
Szczepionka przeciw różyczce
Podsumowanie - Szczepionka przeciw różyczce
O chorobie
Co to jest różyczka?
Jakie są objawy różyczki?
Jak poważne mogą być objawy różyczki?
Jakie wady wrodzone mogą wystąpić w wyniku zakażenia wirusem różyczki w czasie ciąży?
Jak wygląda epidemiologia różyczki w Polsce?
Dlaczego w Polsce jest najwięcej rejestrowanych zachorowań na różyczkę w Europie?
Gdzie i jak często różyczka występuje na świecie?
O szczepionce
Jakie rodzaje szczepionek przeciw różyczce są dostępne w Polsce?
Dlaczego warto się szczepić przeciw różyczce?
Kto powinien zostać zaszczepiony przeciw różyczce i kiedy?
Kto nie powinien zostać zaszczepiony przeciw różyczce?
Jakie jest ryzyko związane ze szczepieniem przeciw różyczce?
Jakie szczepionki przeciw różyczce są zarejestrowane w Polsce?
Kalendarz szczepień
Szczepionka przeciw różyczce w Programie Szczepień Ochronnych
Jak szczepionka przeciw różyczce była stosowana w przeszłości?
Czytaj więcej
Czy nastolatkę wcześniej nieszczepioną przeciw różyczce można zaszczepić szczepionką monowalentną?
Czy szczepienie przeciw różyczce kobiet w ciąży jest niebezpieczne?
Po jakim czasie od szczepienia przeciw odrze, śwince i różyczce można planować zajście w ciążę?
W jaki sposób kobieta w ciąży urodzona w 1975 r. może sprawdzić swój stan uodpornienia przeciw różyczce jeżeli nie pamięta czy chorowała w dzieciństwie i nie jest pewna czy była szczepiona?
Czy to prawda, że do produkcji szczepionki MMR wykorzystuje się materiał ludzki (po wykonaniu aborcji)?
Jaka jest skuteczność szczepienia przeciw różyczce?
Jakie wady wrodzone mogą wystąpić w wyniku zakażenia wirusem różyczki w czasie ciąży?
Do najczęstszych wad rozwojowych dziecka należą:
- wady słuchu (głuchota spowodowana uszkodzeniem nerwu słuchowego) – mogą rozwijać się do 4-tego roku życia,
- wady wzroku (zaćma, jaskra, uszkodzenia siatkówki, niedorozwój gałki ocznej),
- wady serca i zaburzenia krążenia,
- uszkodzenia ośrodka mowy (problemy z rozwojem mowy),
- upośledzenie rozwoju umysłowego,
- deformacje i ubytki kości,
- powiększenie wątroby i śledziony,
- małopłytkowość,
- zaburzenia funkcjonowania gruczołów dokrewnych (w tym cukrzyca),
- niska waga urodzeniowa,
Pierwsze trzy grupy wad wrodzonych są najbardziej typowe i są określane mianem „triady różyczkowej Gregga”.
- wewnątrzmaciczne upośledzenie wzrastania płodu,
- niedorozwój kości szczęki.
Jak wygląda epidemiologia różyczki w Polsce?
Źródło danych: biuletyny roczne „Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce” oraz „Szczepienia ochronne w Polsce” (wyd: NIZP-PZH, GIS)
Przed wprowadzeniem szczepień różyczka występowała w Polsce w postaci epidemii co 4- 6 lat, najczęściej wśród dzieci i młodzieży w wieku 5-15 lat. Wraz z wprowadzeniem szczepień (dla dziewcząt w 13 roku życia w 1988 roku i dla obojga płci w 2004 roku życia) obserwowano spadek liczby zachorowań.
W latach 2009-2012 odnotowano odpowiednio 7 856, 4 197, 4 290 i 6 263 przypadki zachorowań. Rejestrowano pojedyncze przypadki zespołu różyczki wrodzonej, w okresie 2003- 2012 odnotowano 4 takie przypadki.
W 2013 roku wystąpiła epidemia w ramach której zarejestrowano 38 548 przypadków różyczki – prawie 10-krotnie więcej niż w latach poprzednich. Była to tzw. epidemia wyrównawcza. Chorowali wówczas głównie (>78%) młodzi mężczyźni w wieku 15-24 lata (wcześniej niezaszczepieni). W tym okresie odnotowano 2 przypadki zespołu różyczki wrodzonej.
W ostatnim czasie obserwujemy trend spadkowy zachorowań na różyczkę. W 2014 roku odnotowano 5 891 zachorowań, w 2015 roku – 2007 zachorowań, w 2016 roku – 1105 zachorowań. Począwszy od 2017 roku jest to liczba poniżej 500 przypadków (w 2017, 2018 i 2019 roku odnotowano odpowiednio 476, 437 i 285 zachorowań). Nie odnotowano przypadków różyczki wrodzonej.
