Jak przygotować się do podróży zagranicznej?

Podsumowanie

Podróżowanie zawsze związane jest z różnymi rodzajami zagrożeń. Szacunkowo co druga lub trzecia osoba podróżująca do krajów rozwijających się zachoruje w czasie podróży.

 

Pamiętaj, że:

  • wykonanie przed wyjazdem wszystkich zalecanych szczepień to najlepszy sposób zabezpieczenia przed zachorowaniem w czasie podróży lub po jej zakończeniu,
  • jedynym szczepieniem wymaganym, zgodnie z Międzynarodowymi Przepisami Zdrowotnymi Światowej Organizacji Zdrowia, podczas podróży do części krajów Afryki i Ameryki Południowej, jest szczepienie przeciw żółtej gorączce.

Każda rozsądna osoba, która wybiera się w rejony zagrożone zwiększonym ryzykiem zachorowania, skonsultować się z lekarzem przed wyjazdem, sprawdzić stan zaszczepienia z listą obowiązkowych oraz zalecanych szczepień, sprawdzić zalecenia dotyczące podróżujących do danego kraju, zabrać apteczkę podróżną z lekami przeciwbiegunkowymi, przygotować odpowiednią odzież, zaopatrzyć się w preparaty odstraszające owady, ubezpieczyć się od kosztów leczenia oraz w razie potrzeby zastosować profilaktykę przeciwmalaryczną. Ważnym elementem jest samodzielna edukacja (zapoznanie z lokalnymi warunkami klimatycznymi i zwyczajami).

Zakres szczepień przed wyjazdem za granicę powinien określić lekarz w najbliższym punkcie szczepień dla podróżujących, w dużym stopniu zależy to od trasy wyjazdu, terminu, długości, charakteru oraz warunków podróży (inne zagrożenia czekają na wycieczce z pobytem w dużym mieście i hotelu kilku gwiazdkowym a inne w czasie pobytu „z plecakiem”). Jedynym szczepieniem wymaganym, zgodnie z Międzynarodowymi Przepisami Zdrowotnymi Światowej Organizacji Zdrowia, podczas podróży do części krajów Afryki i Ameryki Południowej, jest szczepienie przeciw żółtej gorączce. Uodpornienie najlepiej rozpocząć ok. 6 – 8 tygodni przed planowanym wyjazdem. Niektóre szczepienia wymagają podania kilku dawek w określonym schemacie szczepienia, z czego przed wyjazdem podaje się dwie dawki w odstępie 4 tygodni. Część szczepień wymaga podania tylko jednej dawki najpóźniej 2 tygodnie przed wyjazdem, np. szczepionkę przeciwko żółtej gorączce podaje się najpóźniej 10 dni przed wyjazdem.

Jak zabezpieczyć się przed ryzykiem chorób zakaźnych podczas podróży zagranicznych?

Podróż zagraniczna oprócz wielu miłych wrażeń niesie ze sobą ryzyko zdrowotne, związane z chorobami zakaźnymi i pasożytniczymi. Problemem może też być utrudniony dostęp do opieki zdrowotnej, zwłaszcza w krajach rozwijających się. W czasie podróży zagranicznych człowiek jest narażony na kontakt z nowymi drobnoustrojami chorobotwórczymi lub już znanymi, ale występującymi w większej liczbie i z większą częstością.

Wielu chorobom zakaźnym, związanym z podróżami i pobytem w innych krajach, zwłaszcza tropikalnych i o niskim standardzie sanitarno-epidemiologicznym, można zapobiec poprzez szczepienia ochronne. Jest to najskuteczniejszy z dotychczas poznanych sposobów zapobiegania chorobom zakaźnym. Szczepienia dla podróżujących można zrealizować w wybranych punktach szczepień.

Przeciw jakim chorobom można się zaszczepić wyjeżdżając za granicę?

