30%) to były dzieci, których matki zaszczepiono w ciąży przeciw grypie. Nie stwierdzono występowania podwyższonego ryzyka raka, zakażeń, chorób przewlekłych, przyjęć do szpitala lub zgonów dzieci matek szczepionych w okresie ciąży. Dane z australijskiego czynnego systemu nadzoru nad niepożądanymi odczynami poszczepiennymi zwanego AusVaxsSafety również potwierdzają bezpieczeństwo szczepień kobiet w ciąży przeciw grypie. W grupie 3 188 kobiet w ciąży zaszczepionych przeciw grypie w okresie od 1 kwietnia do 7 lipca 2019 r. uzyskano następujące wyniki: 94,7% nie zgłosiło żadnych odczynów niepożądanych, 5,3% zgłosiło odczyny niepożądane pod postacią: 2,1% reakcji w miejscu wkłucia, 0,8% gorączki, 0,2% wysypki.
Poniżej przedstawiono wybrane publikacje na temat bezpieczeństwa szczepień przeciw grypie u kobiet w ciąży.
- ANZIC Influenza Investigators, Webb SA, Pettilä V, Seppelt I, i in. Critical care services and 2009 H1N1 influenza in Australia and New Zealand. N Engl J Med 2009; 361:1925-34.
- Dodds L, McNeil SA, Fell DB, i in. Impact of influenza exposure on rates of hospital admissions and physician visits because of respiratory illness among pregnant women CMAJ 2007;176:463-8.
- Fell DB, Sprague AE, Liu N, i in. H1N1 influenza vaccination during pregnancy and fetal and neonatal outcomes. Am J Public Health. 2012;102:e33-40.
- Fiore AE, Bridges CB, Katz JM, i in. Inactivated influenza vaccines, W: Plotkin S, Orenstein WA, Offit PA red. Vaccines Wyd 6. Elsevier Saunders 2013:257-93.
- Håberg SE, Trogstad L, Gunnes N, i in. Risk of fetal death after pandemic influenza virus infection or vaccination. N Engl J Med 2013;24:368:333-40.
- Heikkinen T, Young J, van Beek E, i in. Safety of MF59-adjuvanted A/H1N1 influenza vaccine in pregnancy: a comparative cohort study. Am J Obstet Gyneco. 2012; 207:177.e1-8.
- Hisano M, Yamaguchi K. Usefulness of influenza vaccination during pregnancy to mothers and young infants. Expert Review of Vaccines 2012;11:903-5
- Jamieson DJ, Honein MA, Rasmussen SA, i in. H1N1 2009 influenza virus infection during pregnancy in the USA. Lancet 2009;374:451-8.
- Källén B, Olausson PO. Vaccination against H1N1 influenza with Pandemrix during pregnancy and delivery outcome: a Swedish register study. 2012; 119:1583-90.
- Launay O, Krivine A, Charlier C, i in. Low rate of pandemic A/H1N1 2009 influenza infection and lack of severe complication of vaccination in pregnant women: a prospective cohort study. PLoS One. 2012;7(12):e52303.
- Mertz D, Kim TH, Johnstone J, i in. Populations at risk for severe or complicated influenza illness: systematic review and metaanalysis. Br Med J 2013;347:f5061.
- Moro PL, Broder K, Zheteyeva Y. i in. Adverse events in pregnant women following administration of trivalent inactivated influenza vaccine and live attenuated influenza vaccine in the Vaccine Adverse Event Reporting System, 1990-2009. Am J Obstet Gynecol 2011;204:146.
- Mosby LG, Rasmussen SA, Jamieson DJ. 2009 pandemic influenza A (H1N1) in pregnancy: a systematic review of the literature. Am J Obstet Gynecol 2011;205:10-8
- Naleway AL,Kurosky S, Henninger ML, i in. Vaccinations Given During Pregnancy, 2002–2009: A Descriptive Study. Am J Prev Med 2014;46:150-7.
- Pasternak B, Svanström H, Mølgaard-Nielsen D, i in. Vaccination against pandemic A/H1N1 2009 influenza in pregnancy and risk of fetal death: cohort study in Denmark. BMJ 2012;344:e2794.
- Pierce M, Kurinczuk JJ, Spark P, i in. Perinatal outcomes after maternal 2009/H1N1 infection: national cohort study BMJ 2011;342:d3214.
- Puleston R, Bugg G, Hoschler K, i in. Multi-centre observational study of transplacental transmission of influenza antibodies following vaccination with AS03(A)-adjuvanted H1N1 2009 vaccine. PLoS One 2013;8:e47448.
- Safety of immunization during pregnancy. A review of the evidence. Global Advisory Committee on Vaccine Safety. WHO, 2014.
- Sammon CJ, Snowball J, McGrogan A, i in. Evaluating the hazard of foetal death following H1N1 influenza vaccination; a population based cohort study in the UK GPRD. PLoS One. 2012 Dec 20;7(12):e51734.
