Czy można szczepić osoby z obniżoną odpornością?

W wielu przypadkach człowiek zdrowy może nie zdawać sobie sprawy z tego, że stanowi zagrożenie dla osoby chorej przewlekle – część chorób zakaźnych u ludzi generalnie zdrowych może przebiegać łagodnie lub wręcz bezobjawowo, natomiast dla osób z upośledzeniem odporności stanowi śmiertelne zagrożenie. Ponadto pacjenci z niedoborami odporności często nie mogą być szczepieni przeciw chorobom zakaźnym (nieskuteczność szczepień w stanie obniżonej odporności i/lub przeciwwskazane szczepienia żywe), przez co są szczególnie narażeni na choroby zakaźne. Dbanie o uodpornienie przeciw chorobom zakaźnym u osób z otoczenia pacjentów z chorobami przewlekłymi nazywane jest „strategią kokonu”.

U osób z otoczenia pacjenta z niedoborem odporności należy zwrócić szczególną uwagę na:

• szczepienie przeciw COVID-19 (z uwzględnieniem szczepień przypominających),
• coroczne szczepienie przeciw grypie,
• szczepienie przeciw krztuścowi (wskazana weryfikacja terminowości szczepień u dzieci z otoczenia osoby chorej),
• szczepienie przeciw ospie wietrznej u wszystkich osób wrażliwych na zakażenie z otoczenia pacjenta  wrażliwego na zakażenie (dla dzieci w wieku do 12 lat z otoczenia dzieci z niedoborem odporności do 12 lat to szczepienie jest refundowane i obowiązkowe),
• szczepienie MMR przeciw odrze, śwince i różyczce,
• szczepienie przeciw pneumokokom u małych, nieszczepionych dotychczas dzieci,
• szczepienie przeciw wirusowemu zapaleniu typu A i B, zwłaszcza u osób z otoczenia pacjentów z zaburzeniami funkcji wątroby.

Osoby, które były szczepione szczepionkami żywymi i pozostają w kontakcie z pacjentami z niedoborem odporności, zazwyczaj nie stanowią dla nich zagrożenia  (transmisja patogenów szczepionkowych z zaszczepionej osoby zdrowej na osobę w immunosupresji nie występuje lub zdarza się bardzo rzadko). Poniżej podsumowano obowiązujące w tej kwestii zasady postępowania.

Osoby z otoczenia pacjenta z niedoborem odporności:

• mogą być szczepione przeciw odrze, śwince i różyczce (transmisja wirusów szczepionkowych nie występuje),
• mogą być szczepione przeciw ospie wietrznej (możliwa transmisja w przypadku wystąpienia osutki u osoby zaszczepionej – wówczas wskazana izolacja od osoby w immunosupresji),
• mogą być szczepione przeciw rotawirusom (wskazane unikanie zmiany pieluszek u takiego dziecka przez osobę w immunosupresji przez 7-14 dni po szczepieniu),
• nie mogą być szczepione doustną szczepionką przeciw polio (OPV – obecnie niestosowane w Polsce).

Dostęp do szczepień przeciw Hib u dorosłych, w tym pacjentów bez śledziony, jest utrudniony. Dostępne w Polsce preparaty są zarejestrowane do stosowania u dzieci do 5 r.ż. Nie ma szczepionki przeciw Hib zarejestrowanej do stosowania u dorosłych.

Stąd też zalecane szczepienie przeciw Hib osoby dorosłej bez śledziony należy wykonać preparatem dla dzieci poza wskazaniami, za zgodą pacjenta (off-label). W praktyce jest to jednak bardzo trudne. Na rynku komercyjnym te szczepionki są niedostępne. Preparaty te są zabezpieczone (kupowane w ramach przetargu) tylko do realizacji obowiązkowych szczepień u małych dzieci. Preparaty wydaje do punktów szczepień Sanepid. W takiej sytuacji w praktyce szczepienie osoby dorosłej przeciw Hib można rozważyć z użyciem preparatów wysoce skojarzonych (5 w 1 (Pentaxim lub Infanrix IPV+Hib lub 6 w 1 Hexacima lub Infanrix Hexa), jako stosowane poza wskazaniami (off label), ponieważ w swoim składzie zawierają składnik szczepionki Hib.

Tak, pacjenci z rozpoznaną cukrzycą powinni być szczepieni zgodnie z programem szczepień ochronnych, z uwzględnieniem szczepień zalecanych. Nie istnieją osobne wytyczne dotyczące szczepień u takich pacjentów. Żadna z zarejestrowanych obecnie szczepionek nie jest przeciwwskazana u pacjentów z rozpoznaniem cukrzycy.

Ze względu na to, że cukrzyca jest czynnikiem ryzyka ciężkiego przebiegu wielu chorób zakaźnych, u pacjentów z tym rozpoznaniem należy dążyć do jak najszerszej realizacji szczepień ochronnych. U pacjentów z cukrzycą występuje większe ryzyko zgonu z powodu zapalenia płuc, sepsy czy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, niż w przypadku wystąpienia tych chorób w populacji ogólnej. Zachorowanie na chorobę zakaźną, np. grypę, może doprowadzić do rozregulowania glikemii nawet u pacjentów z dobrze kontrolowaną cukrzycą. Ponadto wiadomo, że u pacjentów z cukrzycą częściej niż w populacji ogólnej występuje zakażenie HBV (wirus zapalenia wątroby typu B). Cukrzyca typu 2 jest niezależnym czynnikiem ryzyka hospitalizacji, przyjęcia od oddziału intensywnej terapii oraz zgonu z powodu COVID-19.

Dzieci z zespołem Downa mogą cierpieć na różne zaburzenia odporności, co sprzyja rozwojowi chorób zakaźnych, którym można zapobiegać drogą szczepień. Bardzo ważne są szczepienia dla pacjentów z zespołem Downa, tak dzieci jak i dorosłych. Pacjenci z zespołem Downa generalnie dobrze odpowiadają na szczepienia, dlatego lekarze wakcynolodzy podkreślają konieczność realizacji szczepień obowiązkowych, ale dodatkowo  wskazują na znaczenie poszerzenia realizowanych szczepień również o szczepienia zalecane przeciw pneumokokom, meningokokom i ospie wietrznej. Jeżeli dziecko uczęszcza do żłobka lub innej tego typu instytucji może otrzymać szczepienie przeciw ospie wietrznej nieodpłatnie. Podobnie jeżeli dziecko urodziło się jako wcześniak lub z małą masą urodzeniową, lub ma przewlekłą chorobę serca, lub płuc, albo udowodniono, że ma niedobór odporności, to szczepienie przeciw pneumokokom powinno otrzymać bezpłatnie.