Szczepionka przeciw meningokokom

W Polsce co roku zgłaszanych jest ok. 100-200 zachorowań na Inwazyjną Chorobę Meningokokową (w 2022 r. potwierdzono 80 przypadków IChM).

W Polsce na IChM najczęściej chorują dzieci w 1. roku życia.

Zgodnie z danymi Krajowego Ośrodka Referencyjnego ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN)  w 2022 roku najczęstszą przyczyną IChM były meningokoki grupy B oraz C, zwiększa się również udział meningokoków grupy W. Zwiększa się również liczba przypadków  IChM wywołanej przez meningokoki grupy C u dorosłych w wieku 25–44 lat.

Zapadalność na inwazyjną chorobę meningokokową w Polsce jest na niskim poziomie europejskim, ale może podlegać okresowym wahaniom, była najwyższa w 2007 roku (1,03/100 000), nieco mniejsza w 2009 (0,80/100 000), a w 2022 roku osiągnęła poziom 0,21/100 000.

Zakażenia meningokokowe występują we wszystkich grupach wieku. Jednak najwięcej zakażeń odnotowano wśród niemowląt. Najwyższą zapadalność w 2022 r. odnotowano w grupie wieku 0-11 mies. (7,91/100 000) oraz 12-23 mies. (1,72/100 000).

Współczynnik śmiertelności w 2022 roku wyniósł  7,5%, przy czym najwyższy (28,6%) odnotowano u osób >65 lat.

Meningokoki wykrywa się u około 10 – 25% zdrowych osób (nosicieli).

Zakażenia meningokokowe występują na całym świecie. Każdego roku odnotowuje się ok. 1,2 mln przypadków inwazyjnej choroby meningokokowej (IChM), w tym 135 000 przypadków śmiertelnych.

W 2021 roku w 30 krajach UE zgłoszono 612 (0,1/100 000) potwierdzonych przypadków IChM. Niemal połowa wszystkich zachorowań pochodziła z 3 krajów (Francja, Niemcy, Polska). Zachorowania na IChM dotyczyły głównie dzieci w 1. roku życia (3,2/100 000) oraz w wieku 1–4 lat (0,6/100 000).
Najczęściej IChM przebiegała pod postacią zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR; 41%), w tym ZOMR i sepsy (15%), oraz sepsy (36%). W pozostałych przypadkach rozpoznano zapalenie płuc (1%) lub inne postacie (7%). Ogółem śmiertelność z powodu IChM wyniosła 10%. Największe ryzyko zgonu dotyczyło osób w wieku ≥65 lat (19%) i niemowląt (13%). Za większość zachorowań na IChM odpowiadały meningokoki grupy B (64%), następnie grupy W (12%), C (10%) oraz Y (7%), a za pozostałe zachorowania – inne grupy serologiczne (7%). Meningokoki grupy B były najczęstszą przyczyną IChM we wszystkich grupach wiekowych, przy czym u osób starszych w wieku ≥65 lat za około 40% zachorowań odpowiadały również meningokoki grupy W i Y.

Na świecie ponad 90% wszystkich zachorowań na IChM wywołują meningokoki należące do 5 serogrup, tj. A, B, C, W135 oraz Y. Częstość występowania IChM wywołanej poszczególnymi serogrupami jest bardzo zróżnicowana i zależy m. in. od położenia geograficznego.

Zakażenia wywołane serogrupą A występują najczęściej w Rosji oraz Azji, najrzadziej w Stanach Zjednoczonych, Ameryce Południowej i sporadycznie w Europie.

Najwięcej zakażeń meningokokami serogrupy A jeszcze do niedawna występowało w Afryce Subsaharyjskiej, gdzie odnotowywano zachorowalność na poziomie 1200/100 000, a duże epidemie występowały co 5-10 lat. Od 2010 r. prowadzone są tam masowe szczepienia przeciw IChM wywołanej serogrupą A i częstość tych zachorowań wyraźnie spadła. Wciąż są tam jednak epidemie wywołane serogrupą C, W-135 oraz Y.

Meningokoki  serogrupy B stanowią 70-90% przypadków zakażeń w krajach, gdzie wprowadzono masowe szczepienia przeciw serogrupie C oraz prawie połowę przypadków zakażeń meningokokowych w Australii, Nowej Zelandii i Ameryce Północnej.  W Stanach Zjednoczonych meningokoki serogrupy B odpowiadają za 1/3 wszystkich zakażeń meningokokowych.

W Europie meningokoki serogrupy B odpowiadały za zdecydowaną większość wszystkich zakażeń meningokokowych. W okresie od 2012 do 2021 roku obserwujemy mniej zgłoszeń choroby wywołanych meningokokami serogrupy C i B, ale więcej zgłoszeń zachorowań wywołanych meningokokami serogrupy W135 oraz Y. Częstość występowania zachorowań wywołanych przez serogrupę C była niska w krajach, gdzie prowadzone są powszechne szczepienia przeciw meningokokom serogrupy C.

Meningokoki serogrupy C w Stanach Zjednoczonych wywołują 25-40% zakażeń meningokokowych. W Europie meningokoki serogrupy C odpowiadają za ok. 26% zakażeń meningokokowych, ale częstość ich wysterowani jest różna w różnych krajach, najniższa w krajach gdzie prowadzone są powszechne szczepienia przeciw serogrupie C (np. Wielka Brytania czy Holandia), a wysoka w krajach gdzie takich szczepień nie ma. W krajach gdzie wprowadzono masowe szczepienia przeciw meningokokom serogrupy C zaobserwowano wyraźne zmniejszenie częstości ich występowania (np. w Holandii aż o 97,5%).

W ostatnich latach w niektórych krajach obserwujemy zwiększenie zachorowań spowodowanych meningokokami serogrupy W135 oraz Y. Meningokoki serogrupy W-135 występują głównie w Arabii Saudyjskiej oraz krajach Afryki Subsaharyjskiej (Burkina Faso), wyraźny wzrost częstości ich występowania odnotowano w Argentynie i Brazylii. Meningokoki serogrupy Y stanowią 30% wszystkich zakażeń meningokokowych w Stanach Zjednoczonych. Odnotowano wzrost liczby tych zakażeń również w np. w Norwegii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Zakażenia meningokokowe mogą występować sporadycznie, endemicznie, hiperendemicznie, mogą przybierać postać ognisk epidemicznych lub epidemii o szerokim zasięgu. Epidemie wywoływane są głównie przez szczepy należące do trzech grup serologicznych A, C i W135.