- Shakib JH, Korgenski K, Presson AP, i in. Influenza in Infants Born to Women Vaccinated During Pregnancy. Pediatrics 2016;137:6.
- Siston AM, Rasmussen SA, Honein MA, i in. Pandemic 2009 influenza A(H1N1) virus illness among pregnant women in the United States. JAMA 2010;303:1517-25.
- Steinhoff MC, Omer SB, Roy E, i in. Neonatal outcomes after influenza immunization during pregnancy: a randomized controlled trial. CMAJ 2012;184:645-53.
- Thompson MG,Kwong JC, Regan AK i wsp. Influenza Vaccine Effectiveness in Preventing Influenza-associated Hospitalizations During Pregnancy: A Multi-country Retrospective Test Negative Design Study, 2010–2016. Clinical Infectious Diseases, 2019, 68, 9, 1, 1444–1453.
- Walsh LK i wsp. Health outcomes of young children born to mothers who received 2009 pandemic H1N1 influenza vaccination during pregnancy: retrospective cohort study. BMJ, 2019; l4151.
- AusVaxSafety. Pregnant women. July 2019.
Jakie badania potwierdzają bezpieczeństwo szczepień przeciw krztuścowi u kobiet w ciąży?
W ostatnich latach zgromadzono wiele danych dotyczących szczepień kobiet w ciąży przeciw krztuścowi.
Dane te pochodzą z badań obserwacyjnych prowadzonych po podaniu szczepionek w ramach kampanii szczepień, retrospektywnej oceny baz danych oraz z raportów z nadzoru nad monitorowaniem niepożądanych odczynów poszczepiennych.
Szczepienie przeciw krztuścowi kobiet w III trymestrze ciąży jest bezpieczne i nie zwiększa ryzyka niekorzystnych następstw tak u matki jak i u jej dziecka. Bezpieczeństwo szczepionki dTap (przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi ze zmniejszoną zawartością antygenów błonicy i krztuśca) podawanej kobietom w ciąży potwierdziła analiza wyników z bazy danych VAERS w okresie 2005-2010, gdzie wśród 106 573 raportów 132 dotyczyły kobiet ciężarnych. Według danych zespołu Sukumaran i wsp. wśród monitorowanych prawie 30 000 kobiet ciężarnych w Stanach Zjednoczonych w okresie 2007-2013 nie zaobserwowano częstszego występowania niepożądanych odczynów poszczepiennych tj. gorączki, alergii, niskiej masy urodzeniowej ciała, wcześniactwa w odniesieniu do grupy porównawczej, w której kobiety zaszczepiono ponad 5 lat wcześniej. W innym amerykańskim badaniu kohortowym z retrospektywnym zbieraniem danych w okresie 2005-2009 oceniono wpływ szczepień na przebieg ciąży i zdrowie noworodków w grupie 162 448 kobiet w ciąży, z których 138 zaszczepiono szczepionką dTap. Wśród szczepionych w porównaniu z grupą kontrolną niezaszczepionych kobiet ciężarnych nie stwierdzono zwiększonego odsetka poronień, martwych urodzeń ani przedwczesnych porodów. Bezpieczeństwo szczepionki dTap u kobiet w ciąży oceniono również w badaniu obserwacyjnym z retrospektywnym zbieraniem danych w stanie Teksas, w grupie 1759 kobiet, które w latach 2012–2014 urodziły dziecko, w tym 1109 kobiet zaszczepionych dTap i 650 niezaszczepionych. Przeprowadzone analizy nie wykazały istotnych różnic między kobietami zaszczepionymi Tdap a kobietami nieszczepionymi w czasie ciąży, poza rzadszym wykonywaniem cesarskiego cięcia w grupie kobiet zaszczepionych.
Bezpieczeństwo szczepień przeciw krztuścowi potwierdzono w badaniach obserwacyjnych w czasie kampanii szczepień w Wielkiej Brytanii w 2012 r., kiedy zaszczepiono 64% z kohorty 26 682 kobiet w ciąży. Jedno z pierwszych badań obserwacyjnych przeprowadzonych w tym czasie w grupie 20 074 kobiet w ciąży zaszczepionych w III trymestrze, w porównaniu z grupą kontrolną nie obserwowano zwiększonej liczby poronień i innych niekorzystnych zdarzeń, które mogą wystąpić w czasie naturalnej ciąży. Wyniki badań obserwacyjnych prowadzonych w trakcie realizacji programu powszechnego szczepień kobiet w ciąży w Wielkiej Brytanii, gdzie podawano dawkę szczepionki dTap w 30-32 tyg. ciąży również potwierdziły bezpieczeństwo szczepionki. W badaniu kohortowym, które obejmowało 6 185 kobiet w ciąży zaszczepionych w 33 tyg. w porównaniu z grupą kontrolną (18 496 niezaszczepionych kobiet), nie stwierdzono zwiększonego ryzyka wewnątrzmacicznego zgonu płodu w okresie od 14 dnia od wykonania szczepienia do ukończenia 24 tyg. ciąży, ani innych niekorzystnych zdarzeń położniczych i neonatologicznych (tj. upośledzenia wzrastania wewnątrzmacicznego lub urodzenia dziecka o masie <2500 g, stanu przedrzucawkowego lub rzucawki, łożyska przodującego, cesarskiego cięcia, porodu przedwczesnego, krwawienia po porodzie).