W zależności od kraju, do którego podróżujący się udaje, rodzaju podróży oraz warunków sanitarno-epidemiologicznych, jest wskazane szczepienie przeciwko następującym chorobom zakaźnym: wirusowemu zapaleniu wątroby typu A, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B,  durowi brzusznemu, tężcowi,  błonicy i krztuścowi,  poliomyelitis, odrze, śwince i różyczce, grypie, wściekliźnie, zakażeniom meningokokowym, zakażeniom pneumokokowym, wściekliźnie, cholerze, kleszczowemu zapaleniu mózgu, japońskiemu zapaleniu mózgu, żółtej gorączce.

Informacje o chorobach, przeciwko którym należy się zaszczepić przed podróżą do danego kraju, można uzyskać w punktach szczepień dla podróżujących lub na stronie WHO, a w przypadku szczepień obowiązkowych przeciwko żółtej gorączce również w ambasadzie danego kraju.

Świadczenia medyczne z zakresu szczepień zalecanych, w tym  przeciwko żółtej gorączce realizuje się na podstawie obowiązujących regulacji zawartych w artykule 19  ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi  (Dz. U. Nr 234, poz. 1570, z późn. zm.) oraz rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 15 września 2010 r. w sprawie wykazu zalecanych szczepień ochronnych oraz sposobu finansowania i dokumentowania zalecanych szczepień ochronnych wymaganych międzynarodowymi przepisami zdrowotnymi (Dz. U. Nr 180, poz. 1215).  Załącznik do ww. rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 15 września 2010 r. w sprawie wykazu zalecanych szczepień ochronnych oraz sposobu finansowania i dokumentowania zalecanych szczepień ochronnych wymaganych międzynarodowymi przepisami zdrowotnymi określa wykaz zalecanych szczepień ochronnych, w tym przeciwko żółtej gorączce.

Jak zabezpieczyć się przed innymi chorobami tropikalnymi przeciwko, którym nie ma szczepionek?

Podczas podróży zagranicznych istnieje ryzyko chorób, przeciwko którym nie wyprodukowano dotychczas skutecznej szczepionki. Taką chorobą jest np. malaria. Postępowanie profilaktyczne w tym przypadku  składa się z dwóch elementów:
•    profilaktyki farmakologicznej, czyli przyjmowania zapobiegawczo leków przeciwmalarycznych
•    profilaktyki niefarmakologicznej (środki ochrony przed ukłuciami komarów tzn. odpowiedni strój, repelenty, moskitiery).

Nie ma również szczepionek przeciwko większości drobnoustrojów wywołujących tzw. biegunkę podróżnych (enteropatogenne szczepy Escherichia coli, Campylobacter jejuni, Salmonella, Shigella). Źródłem zakażenia tymi drobnoustrojami są zanieczyszczone nimi produkty pokarmowe i woda, a także ręce. Zapobieganie tym zakażeniom polega na starannym przestrzeganiu zasad higieny osobistej i higieny żywienia (spożywanie pokarmów poddanych obróbce termicznej, picie wody pozbawionej czynników chorobotwórczych).

Które szczepienia są obowiązkowe przed podróżą zagraniczną?

Szczepienia obowiązkowe przed podróżą zagraniczną są wymagane przez władze krajów docelowych na podstawie Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych (International Health Regulations – IHR), opublikowanych w 2005 r. przez WHO, stanowiące warunek pozwolenia na wjazd.

Aktualnie są to szczepienia przeciw:
•   żółtej gorączce dla wyjeżdżających do następujących krajów: Angola, Burundi, Demokratyczna Republika Konga – dawny Zair, Gabon, Ghana, Gujana Francuska, Gwinea Bissau, Kongo, Liberia, Mali, Niger, Republika Środkowo-Afrykańska, Ruanda, Sierra Leone, Togo, Wyspy Świętego Tomasza i Książęca, Wybrzeże Kości Słoniowej (pełna lista krajów),
•    zakażeniom meningokokowym dla pielgrzymów do Mekki lub Umrah w Arabii Saudyjskiej.

Szczegółowe informacje o szczepieniach obowiązkowych do poszczególnych krajów i regionów, z uwzględnieniem aktualnej sytuacji epidemiologicznej są publikowane i uaktualniane na stronach internetowych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz amerykańskiego Ośrodka Kontroli i Prewencji Chorób (CDC).