W 2020 roku odnotowano 96 zachorowań.
W Polsce w 2019 roku odnotowano stan zaszczepienia wynoszący 92,6% dla pierwszej dawki szczepionki MMR oraz 91,1% dla drugiej dawki.
Szczegółowe dane dotyczące częstości występowania w danym roku w poszczególnych grupach wieku można znaleźć na stronie NIZP-PZH/Meldunki epidemiologiczne/EPIMED/Biuletyny Choroby Zakaźne i Zatrucia w Polsce.
Należy podkreślić, że prawidłowe rozpoznanie różyczki powinno opierać się nie tylko na podstawie objawów klinicznych, ale również na wykonaniu badania laboratoryjnego. Wynika to z udziału naszego kraju, w nadzorowanym przez WHO, programie eliminacji różyczki w rejonie europejskim. Badanie laboratoryjne w kierunku różyczki można wykonać bezpłatnie w ramach programu eliminacji różyczki w Laboratorium o charakterze Referencyjnym w Zakładzie Wirusologii NIZP-PZH w Warszawie. Większość zgłoszeń podejrzeń zachorowań na różyczkę nie znajduje potwierdzenia w badaniach laboratoryjnych.
Dlaczego w Polsce jest najwięcej rejestrowanych zachorowań na różyczkę w Europie?
Szczepienia przeciw różyczce wprowadzono w Polsce w 1988 roku. Obejmowały one wyłącznie 13-letnie dziewczęta. W 2004 roku wprowadzono powszechne szczepienia szczepionką MMR (przeciw odrze, śwince i różyczce) w 13-15 miesiącu życia oraz dawką uzupełniającą w 10 roku życia. W konsekwencji tych działań, w ciągu pierwszej dekady powszechnych szczepień (2004-2013) jedyną grupą nieobjętą szczepieniami pozostali mężczyźni powyżej 15 roku życia. Wśród tej grupy wieku odnotowywano najwięcej zachorowań, a w 2013 roku wystąpiła duża epidemia obejmująca ponad 38 tys. zachorowań na różyczkę wśród nastolatków i młodych dorosłych, którzy nie mieli okazji być zaszczepieni. W czasie epidemii wzrosło ryzyko zespołu różyczki wrodzonej, z powodu ułatwionego kontaktu pomiędzy rówieśnikami we wczesnych okresach ciąży. Odnotowano 2 przypadki zespołu różyczki wrodzonej, ale ta liczba była niedoszacowana z uwagi na rzadką diagnostykę wirusologiczną samoistnych poronień oraz zespołów wad wrodzonych w kierunku różyczki.
W ostatnich latach obserwujemy trend spadkowy zachorowań na różyczkę. W 2016, 2017, 2018 i 2019 roku odnotowano odpowiednio 1105, 477, 437, 292 przypadki różyczki. Nie zgłoszono żadnego przypadku różyczki wrodzonej. Mimo wyraźnego spadku liczby zachorowań w Polsce różyczka jest rejestrowana znacznie częściej niż w pozostałych krajach europejskich. W 2019 roku 292 (75%) z 389 zachorowań na różyczkę w krajach Unii Europejskiej zarejestrowano w Polsce. Dane z Polski powinny być interpretowane ostrożnie, ponieważ jedynie 4/292 (1%) przypadki potwierdzono laboratoryjnie.
Za ten stan odpowiada prawdopodobnie sposób zgłaszania różyczki przez lekarzy, który w Polsce nadal opiera się na rozpoznaniu klinicznym. Podobne objawy, zwłaszcza wysypki mogą powodować inne wirusy, takie jak odra, parwowirus B19, enterowirusy, herpeswirus-6 i in. Przypuszczalną diagnozę potwierdzają jedynie badania laboratoryjne. W 2019 roku zaledwie 4 (1%) zachorowań zakwalifikowano jako przypadki potwierdzone. Pozostałe ponad 99% (288 zachorowań) zgłoszono wyłącznie na podstawie objawów klinicznych.
Według zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia, każda osoba z podejrzeniem różyczki powinna być skierowana na badanie oznaczania poziomu przeciwciał przeciw różyczce. Badanie laboratoryjne w kierunku różyczki można wykonać bezpłatnie w ramach programu eliminacji różyczki w Laboratorium o charakterze Referencyjnym w Zakładzie Wirusologii NIZP-PZH w Warszawie.
Mimo wyraźnego spadku liczby zachorowań na różyczkę w Polsce, nadal jest ona rejestrowana znacznie częściej niż w pozostałych krajach europejskich.
Za ten stan odpowiada prawdopodobnie system rejestracji różyczki, który w naszym kraju wciąż opiera się na rozpoznaniu klinicznym.
W 2019 roku zaledwie 4 (1%) zgłoszone zachorowania zakwalifikowano jako przypadki potwierdzone laboratoryjnie. Pozostałe ponad 99% zgłoszono na podstawie objawów klinicznych.