Bezpieczeństwo szczepień kobiet w ciąży przeciw krztuścowi potwierdzają również dane z australijskiego czynnego systemu nadzoru nad niepożądanymi odczynami poszczepiennymi, tj. AusVaxSafety. W grupie 5 085 kobiet w ciąży zaszczepionych przeciw krztuścowi szczepionką dTap w okresie od 1 lipca 2018 r. do 30 czerwca 2019 r. – 94% nie zgłosiło żadnych odczynów niepożądanych, 6% zgłosiło odczyny niepożądane pod postacią: 0,8% gorączki, 2,4% bólu w miejscu wkłucia, 1,7% obrzęku/zaczerwienienia w miejscu wkłucia, 0,1 % wysypki.
Poniżej przedstawiono wybrane publikacje na temat bezpieczeństwa szczepień przeciw krztuścowi u kobiet w ciąży.
- Halperin BA, Morris A, Mackinnon-Cameron D, i in. Kinetics of the antibody response to tetanus-diphtheria-acellular pertussis vaccine in women of childbearing age and postpartum women. Clin Infect Dis. 2011;53:885-92.
- Gall SA, Myers J, Pichichero M. Maternal immunization with tetanus-diphtheria-pertussis vaccine: effect on maternal and neonatal serum antibody levels. Am J Obstet Gynecol. 2011;204:334.e1-5.
- Zheteyeva YA, Moro PL, Tepper NK, i in. Adverse event reports after tetanus toxoid, reduced diphtheria toxoid, and acellular pertussis vaccines in pregnant women. Am J Obstet Gynecol 2012;207(59)e1-7.
- van Rie A, Wendelboe AM, Englund JA. Role of maternal pertussis antibodies in infants. Pediatr Infect Dis J 2005;24:S62–5.
- Healy CM, Rench MA, Baker CJ. Importance of timing of maternal Tdap immunization and protection of young infants. Clin Infect Dis 2013;56:539-44.
- Shakib JH, Korgenski K, Sheng X, i in. Tetanus, Diphteria, Acellular pertussis vaccaine during pregnancy: pregnancy and infant health outcomes. J Pediatr 2013; 163:1422-6.
- Amirthalingam G, Gupta S, Campbell H. Pertussis immunization and control in England and Wales, 1957 to 2012: a historical review. Euro Surveill. 2013;18:1-9.
- Kharbanda EO, Vazquez-Benitez G, Lipkind HS, i in. Maternal Tdap vaccination: coverage and acute safety outcomes in the vaccine safety datalink, 2007-2013. Vaccine 2016;34:968-73.
- Winter K., Cherry JD, Harrman K. Effectiveness of prenatal Tdap vaccination on pertussis severity in infants. Clin Infect Dis 2016 Sep 13. pii: ciw633.
- Centers for Disease Control and Prevention (CDC): Updated recommendations for use of tetanus toxoid, reduced diphtheria toxoid and acellular pertussis vaccine (Tdap) in pregnant women and persons who have or anticipate having close contact with an infant aged <12 months – Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP), 2011. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2011;60:1424-6.
- Sukumaran L, McCarthy NL, Kharbanda EO, i in. Association of Tdap vaccination with acute events and adverse birth outcomes among pregnant women with prior tetanus-containing immunizations JAMA 2015;314:1581-7.
- Donegan K, King B, Bryan P. Safety of pertussis vaccination in pregnant women in UK: observational study. BMJ. 2014;349:g4219:1-6.
- Donaldson B, Jain P, Holder BS, i in. What determines uptake of pertussis vaccine in pregnancy? A cross sectional survey in an ethnically diverse population of pregnant women in London. Vaccine 2015;33:5822-8.
- AusVaxSafety. Pregnant women. July 2019.
Jakich szczepionek nie można podawać w czasie ciąży?
Okres ciąży jest przeciwwskazaniem do podawania szczepionek żywych, tj. przeciw odrze, śwince, różyczce oraz przeciw ospie wietrznej, ze względu na teoretyczne ryzyko przeniesienia drobnoustroju szczepionkowego na płód.
Podanie szczepionki żywej przeciw odrze, śwince, różyczce lub przeciw ospie wietrznej kobiecie w okresie kiedy planuje ciążę powinno być związane z koniecznością zabezpieczenia się przed ciążą na okres co najmniej 1 miesiąca. Wyniki badań obserwacyjnych dostępnych na rynku szczepionek żywych podanych przypadkowo, kiedy kobiety nie wiedziały, że są w ciąży rozwiewają wiele obaw związanych z ich podaniem w tym okresie. Dlatego też zaszczepienie kobiety w ciąży szczepionką żywą, np. w sytuacji kiedy nie wiedziała, że jest w ciąży nie powinno być przyczyną jej usunięcia.