Jakie szczepienia są zalecane przed podróżą zagraniczną?

Szczepienia zalecane przed podróżą zagraniczną nie są wymagane przez władze krajów docelowych, ale są uważane przez WHO za rutynowe, z uwagi na to, że w większości krajów dzieci i młodzież są zaszczepione zgodnie z obowiązującym programem szczepień. Jednak w części przypadków może być wymagane podanie przed wyjazdem dawek przypominających lub uzupełnienie całego cyklu szczepienia u osób, które z jakiegoś powodu ich nie otrzymały.
Aktualnie są to szczepienia przeciwko:
•    tężcowi, błonicy i krztuścowi
•    wirusowemu zapaleniu wątroby typu B
•    poliomyelitis
•    odrze, śwince i różyczce
•    ospie wietrznej
•    grypie
•    zakażeniom Haemophilus influenzae typu b
•    zakażeniom wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV)
•    zakażeniom pneumokokowym
•    zakażeniom rotawirusowym

Wśród szczepień zalecanych ze względu na  zwiększone ryzyko zakażenia w czasie podróży lub pobytu w danym kraju lub ze względu na indywidualne ryzyko, wymieniane są szczepienia przeciwko:
•    wirusowemu zapaleniu wątroby  typu A
•    durowi brzusznemu
•    żółtej gorączce
•    zakażeniom meningokokowym
•    kleszczowemu zapaleniu mózgu
•    wściekliźnie
•    cholerze
•    japońskiemu zapaleniu mózgu (szczepionka dostępna w ramach importu docelowego)

Przy wyborze szczepień powinno się uwzględnić m.in. szczegółowe informacje dotyczące podróży, dotychczasowy stan uodpornienia danej osoby oraz ewentualne przeciwwskazania.

Szczegółowe informacje o szczepieniach zalecanych do poszczególnych krajów i regionów z uwzględnieniem aktualnej sytuacji epidemiologicznej są publikowane i uaktualniane na stronach internetowych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO)  www.who.int/ith oraz amerykańskiego Ośrodka Kontroli i Prewencji Chorób (CDC) www.cdc.gov.travel

Kiedy rozpocząć szczepienia przed planowaną podróżą?

Uodpornienie najlepiej rozpocząć ok. 6 – 8 tygodni przed planowanym wyjazdem. Niektóre szczepienia wymagają podania kilku dawek w określonym schemacie szczepienia, z czego przed wyjazdem podaje się dwie dawki w odstępie 4 tygodni. Część szczepień wymaga podania tylko jednej dawki najpóźniej 2 tygodnie przed wyjazdem, np. szczepionkę przeciwko żółtej gorączce podaje się najpóźniej 10 dni przed wyjazdem.

Ustalenie liczby i rodzaju szczepień u danej osoby zależy od:
•    czynników ryzyka związanych z podróżą, tj.: kraju docelowego i wymagań jego władz odnośnie szczepień, aktualnej sytuacji
epidemiologicznej w tym kraju, czasu trwania i charakteru pobytu, warunków zakwaterowania oraz planowanych środków transportu
•    czynników osobniczych tj.: przebytych wcześniej szczepień i zakażeń pozostawiających odporność, stanu zdrowia, wieku, przeciwwskazań do szczepień
•    właściwości szczepionki tj.: wymaganej liczby dawek w cyklu, czasu uzyskania zabezpieczającej odporności.

Gdzie można sie zaszczepić przed planowaną podróżą?

Zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia, zniesiono obowiązek autoryzacji punktów realizujących szczepienia ochronne podróżujących. Oznacza to, iż zalecane szczepienia ochronne wymagane Międzynarodowymi Przepisami Zdrowotnymi mogą wykonywać punkty szczepień, znajdujące się zarówno w zakładach opieki zdrowotnej jak i stacjach sanitarno-epidemiologicznych, które spełniają wymagania określone przepisami prawa oraz działają w oparciu o wytyczne dla punków szczepień.

