Czy można szczepić osoby z obniżoną odpornością?

Żyjący dawca narządu

Szczepionki inaktywowane (zabite) (np. przeciw grypie, przeciw COVID-19, przeciw pneumokokom, przeciw wzw B, itd.) można stosować u żyjących dawców narządu (np. nerki) bez ograniczeń, niezależnie od tego, ile czasu ma upłynąć do pobrania narządu. Natomiast szczepionki „żywe” (MMR- przeciw odrze, śwince i różyczce czy przeciw ospie wietrznej) należy podać w odstępie nie krótszym niż 4 tygodnie od transplantacji.

Pacjent przygotowywany do transplantacji narządu

Pacjenci, u których planuje się przeszczep narządu, powinni być szczepieni zgodnie z ogólnymi wskazaniami dla wieku (chyba, że przyjmują leki immunosupresyjne, których stosowanie może być ograniczeniem dla szczepionek żywych). Ponieważ po przeszczepie narządowym rutynowo stosowane jest leczenie immunosupresyjne (jako profilaktyka „odrzutu” narządu), które może wpłynąć negatywnie na skuteczność wykonywanych później szczepień, należy poczynić starania, aby jak najwięcej szczepień zrealizować przed przeszczepem.

Wśród szczepionek inaktywowanych (zabitych) należy zwrócić szczególną uwagę na szczepienie: przeciw: COVID-19 (szczepionka mRNA), przeciw grypie,  przeciw pneumokokom (u pacjentów w wieku co najmniej 2 lat należy rozważyć uzupełnienie szczepienia podstawowego preparatem polisacharydowym – rozpocząć od zrealizowania schematu podstawowego szczepienia preparatem skoniugowanym PCV13, a następnie po upływie co najmniej 8 tygodni podać preparat polisacharydowy PPSV23), szczepienie przeciw wzw B (należy skontrolować skuteczność szczepienia poprzez oznaczenie stężenia przeciwciał anty-HBs – u biorców przeszczepów narządów wskazane jest uzyskanie stężenia ponad 100 mIU/ml). Należy również zrealizować wszystkie odpowiednie dla wieku szczepienia obowiązkowe, a jeśli do tej pory kalendarz szczepień nie był realizowany terminowo, należy uzupełnić brakujące szczepienia. Bardzo wskazane są również szczepienia zalecane – np. przeciw HPV, meningokokom, WZW A (zwłaszcza jeśli u pacjenta występuje choroba wątroby). Wymienione powyżej szczepienia są preparatami inaktywowanymi („zabitymi”), w przypadku których nie jest konieczne zachowywanie określonego odstępu szczepienia od transplantacji narządu.

Przed transplantacją narządową należy również dążyć do realizacji wszystkich szczepień żywych  (przeciw odrze, śwince i różyczce czy przeciw ospie wietrznej), ponieważ tych szczepień prawdopodobnie nie będzie można wykonać po wykonaniu transplantacji narządowej ze względu na spodziewaną przewlekłą immunosupresję. Szczepionki „żywe” należy podać w odstępie nie krótszym niż 4 tygodnie przed przeszczepem narządu.

U pacjentów po przeszczepie narządów litych zazwyczaj nie wykonuje się szczepień ochronnych w ciągu co najmniej 2 miesięcy po zabiegu, ze względu na duże ryzyko niewystarczającej odpowiedzi poszczepiennej wynikające z intensywnego leczenia immunosupresyjnego, które prowadzone jest zazwyczaj w pierwszych tygodniach po transplantacji. Wyjątkiem jest szczepienie przeciw grypie (szczepionka inaktywowana) oraz przeciw COVID-19 – te szczepienia można wykonać już po 1 miesiącu od transplantacji. Natomiast po okresie od 2 (3) miesięcy do 6 miesięcy po przeszczepieniu (w zależności od intensywności leczenia immunosupresyjnego) można już podawać wszystkie szczepienia inaktywowane należne w danym momencie dla wieku pacjenta. Jeśli ze względów epidemiologicznych konieczne jest wcześniejsze podanie szczepionki inaktywowanej należy rozważyć powtórzenie szczepienia po redukcji dawek leków immunosupresyjnych. Szczególnie istotne jest zapobieganie wzw B, grypie i zakażeniom pneumokokowym.

Szczepionki żywe nie powinny być stosowane u biorców narządów litych. Wynika to z konieczności stałego stosowania leków immunosupresyjnych jako profilaktyki odrzutu przeszczepionego narządu. W wyjątkowych sytuacjach, jeśli dawki leków immunosupresyjnych są minimalne lub całkowicie zaprzestano leczenia immunosupresyjnego, można rozważać szczepienie przeciw ospie wietrznej lub odrze, śwince i różyczce (u dzieci, które nigdy nie były szczepione). Decyzja taka powinna być jednak podjęta przez doświadczonego specjalistę (lekarz poradni szczepień/lekarz transplantolog), posiadającego odpowiednią wiedzę na temat szczepień u pacjentów w immunosupresji. Należy podkreślić, że choć wzrasta liczba doniesień na temat bezpieczeństwa szczepień żywych u pacjentów po przeszczepie, na razie szczepionki żywe należy traktować jako przeciwwskazane w tej grupie pacjentów.