Co należy doradzić kobiecie w ciąży, która została nieumyślnie zaszczepiona w czasie ciąży szczepionką MMR?
W przypadku nieumyślnego zaszczepienia kobiety w ciąży szczepionką MMR przeciw odrze, śwince i różyczce, nie należy podejmować żadnych szczególnych działań poza zapewnieniem kobiety, że nie należy spodziewać się jakichkolwiek niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP). Szczepienie MMR w czasie ciąży nie stanowi wskazania do jej terminacji, gdyż nie opisano przypadków NOP u ciężarnych. Przypadkowe zaszczepienia kobiet w ciąży szczepionką MMR miały miejsce w przeszłości i wyjątkowo prowadziły do niepożądanych odczynów poszczepiennych.
Czy możliwe jest przeniesienie szczepionkowego wirusa ospy wietrznej od osoby zaszczepionej na osobę z bliskiego otoczenia?
Szczepionka przeciw ospie wietrznej zawiera żywego, osłabionego wirusa ospy wietrznej. Jednak możliwość przeniesienia wirusa pochodzącego ze szczepionki na osoby blisko kontaktujące się z zaszczepionym dzieckiem jest wyłącznie teoretyczna. Po szczepieniu bardzo rzadko, u ok. 5-6% zaszczepionych mogą wystąpić objawy niepożądane w postaci wysypki plamistej (niezwykle rzadko ta wysypka przyjmuje postać pęcherzyków ospowych z płynem surowiczym), ale nawet wtedy zakażenie się wirusem ospy wietrznej jest czysto teoretyczne. Nie należy mylić zakażenia od chorego na ospę, który zakaził się wirusem, który krąży w środowisku od sytuacji wyżej opisanej (bardzo rzadkiej), kiedy wystąpi wysypka po szczepieniu, wtedy możliwość przeniesienia zakażenia jest trudna do stwierdzenia ze względu na brak danych.
Ryzyko przeniesienia wirusa szczepionkowego od osób szczepionych u których wystąpiła wysypka pęcherzykowa, na osoby z prawidłową i obniżoną odpornością jest niezwykle rzadkie: na 16 milionów dawek opisano 3 takie przypadki. Jeżeli u osoby zaszczepionej po szczepieniu pojawiłyby się pęcherzykowe wykwity ospowe należy zapobiegawczo zachować ostrożność i ograniczyć jej kontakt z osobą z obniżoną odpornością. Podobnie można szczepić dzieci, których matki są w ciąży. Nie ma udokumentowanego ryzyka przeniesienia zakażenia na matkę od zaszczepionego dziecka.
Zgodnie z zaleceniami można szczepić dzieci kobiet będących w ciąży, a także otoczenie osób z niedoborami odporności.
Co ma zrobić kobieta w ciąży, która miała kontakt z osobą chorą na różyczkę, a nie była szczepiona przeciw tej chorobie, ani na nią nie chorowała?
Zakażenie wirusem różyczki można przejść bezobjawowo. W trybie pilnym należy wykonać badanie krwi na obecność przeciwciał przeciw wirusowi różyczki. Wykrycie przeciwciał w klasie IgG świadczy o przebytej różyczce.
Jeśli kobieta jest w II lub III trymestrze ciąży, nie ma zagrożenia dla dziecka.
Natomiast w I trymestrze takie zagrożenie istnieje (im wcześniejsza ciąża, tym większe ryzyko), dlatego w przypadku nie wykrycia przeciwciał przeciw wirusowi różyczki, zaleca się podanie immunoglobuliny.
Po jakim czasie od szczepienia przeciw odrze, śwince i różyczce lub ospie wietrznej można planować zajście w ciążę?
Okres ciąży jest przeciwwskazaniem do podawania szczepionek żywych, tj. przeciw odrze, śwince, różyczce oraz przeciw ospie wietrznej, ze względu na teoretyczne ryzyko przeniesienia drobnoustroju szczepionkowego na płód.
Podanie szczepionki żywej przeciw odrze, śwince, różyczce lub przeciw ospie wietrznej kobiecie w okresie kiedy planuje ciążę powinno być związane z koniecznością zabezpieczenia się przed ciążą na okres co najmniej 1 miesiąca. Pod koniec 2012 roku Europejska Agencja Leków zaopiniowała wprowadzenie zmian w charakterystykach produktu leczniczego żywych szczepionek przeciw odrze śwince i różyczce (szczepionki o nazwie handlowej MMRVAX Pro oraz Priorix) oraz pojedynczej szczepionce przeciw ospie wietrznej (o nazwie handlowej Varilrix) dotyczących czasu, w którym kobieta po szczepieniu nie powinna zachodzić w ciążę przez okres 1 miesiąca zamiast wcześniej obowiązującego okresu 3 miesięcy.