Wykaz placówek prowadzących szczepienia, w tym również szczepienia zalecane przy wyjazdach za granicę publikowana jest na stronie internetowej Głównego Inspektoratu Sanitarnego.

Wykaz punktów szczepień gdzie można zaszczepić się przeciw żółtej gorączce w woj. pomorskim. 

Czy dzieciom przed wyjazdem zagranicznym trzeba podać tyle samo szczepień, co dorosłym?

Część szczepień zalecanych przed wyjazdem za granicę dzieci otrzymują w ramach obowiązującego Programu Szczepień Ochronnych. Niektóre szczepienia mogły również otrzymać w ramach szczepień zalecanych na terenie kraju.

Przed wyjazdem konieczne jest sprawdzenie, czy dzieci zostały zaszczepione w przewidywanych dawkach i schematach. W przypadku jakichś braków należy je uzupełnić, aby zapewnić dziecku odporność zabezpieczającą przed zachorowaniem.

Pozostałe szczepienia, zwłaszcza przeciwko żółtej gorączce, (które jest obowiązkowe przy wjeździe do niektórych krajów Afryki i Ameryki Południowej), należy wykonać w punkcie szczepień, realizującym te szczepienia.

Poszczególne szczepionki można podać dziecku po osiągnięciu określonego wieku np. przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A po ukończeniu 1 roku życia, przeciwko durowi czy przeciwko cholerze po ukończeniu 2 roku życia, a przeciwko żółtej gorączce po ukończeniu 9 miesiąca życia, wyjątkowo (w określonej sytuacji epidemiologicznej) 6 miesiąca życia.

Jakim chorobom przenoszonym przez komary zapobiegają szczepienia?

Komary są uciążliwe nie tylko z  prozaicznego powodu jakim jest nieprzyjemne „bzyczenie”, czy swędzenie, którego doznajemy zaraz po ich ukąszeniu, ale przede wszystkim dlatego, że przenoszą wiele poważnych chorób, które niejednokrotnie kończą się śmiercią. Wśród ponad 3000 znanych gatunków komarów, za przenoszenie chorób występujących u człowieka odpowiedzialne są komary z rodzaju Anopheles, Culex i Aedes spp.

Dotychczas udało się opracować szczepionki przeciw 3 chorobom wirusowym, którymi możemy zakazić się po ukąszeniu komara: żółtej gorączce, japońskiemu zapaleniu mózgu i dendze. Wszystkie są wywoływane przez wirusy z rodziny Flaviviridae.

 

 

 