Gdzie i jak często różyczka występuje na świecie?
Różyczka występuje na całym świecie. W poszczególnych krajach liczba zachorowań zależy od stanu zaszczepienia przeciw różyczce, czasu, jaki upłynął od wprowadzenia szczepień i odsetka osób zaszczepionych. W krajach, w których szczepienia rozpoczęto już w 70-tych latach XX w., liczba zachorowań na różyczkę obniżyła się nawet o 99% w porównaniu do okresu przed szczepieniami.
Jednak, według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), na świecie co roku nadal rodzi się 100 000 dzieci z zespołem różyczki wrodzonej. WHO kontynuuje wysiłki, żeby rozszerzać masowe szczepienia przeciw różyczce na wszystkie regiony świata i w konsekwencji doprowadzić do eliminacji tej groźnej choroby. W Europejskim Regionie WHO działania te prowadzone są w ramach uchwały z 2005 roku Komitetu Europejskiego Regionu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wzywającej do eliminacji zachorowań na odrę, różyczkę i zespół różyczki wrodzonej oraz Europejskim planie działania na rzecz szczepień na lata 2015–2020 (The European Vaccine Action Plan 2015–2020).
W 2000 roku w Europejskim Regionie WHO pierwszą dawkę szczepionki przeciw różyczce otrzymało 60% populacji. W kolejnych latach odsetek zaszczepionych zwiększał się i w 2019 roku 31 z 53 krajów (58%) osiągnęło ≥95% populacji zaszczepionej pierwszą dawką.
Od 2009 roku wszystkie kraje Europejskiego Regionu WHO realizują szczepienie przeciwko różyczce w 2-dawkowym schemacie, jako część szczepienia przeciwko odrze śwince i różyczce w ramach powszechnych szczepień dzieci. Stan zaszczepienia drugą dawką w Europejskim Regionie WHO zwiększył się z 76% w 2005 roku do 96% w 2019 roku.
W Polsce w 2019 roku odnotowano stan zaszczepienia wynoszący 92,6% dla pierwszej dawki szczepionki MMR oraz 91,1% dla drugiej dawki.
W latach 2005–2019 zapadalność na różyczkę zmniejszyła się z 234,9/1 000 000 populacji w 2005 roku do 0,67/1000 000 populacji w 2019 roku. W 2019 roku największą zapadalność na różyczkę zarejestrowano w Polsce (7,7/1000 000 populacji, 292 przypadki) i Ukrainie (3,3/1000 000 populacji, 138 przypadków).
Ostatnią udokumentowaną epidemię różyczki w Europejskim Regionie WHO odnotowano w 2012 roku w Rumuni (1873 przypadki) i w 2013 roku w Polsce (38 548 przypadków).
W latach 2013–2019 liczba zgłoszonych przypadków różyczki znacznie się zmniejszyła i notowano tylko pojedyncze zachorowania lub małe ogniska, natomiast nie obserwowano utrzymującej się transmisji wirusa lub epidemii.
W 2015 roku zgłoszono 16 przypadków zespołu różyczki wrodzonej w 7 krajach, w 2019 roku – 8 przypadków, 1 w Azerbejdżanie i 7 w Rumunii.
- Dulny G. Szczepionka przeciwko różyczce. w: Wakcynologia red. Magdzik W., Naruszewicz-Lesiuk D., Zieliński A. alfa-medica press. 2007.
- Goodson J L , Chu S Y , Rota P A i wsp. Research priorities for global measles and rubella control and eradication. J Infect Dis. 2011 Jul;204 Suppl 1: S524-32.
- Paradowska- Stankiewicz I., Czarkowski M.P., Derrough T., Stefanoff P. Ongoing outbreak of rubella among young male adults in Poland: increased risk of congenital rubella infections. Eurosurveillance, 2013, 23 May.
- Sitarska-Gołebiowska J, Czarkowski MP. Różyczka. w: Choroby zakaźne i ich zwalczanie na ziemiach polskich w XX wieku. Red. J. Kostrzewski, W. Magdzik, D. Naruszewicz – Lesiuk Wydawnictwo Lekarskie wydanie I, Warszawa 2001.
- Reef SE, Plotkin SA. Rubella vaccines. w: Plotkin’s Vaccines, red. Plotkin S., Orenstein W., Offit P., Edwards M. wyd. 7, 2018, str. 970-1000.
- Reef S.E., Strebel P., Dabbagh A., Gacic-Dobo M., Cochi S. Progress toward control of rubella and prevention of congenital rubella syndrome– worldwide, 2009. J Infect Dis. 2011, 204 Suppl 1: S24-7.
- O’Connor P., Yankovic D., Zimmerman L. i wsp. Progress toward rubella elimination – World Health Organization European Region, 2005–2019. MMWR Morb. Mortal. Wkly Rep. 2021; 70 (23): 833–839.