Utrzymano dotychczasowe przeciwwskazania szczepienia przeciw odrze, śwince, różyczce i ospie wietrznej u kobiet w ciąży wraz z uwagą, że przypadkowe zaszczepienie kobiety w ciąży nie powinno być przyczyną przerwania ciąży.
Nowe zalecenia oparto na wynikach badań bezpieczeństwa 5300 kobiet, którym podczas ciąży podano szczepionki przeciw różyczce lub kobiet zaszczepionych przeciw ospie wietrznej, które nie wiedziały, że są w ciąży. Nie odnotowano żadnego przypadku zaburzeń związanych z uszkodzeniem płodu. Dlatego też utrzymano zalecenie, że zaszczepienie kobiety w ciąży szczepionką żywą, np. w sytuacji kiedy nie wiedziała, że jest w ciąży nie powinno być przyczyną jej usunięcia.
Gdzie można zrealizować szczepienia, które są zalecane kobiecie w ciąży?
Szczepienie kobiety ciężarnej powinno być wykonane w poradni POZ, dysponującej gabinetem szczepień, na zlecenie lekarza rodzinnego, po przeprowadzonym przez niego badaniu kwalifikacyjnym.
Szczepienia przeciw COVID-19 realizowane są w dedykowanych tym szczepieniom punktach. W przypadku ciąży fizjologicznej kwalifikacja pozostaje całkowicie w gestii lekarza POZ. W ciąży zagrożonej/powikłanej lub innej sytuacji budzącej wątpliwości lekarza rodzinnego, może być konieczna konsultacja ginekologa położnika w celu wykluczenia przeciwwskazań (brak lub istnienie przeciwwskazań w takim przypadku powinno zostać udokumentowane wydanym zaświadczeniem).
W sytuacji odmowy realizacji szczepienia kobiety w ciąży przez lekarza rodzinnego powinno się taką sytuację wyjaśnić z kierownikiem poradni.
Ginekolog prowadzący ciążę zaleca szczepienie kobiecie w ciąży.
Kwalifikację do szczepienia mogą przeprowadzić osoby reprezentujące zawodu uprawnione do kwalifikacji do szczepień zalecanych osób dorosłych.
Szczepienie może wykonać osoba reprezentująca zawód uprawniony do wykonywania szczepień zalecanych osób dorosłych.
Szczepienie przeciw COVID-19 można zrealizować w punktach realizujących szczepienia przeciw COVID-19.
Szczepienie przeciw grypie można zrealizować w POZ lub aptece.
Szczepienie przeciw krztuścowi i przeciw RSV można zrealizować w POZ.
Szczepienie kobiety w ciąży w POZ
- Szczepionka przeciw grypie (preparat Influvac Tetra lub Vaxigrip Tetra) jest bezpłatna w ramach refundacji (potrzebna recepta od lekarza).
- Szczepionka przeciw krztuścowi (preparat Adacel lub Boostrix) jest bezpłatna (od 15.10.2024).
- Szczepionka przeciw RSV (preparat Abrysvo) jest odpłatna.
- Badanie kwalifikacyjne i usługa wykonania szczepienia są bezpłatne.
Szczepienie kobiety w ciąży w aptece, która realizuje szczepienia
- Szczepionka przeciw grypie (preparat Influvac Tetra lub Vaxigrip Tetra) jest bezpłatna w ramach refundacji (potrzebna recepta od lekarza); farmaceuta może wypisać receptę na pełnopłatną szczepionkę.
- Badanie kwalifikacyjne i usługa wykonania szczepienia są płatne zgodnie z cennikiem w aptece.
Zgodnie z Ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi obowiązek informowania o szczepieniach zalecanych spoczywa na lekarzu sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną. W przypadku kobiety ciężarnej opiekę taką sprawuje zarówno lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), jak i ginekolog położnik. Lekarze tych specjalności powinni na równi posiadać wiedzę, które szczepienia (i dlaczego) są zalecane kobietom ciężarnym. Zatem informację o tym, jakie szczepienie jest potrzebne i kiedy je wykonać, kobieta ciężarna może (i powinna) uzyskać od lekarza POZ i ginekologa położnika.
Szczepienie przeciw grypie, szczepienie przeciw krztuścowi oraz szczepienie przeciw RSV to zalecane szczepienia w okresie ciąży.
W danym sezonie infekcyjnym, zalecane może być również szczepienie przeciw COVID-19 szczepionką dostosowaną do aktualnie krążącego wariantu SARS-CoV-2.
W jaki sposób kobieta w ciąży może zaszczepić się przeciw grypie bezpłatnie?
W sezonie 2024/2025 szczepienia przeciw grypie dla kobiet w ciąży są bezpłatne. Dotyczy to szczepionek inaktywowanych podawanych we wstrzyknięciu: Vaxigrip Tetra oraz Influvac Tetra.