  • Żółta gorączka (inaczej żółta febra) to szczególnie niebezpieczna choroba przenoszona poprzez ukąszenie zakażonego wirusami komara z rodzaju Aedes, Haemagogus lub Sabethes. Choroba może przebiegać bezobjawowo, w ciężkich przypadkach prowadzi jednak do śmierci. Typowymi objawami są gorączka, bóle głowy, dreszcze, nudności, osłabienie, zażółcenie skóry i zaczerwienienie spojówek. Wśród ciężkich powikłań wymienia się uszkodzenie wątroby i nerek oraz krwawienia z przewodu pokarmowego (gorączka krwotoczna). Żółta gorączka występuje w strefie tropiku i subtropiku Afryki Subsaharyjskiej oraz Ameryki Środkowej i Południowej. Nie znamy skutecznego leku. Mamy skuteczną szczepionkę, która zawiera zawiera żywego osłabionego wirusa; podanie 1 dawki zapewnia odporność długotrwałą; okazanie świadectwa szczepienia stanowi warunek wjazdu do wielu krajów endemicznego występowania żółtej febry. Zalecane jest stosowanie repelentów, moskitier i innych środków ochrony przed komarami.
  • Denga to choroba zakaźna wywoływana przez wirusa dengi, należącego do rodziny Flaviviridae. Występują cztery typy serologiczne wirusa, co ma znaczenie dla przebiegu choroby. Wektorem zakażenia jest komar Aedes aegypti, rzadziej inne komary z rodzaju Aedes. Nie ma możliwości przeniesienia zakażenia bezpośrednio z człowieka na człowieka. Denga jest wiodącą przyczyną ciężkich zachorowań i zgonów wśród dzieci w gorącej strefie klimatycznej Azji Południowo-Wschodniej, Afryki Subsaharyjskiej, Ameryki Środkowej i Południowej oraz na wyspach Oceanii. Co roku rejestruje się ponad 400 milionów zachorowań, z czego ponad 500 tys. przechodzi w formę krwotoczną i 25 tys. osób umiera. Nie jest dostępne skuteczne leczenie przeciwwirusowe. W typowych przypadkach denga przebiega bezobjawowo (80%) lub łagodnie (10-15%). Dorośli przechodzą chorobę nieco ciężej od dzieci, z silniej zaznaczonymi objawami ogólnymi, powiększeniem węzłów chłonnych i wątroby. Wyróżnia się trzy główne postaci kliniczne choroby: ostry stan gorączkowy, gorączka denga, gorączka krwotoczna denga. Od 2016 r. dostępna jest szczepionka przeciw dendze stosowana w krajach endemicznego występowania choroby. Szczepionka chroni przeciw 4 z 5 znanych serotypów wirusa dengi. Zaleca się jej podawanie osobom zamieszkującym obszary wysokiego ryzyka zachorowania na gorączkę denga, w celu zapobiegania powtórnym zakażeniom. Zalecane jest również stosowanie repelentów, moskitier i innych środków ochrony przed komarami.
  • Japońskie zapalenie mózgu to choroba zakaźna wywoływana przez wirusa, którego rezerwuarem są brodzące ptaki na terenach podmokłych i trzoda chlewna w rejonach wiejskich. Wektorem zakażenia są komary z rodzaju Culex i Aedes. Japońskie zapalenie mózgu występuje na Dalekim Wschodzie, w Azji Południowo-Wschodniej, w Indiach, na Sri Lance, w Pakistanie, Nepalu, Papui Nowej Gwinei. Większość przypadków choroby (99%) przebiega bezobjawowo lub w formie łagodnych objawów grypopodobnych (gorączka, bóle głowy, zaburzenia żołądkowo-jelitowe). U około 1% zakażonych obserwuje się ciężką postać choroby z objawami ze strony ośrodkowego układu nerwowego (zapalenie mózgu, objawy oponowe, zaburzenia świadomości, niedowłady), ze śmiertelnością sięgającą 30%. Powikłaniem po przebytej chorobie może być ataksja, parkinsonizm, osłabienie siły mięśniowej, zaburzenia psychiczne. Mamy skuteczną inaktywowaną szczepionkę, jest zalecana dla osób dorosłych, młodzieży, dzieci i niemowląt od 2 m.ż. planujących wyjazd do krajów, gdzie występuje zwiększone ryzyko zachorowania. Zalecane jest stosowanie repelentów, moskitier i innych środków ochrony przed komarami.

 

 

Co to jest gorączka denga i jak można się przed nią ochronić?

Gorączka denga jest ostrą chorobą wirusową, typową zoonozą, gdzie czynnik zakaźny jest przenoszony przez ukąszenie komara Aedes aegypti, rzadziej innego komara z rodzaju Aedes. Nie ma możliwości przeniesienia zakażenia bezpośrednio z człowieka na człowieka. Chorobę wywołuje wirus dengi, należący do rodziny Flaviviridae. Występują cztery typy serologiczne wirusa (DEN-1,DEN-2,DEN-3,DEN-4), co ma znaczenie dla przebiegu choroby. Ustalono, że zakażenie wirusem wpływa na układ odpornościowy w ten sposób, że po pierwszym zakażeniu, wirusy innego typu mogą łatwiej wniknąć do komórek gospodarza. Dlatego też powtórne zakażenie dengą jest dużo groźniejsze i przebiega znacznie gwałtowniej niż pierwsze.

