Czy można szczepić osoby z obniżoną odpornością?

Osobne zagadnienie stanowi jednak stosowanie szczepień żywych u pacjentów z niedoborami odporności. Wiele stanów przebiegających z zaburzeniami odporności stanowi przeciwwskazanie do szczepień zawierających żywe (osłabione) drobnoustroje: wirusy (np. szczepienie przeciw ospie wietrznej, MMR – odrze, śwince i różyczce, żółtej gorączce) czy bakterie (np. szczepienie przeciw gruźlicy). Dotyczy to zarówno poważnych wrodzonych niedoborów odporności, jak nabytych niedoborów odporności (np. leczenie chemioterapią, stan po przeszczepie narządowym itd.). Istnieją dokładne wytyczne dotyczące tego, które stany niedoborów odporności są bezwzględnym przeciwwskazaniem do szczepień żywych, a w których można rozważać takie szczepienia. Decyzja o szczepieniu żywym powinna być zawsze podejmowana przez doświadczonego specjalistę (lekarz poradni szczepień/immunolog/hematolog/transplantolog itp.), który posiada wiedzę na temat aktualnego stanu immunologicznego pacjenta oraz zna wytyczne dotyczące bezpieczeństwa szczepień.

W przypadku omyłkowego podania szczepionki żywej pacjentowi, u którego takie szczepienie jest przeciwwskazane ze względu na poważne upośledzenie odporności, może dojść do rozwoju poważnych powikłań. Opisano przypadki ciężkich uogólnionych zakażeń drobnoustrojami szczepionkowymi u pacjentów z zaburzeniami odporności (np. u dzieci ze SCID zaszczepionych BCG, dzieci w intensywnej fazie chemioterapii zaszczepionych przeciw ospie wietrznej, pacjentów z chorobami grasicy zaszczepionych przeciw żółtej gorączce itd.). Z tego względu przy kwalifikacji do szczepień żywych bardzo istotne jest prawidłowe zebranie wywiadu pod kątem niedoboru odporności u pacjenta (dotychczasowa przeszłość chorobowa, leczenie lekami wpływającymi na układ immunologiczny, wywiad rodzinny w kierunku występowania niedoborów odporności/niewyjaśnionych zgonów u niemowląt itd.).

Pacjentom z usuniętą śledzioną zalecane są przede wszystkim szczepienia przeciw pneumokokom, meningokokom oraz Hib.

Rodzaje szczepionek wybierane są w zależności od wieku pacjenta oraz wcześniejszej historii szczepień:

• Szczepienia przeciw pneumokokom. Ze względu na ryzyko wystąpienia inwazyjnej choroby pneumokokowej (IChP), zalecane jest podanie skoniugowanej szczepionki PCV-13 (Prevenar 13). Liczba dawek zależy od wieku pacjenta. Pacjent dorosły powinien zostać zaszczepiony 1 dawką PCV-13, a następnie po upływie co najmniej 8 tyg. 1 dawką szczepionki polisacharydowej PPSV (Pneumovax23).
• Szczepienia przeciw meningokokom. Ponieważ w Polsce większość  przypadków Inwazyjnej Choroby Meningokokowej (IChM)  wywoływanych jest przez meningokoki grupy B, C i W (z częstością zależną od wieku), w pierwszej kolejności zalecana jest szczepionka przeciw meningokokom grupy B (np. Bexero lub Trumenba), a następnie 4-walentna szczepionka przeciw grupie A, C, W, Y (np. Nimenrix) lub grupie C (np. Neisvac C).
• Szczepienia przeciw Hib zarejestrowane są dla dzieci do 5 lat. Niemniej jednak, starszym dzieciom oraz dorosłym przygotowującym się do zabiegu usunięcia śledziony lub pacjentom po zabiegu splenektomii zalecane jest podanie 1 dawki szczepionki (np. ActHib lub Hiberix) (wskazanie off-label).

W przypadku planowanego zabiegu usunięcia śledziony, powyższe szczepienia powinny być zrealizowane, co najmniej 2 tygodnie przed zabiegiem. Jeżeli szczepienia nie wykonano przed planowanym zabiegiem lub w sytuacji kiedy splenektomia jest zabiegiem nieplanowanym (np. wynikiem wypadku) szczepienia powinny być przeprowadzone po zabiegu, tak szybko jak to możliwe, po ustabilizowaniu się stanu chorego po operacji usunięcia śledziony.

U dzieci przed zabiegiem usunięcia śledziony, szczepienia powinny być realizowane zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych, z uwzględnieniem szczepień przeciw pneumokokom i meningokokom.

U dorosłych bez śledziony, poza ww. szczepieniami zalecane są:

• szczepienie przeciw grypie (w każdym sezonie),
• szczepienie przeciw wzw B (3 dawki),
• szczepienie przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi szczepionką dTap z obniżoną zawartością antygenów błonicy i krztuśca (dawka przypominająca co 10 lat).

Szczepionki przeciw pneumokokom oraz Hib są obowiązkowe, bezpłatne dla dzieci bez śledziony do 5 r.ż. Szczepienia przeciw meningokokom dla dzieci bez śledziony są odpłatne.

Wszystkie szczepienia dla dorosłych pacjentów bez śledziony należą do grupy zalecanych, odpłatnych.