Jesteś w ciąży? Twój Termin porodu wypada w sezonie jesienno-zimowym?
Podpowiadamy najprostszy i najszybszy sposób szczepienia przeciw grypie.
- Zgłoś się do swojego lekarza prowadzącego ciążę lub lekarza POZ po receptę na szczepionkę (z zaświadczeniem potwierdzającym ciążę lub kartą ciąży) (wystarczy teleporada).
- “Kup” (0 zł) szczepionkę w aptece.
- Zgłoś się na szczepienie w POZ lub aptece* (która realizuje szczepienia), gdzie po badaniu kwalifikacyjnym zostaniesz zaszczepiona.
*usługa szczepienia w aptece jest płatna.
Grypa u kobiet w ciąży występuje częściej niż w innych grupach i może przebiegać z zaostrzeniem objawów oraz powikłaniami, co może wymagać hospitalizacji.
Szczepienie jest zalecane jest wszystkim kobietom planującym, a także będącym w ciąży, niezależnie od wieku ciąży (ale szczególnie w 2 i 3 trymestrze, kiedy najczęściej dochodzi do hospitalizacji kobiety w ciąży w przypadku zakażenia wirusem grypy).
Więcej informacji: Gdzie można zrealizować szczepienia, które są zalecane kobiecie w ciąży?
Czy w czasie karmienia piersią można podawać szczepionki?
W czasie karmienia piersią można podawać szczepionki zalecane osobom dorosłym.
Karmienie piersią nie jest przeciwwskazaniem do podania dostępnych i stosowanych szczepionek dla dorosłych.
Czy kobietom w ciąży przysługują bezpłatne szczepionki?
Kobieta w ciąży może zaszczepić się bezpłatnie (w ramach 100% refundacji) przeciw grypie (dotyczy to preparatu InfluvacTetra oraz Vaxigrip Tetra).
Szczepienie przeciw grypie można podać w każdym trymestrze ciąży.
Aby się zaszczepić należy:
- zgłosić się do swojego lekarza POZ po receptę na szczepionkę (z zaświadczeniem potwierdzającym ciążę lub kartą ciąży),
- zgłosić się po szczepionkę w aptece,
- zapisać się na szczepienie w POZ lub aptece.
Szczepionka przeciw krztuścowi jest odpłatna. Na rynku dostępne są dwa preparaty Tdap przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi z obniżoną zawartością antygenów krztuśca i błonicy (Adacel lub Boostrix).W przypadku braku dostępności na rynku preparatu typu Tdap można podać preparat Tdap-polio. Szczepionkę podajemy w III trymestrze, optymalnie w między 27 a 36 tygodniem ciąży.
Szczepionka przeciw syncytialnemu wirusowi oddechowemu (RSV) jest odpłatna.Dostępny jest preparat o nazwie Abrysvo. Szczepienie zaleca się między 24 a 36 tygodniem ciąży (optymalnie między 32 a 36 tygodniem ciąży). Zapewnia to ochronę przed RSV u niemowląt od urodzenia do 6 miesiąca życia.
Kobieta w ciąży może się bezpłatnie zaszczepić przeciw COVID-19. Szczepienie można zrealizować w każdym okresie ciąży. Największą wiedzę mamy na temat badań bezpieczeństwa i skuteczności szczepionek mRNA (Comirnaty i Moderna) podawanych w okresie ciąży.
Jak i kiedy mówić o szczepieniach kobiet w ciąży?
O szczepieniach kobiet w ciąży rozmawiają dr Ilona Małecka oraz prof. Tomasz Sobierajski (podkast).
-
Szczepienia kobiet w ciąży przeciw grypie. Infografika
-
Szczepienia kobiet w ciąży przeciw krztuścowi. Infografika
-
Karmienie piersią a szczepienia. 1.
-
Karmienie piersią a szczepienia. 2
-
Szczepienia przeciw COVID-19
-
Szczepienie przeciw krztuścowi w okresie ciąży
-
Historia szczepień kobiet w ciąży
-
Szczepienia w czasie karmienia piersią
-
Kalendarz szczepień kobiety przed ciążą i w ciąży (pdf)
-
Kalendarz szczepień kobiety przed ciążą i w ciąży (jpg)
- Antczak A., Kuchar E., Nitch-Osuch A., Sieroszewski P., Wielgoś M., Zimmer M. Stanowisko ekspertów OPZG i PTGiP dotyczące szczepienia przeciw grypie kobiet w ciąży.
- Hisano M, Yamaguchi K. Usefulness of influenza vaccination during pregnancy to mothers and young infants. Expert Review of Vaccines 2012;11:903-5.
- Verweij M, Lambach P, Ortiz JR, i in. Maternal immunization: ethical issues. Lancet Infectious Diseases 2016; DOI: 1016/S1473-3099(16)30349-8.