Okres wylęgania choroby wynosi od 3 do 7 dni. W typowych przypadkach denga przebiega bezobjawowo (80%) lub łagodnie (10-15%), obserwujemy objawy podobne do towarzyszących przeziębieniom. Dorośli przechodzą chorobę nieco ciężej od dzieci, z silniej zaznaczonymi objawami ogólnymi, powiększeniem węzłów chłonnych i wątroby. Wyróżnia się trzy główne postaci kliniczne choroby: ostry stan gorączkowy, gorączka denga, gorączka krwotoczna denga. Pełnoobjawowa denga ma ostry początek, towarzyszy jej najczęściej gorączka powyżej 38˚C, bóle głowy, bóle okolicy oczno-czołowej, bóle mięśni, kości, stawów oraz znaczne osłabienie organizmu. Chorobie w ostrym stanie towarzyszy często wysypka skórna o charakterze grudkowo – plamistym. Rzadko obserwuje się także zespół gorączki krwotocznej. Zespół ten może pojawić się podczas kolejnego zakażenia ale innym serotypem wirusa.

Denga występuje w gorącej strefie klimatycznej Azji Południowo-Wschodniej, Afryki Subsaharyjskiej, Ameryki Środkowej i Południowej oraz na wyspach Oceanii. Ryzyko zakażenia jest mniejsze w rejonach położonych na wysokości powyżej 1000 m n.p.m. Według WHO denga jest wiodącą przyczyną ciężkich zachorowań i zgonów wśród dzieci w regionach Azji oraz Ameryki Południowej. Co roku rejestruje się ponad 400 milionów zachorowań w ponad 100 krajach, z czego ponad 500 tys. przechodzi w formę krwotoczną a 25 tys. osób umiera (przypadki dengi w 2019 roku- Mapa ECDC). Skala zachorowań jest związana z rozwojem turystyki. Podróżujący ulegają zakażeniu będąc w obszarze występowania choroby, po czym przemieszczając się do innego regionu ulegają powtórnemu zakażeniu na obszarze endemicznym. Dochodzi wówczas do wzmożonego zakażenia. Taka postać choroby występuje stosunkowo rzadko, ale może doprowadzić do ciężkich powikłań układu krzepnięcia. tzw. zespołu krwotocznego, mogącego doprowadzić do śmierci.

W 2016 r. zarejestrowano pierwszą szczepionkę przeciw dendze (preparat o nazwie Dengvaxia) do stosowania w krajach endemicznego występowania choroby (Argentynie, Australii, Bangladeszu, Boliwii, Brazylii, Kambodży, Kostaryce, Salwadorze, Gwatemali, Hondurasie, Indonezji, Malezji, Meksyku, Paragwaju, Peru, Singapurze, Tajlandii oraz Wenezueli). Szczepionka chroni przeciw 4 z 5 znanych serotypów wirusa dengi. Szczepienie zaleca się szczególnie osobom zamieszkującym obszary wysokiego ryzyka zachorowania na gorączkę denga, w celu zapobiegania powtórnym zakażeniom. W grudniu 2017 roku na Filipinach zawieszono powszechny program szczepień przeciw gorączce denga. Zgodnie z ostatnimi wynikami badań epidemiologicznych szczepienie może pogorszyć przebieg choroby u osób, które nie zetknęły się wcześniej z wirusem. WHO wydało rekomendację, zalecając szczepienie tylko osób, które już wcześniej przeszły zakażenie. Zalecenie to będzie obowiązywało do uzyskania dokładniejszych wyników badań epidemiologicznych.

Działania profilaktyczne obejmują również zabezpieczanie się przez odpowiedni ubiór -odzież osłaniająca największą możliwą powierzchnie ciała oraz stosowanie repelentów, moskitier i innych środków ochrony przed komarami.

 

  • Powtórne zakażenie dengą jest dużo groźniejsze i przebiega znacznie gwałtowniej niż pierwsze.
  • Nie znamy skutecznego leczenia przeciwwirusowego. Leczenie jest objawowe i obejmuje nawadnianie.
  • Jedyna dostępna na rynku (poza Europą) szczepionka może być podawana wyłącznie osobom, które wcześniej przeszły zakażenie.

Mapy szczepień podróżujących

Ostatnia aktualizacja: 20 czerwca 2024