- Fiore AE, Bridges CB, Katz JM, i in. Inactivated influenza vaccines, W: Plotkin S, Orenstein WA, Offit PA red. Vaccines Wyd 6. Elsevier Saunders 2013:257-93.
- Edwards KM, Decker MD. Pertussis vaccines, W: Plotkin S, Orenstein WA, Offit PA red. Vaccines Wyd 6. Elsevier Saunders 2013:447-92.
- Dodds L, McNeil SA, Fell DB, i in. Impact of influenza exposure on rates of hospital admissions and physician visits because of respiratory illness among pregnant women CMAJ 2007;176:463-8.
- Pierce M, Kurinczuk JJ, Spark P, i in. Perinatal outcomes after maternal 2009/H1N1 infection: national cohort study BMJ 2011;342:d3214.
- Steinhoff MC, Omer SB, Roy E, i in. Neonatal outcomes after influenza immunization during pregnancy: a randomized controlled trial. CMAJ 2012;184:645-53.
- Mosby LG, Rasmussen SA, Jamieson DJ. 2009 pandemic influenza A (H1N1) in pregnancy: a systematic review of the literature. Am J Obstet Gynecol 2011;205:10-8
- Mertz D, Kim TH, Johnstone J, i in. Populations at risk for severe or complicated influenza illness: systematic review and metaanalysis. Br Med J 2013;347:f5061.
- Jamieson DJ, Honein MA, Rasmussen SA, i in. H1N1 2009 influenza virus infection during pregnancy in the USA. Lancet 2009;374:451-8.
- ANZIC Influenza Investigators, Webb SA, Pettilä V, Seppelt I, i in. Critical care services and 2009 H1N1 influenza in Australia and New Zealand. N Engl J Med 2009; 361:1925-34.
- Siston AM, Rasmussen SA, Honein MA, i in. Pandemic 2009 influenza A(H1N1) virus illness among pregnant women in the United States. JAMA 2010;303:1517-25.
- Eick AA, Uyeki TM, Klimov A, i in. Maternal influenza vaccination and effect on influenza virus infection in young infants. Arch Pediatr Adolesc Med 2011;165:104- 11.
- Zaman K, Roy E, Arifeen SE, i in Effectiveness of maternal influenza immunization in mothers and infants. N Engl J Med 2008; 359:1555-64.
- Shakib JH, Korgenski K, Presson AP, i in. Influenza in Infants Born to Women Vaccinated During Pregnancy. Pediatrics 2016;137:6.
- Thompson MG, Sokolow LZ, Almendares O, i in. Effectiveness of nonadjuvanted monovalent influenza A(H1N1)pdm09 vaccines for preventing reverse transcription polymerase chain reaction-confirmed pandemic influenza hospitalizations: case-control study of children and adults at 10 US influenza surveillance network sites. Clin Infect Dis 2013;57:1587-92.
- Puleston R, Bugg G, Hoschler K, i in. Multi-centre observational study of transplacental transmission of influenza antibodies following vaccination with AS03(A)-adjuvanted H1N1 2009 vaccine. PLoS One 2013;8:e47448.
- Poehling KA, Vannoy L, Light LS, i in. Assessment of parental report for 2009-2010 seasonal and monovalent H1N1 influenza vaccines among children in the emergency department or hospital. Acad Pediatr 2012;12:36-42.
- Fell DB, Sprague AE, Liu N, i in. H1N1 influenza vaccination during pregnancy and fetal and neonatal outcomes. Am J Public Health. 2012;102:e33-40.
- Håberg SE, Trogstad L, Gunnes N, i in. Risk of fetal death after pandemic influenza virus infection or vaccination. N Engl J Med 2013;24:368:333-40.
- World Health Organization: Influenza vaccines: WHO position paper. Wkly Epidemiol Rec 2005;80:277–88.
- World Health Organization. Vaccines against influenza WHO position paper- November 2012.
- Safety of immunization during pregnancy. A review of the evidence. Global Advisory Committee on Vaccine Safety. WHO, 2014.
- Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 4 stycznia 2017 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2017 (Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia Warszawa, dnia 5 stycznia 2017 r., poz. 1).
- Moro PL, Broder K, Zheteyeva Y. i in. Adverse events in pregnant women following administration of trivalent inactivated influenza vaccine and live attenuated influenza vaccine in the Vaccine Adverse Event Reporting System, 1990-2009. Am J Obstet Gynecol 2011;204:146.
- Sheffield JS, Greer LG, Rogers VL, i in. Effect of influenza vaccination in the first trimester of pregnancy. Obstet Gynecol 2012;120:532-7.
- Heikkinen T, Young J, van Beek E, i in. Safety of MF59-adjuvanted A/H1N1 influenza vaccine in pregnancy: a comparative cohort study. Am J Obstet Gyneco. 2012; 207:177.e1-8.
- Launay O, Krivine A, Charlier C, i in. Low rate of pandemic A/H1N1 2009 influenza infection and lack of severe complication of vaccination in pregnant women: a prospective cohort study. PLoS One. 2012;7(12):e52303.
- Pasternak B, Svanström H, Mølgaard-Nielsen D, i in. Vaccination against pandemic A/H1N1 2009 influenza in pregnancy and risk of fetal death: cohort study in Denmark. BMJ 2012;344:e2794.
- Sammon CJ, Snowball J, McGrogan A, i in. Evaluating the hazard of foetal death following H1N1 influenza vaccination; a population based cohort study in the UK GPRD. PLoS One. 2012 Dec 20;7(12):e51734.
- Källén B, Olausson PO. Vaccination against H1N1 influenza with Pandemrix during pregnancy and delivery outcome: a Swedish register study. 2012; 119:1583-90.
- Naleway AL,Kurosky S, Henninger ML, i in. Vaccinations Given During Pregnancy, 2002–2009: A Descriptive Study. Am J Prev Med 2014;46:150-7.
- Eppesa C, Wua A, Youb W, i in. Barriers to influenza vaccination among pregnant women. Vaccine 2013; 31:2874-8.
- Kennedy ED, Ahluwalia IB, Ding H, i in. Monitoring seasonal influenza vaccination coverage among pregnant women in the United States. Am J Obstet Gynecol. 2012; 207:S9-16.
- Ding H, Santibanez TA, Jamieson DJ, i in. Influenza vaccination coverage among pregnant women-National 2009 H1N1 Flu Survey (NHFS) Am J Obstet Gynecol 2011; 204(6S1);96-106.
- Laenen J, Roelants M, Devlieger R, i in. Influenza and pertussis vaccination coverage in pregnant women. Vaccine 2015; 27;33:2125-31.
- Amirthalingam G, Andrews N, Campbell H, i in. Effectiveness of maternal pertussis vaccination in England: an observational study. Lancet 2014,384,1521-28.
- Elliott E, McIntyre P, Ridley G. i in. National study of infants hospitalized with pertussis in the acellular vaccine era. Pediatr Infect Dis J 2004;23:246-52.
- Halperin BA, Morris A, Mackinnon-Cameron D, i in. Kinetics of the antibody response to tetanus-diphtheria-acellular pertussis vaccine in women of childbearing age and postpartum women. Clin Infect Dis. 2011;53:885-92.
- Gall SA, Myers J, Pichichero M. Maternal immunization with tetanus-diphtheria-pertussis vaccine: effect on maternal and neonatal serum antibody levels. Am J Obstet Gynecol. 2011;204:334.e1-5.
- Zheteyeva YA, Moro PL, Tepper NK, i in. Adverse event reports after tetanus toxoid, reduced diphtheria toxoid, and acellular pertussis vaccines in pregnant women. Am J Obstet Gynecol 2012;207(59)e1-7.
- van Rie A, Wendelboe AM, Englund JA. Role of maternal pertussis antibodies in infants. Pediatr Infect Dis J 2005;24:S62–5.
- Healy CM, Rench MA, Baker CJ. Importance of timing of maternal Tdap immunization and protection of young infants. Clin Infect Dis 2013;56:539-44.
- Shakib JH, Korgenski K, Sheng X, i in. Tetanus, Diphteria, Acellular pertussis vaccaine during pregnancy: pregnancy and infant health outcomes. J Pediatr 2013; 163:1422-6.
- Amirthalingam G, Gupta S, Campbell H. Pertussis immunization and control in England and Wales, 1957 to 2012: a historical review. Euro Surveill. 2013;18:1-9.
- Kharbanda EO, Vazquez-Benitez G, Lipkind HS, i in. Maternal Tdap vaccination: coverage and acute safety outcomes in the vaccine safety datalink, 2007-2013. Vaccine 2016;34:968-73.
- Winter K., Cherry JD, Harrman K. Effectiveness of prenatal Tdap vaccination on pertussis severity in infants. Clin Infect Dis 2016 Sep 13. pii: ciw633.
- Centers for Disease Control and Prevention (CDC): Updated recommendations for use of tetanus toxoid, reduced diphtheria toxoid and acellular pertussis vaccine (Tdap) in pregnant women and persons who have or anticipate having close contact with an infant aged <12 months – Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP), 2011. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2011;60:1424-6.
- Sukumaran L, McCarthy NL, Kharbanda EO, i in. Association of Tdap vaccination with acute events and adverse birth outcomes among pregnant women with prior tetanus-containing immunizations JAMA 2015;314:1581-7.
- Donegan K, King B, Bryan P. Safety of pertussis vaccination in pregnant women in UK: observational study. BMJ. 2014;349:g4219:1-6.
- Donaldson B, Jain P, Holder BS, i in. What determines uptake of pertussis vaccine in pregnancy? A cross sectional survey in an ethnically diverse population of pregnant women in London. Vaccine 2015;33:5822-8.