HPV (Human Papilloma Virus) jest nazwą ludzkiego wirusa brodawczaka.HPV należy do najważniejszych czynników zakaźnych o właściwościach onkogennych, czyli zdolnych do transformacji nowotworowej komórek i wywołania raka.
HPV jest czynnikiem sprawczym wywołującym wszystkie zachorowania na raka szyjki macicy. Może wywoływać również raka pochwy i sromu u kobiet, raka prącia u mężczyzn oraz raka odbytu, jamy ustnej, nosogardzieli, nasady języka i migdałków, okolic głowy i szyi u obu płci.
Wyróżnia się ponad 150 typów HPV, wśród których 40 wywołuje zmiany: skórne, w okolicy narządów płciowych oraz innych okolic ciała. Wyróżniono typy wirusa wysoce onkogenne i o małym ryzyku onkogennym.
W zależności od typu wirusa oraz lokalizacji zmian, zakażenia HPV mogą przebiegać pod postacią:
łagodnych zmian naskórka (brodawki, brodawczaki);
łagodnych zmian nabłonka wielowarstwowego błon śluzowych (brodawki i brodawczaki narządów płciowych, kłykciny kończyste);
przednowotworowych zmian okolic narządów płciowych (szyjki macicy, sromu i pochwy, odbytu);
nowotworowych zmian szyjki macicy i odbytu.
Zakażenia HPV szerzą się drogą płciową, do zakażenia dochodzi najczęściej w początkowym okresie po rozpoczęciu aktywności seksualnej.
Okres wylęgania wynosi od 1 do 6 miesięcy. Okres zakaźności dotyczy czasu utrzymywania się zmian chorobowych.
Zakażenie HPV należy do najczęstszych infekcji wirusowych przenoszonych drogą płciową.
W jaki sposób wirus powoduje powstanie raka szyjki macicy?
Typy HPV 6 i HPV 11 (wirusy o małym ryzyku onkogennym) odpowiedzialne są za ponad 90% przypadków brodawek płciowych i brodawek okolic odbytu (tzw. kłykciny kończyste) oraz dużej części zmian brodawczakowatych w jamie ustnej.
HPV wywołują zmiany w komórkach nabłonka wielowarstwowego płaskiego szyjki macicy. Przewlekłe zakażenie wysoce onkogennymi typami HPV prowadzi do śródbłonkowej neoplazji szyjki macicy CIN i w konsekwencji rozwoju raka płaskonabłonkowego szyjki macicy. Trzy najczęściej występujące typy HPV-16, HPV-18 i HPV-45 wysoce onkogenne są odpowiedzialne za 75% przypadków raka płaskonabłonkowego szyjki macicy, 90% przypadków raka gruczołowego szyjki macicy i większość przypadków zmian przednowotworowych w postaci śródbłonkowej neoplazji szyjki macicy (CIN2 oraz CIN3). Typy HPV-16 i HPV-18 są odpowiedzialne za 80% przypadków raka płaskonabłonkowego sromu i pochwy oraz ponad 90% przypadków raka odbytu.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała typy HPV-16 i HPV-18 za czynnik rakotwórczy dla człowieka.
brodawki w okolicach narządów płciowych oraz odbytu tzw. kłykciny kończyste;
zmiany przednowotworowe narządów płciowych;
rak szyjki macicy.
Powikłania: Wśród 1 000 000 kobiet zakażonych typem HPV wysoce onkogennym, u 8 000 kobiet dochodzi do rozwoju raka, a u 1600 kobiet rozwija się inwazyjna postać raka. Śmiertelność raka szyjki macicy oceniana jest na poziomie 50%.
Schiller JT i wsp. Human papillomavirus vaccines. w: Vaccines, red. Plotkin S.A., Orenstein W.A., Offit P.A., 2017, wyd. 7, str. 430-455.
Romanowski B, Schwarz TF, Ferguson LM. i wsp.: Immune response to the HPV-16/18 AS04-adjuvanted vaccine administered as a 2-dose or 3-dose schedule up to 4 years after vaccination: results from a randomized study. Hum. Vaccin. Immunother., 2014; 10: doi 10.4161/hv.28022.
Grimaldi-Bensouda L. i wsp. Autoimmune disorders and quadrivalent human papillomavirus vaccination of young female subjects. J. Intern. Med., 2014; 275: 398-408.
Human papillomavirus vaccines: WHO position paper, May 2017- recommendations. Vaccine, 2017; 35: 5753-55.
Meeting of the Global Advisory Committee on Vaccine Safety, 7–8 June 2017. Weekly Epidemiological Record 2017, 28(92): 393–404.
RHO Cervical cancer. PATH. Available at: rho.org/about-cervical-cancer.htm Accessed 15th May 2018.
Addressing inequities in cancer prevention – calling for HPV vaccination for boys and girls. Speech delivered by Nessa Childers MEP – 25 April 2017. European parliament. Available at: nessachilders.ie/2017/04/25/ Accessed 15th May 2018.
Hartwig S. et al, 2017. „Estimation of the overall burden of cancers, precancerous lesions, and genital warts attributable to 9-valent HPV vaccine types in women and men in Europe”. Infectious Agents and Cancer 12: 1-10.
Information Sheet. Observed rate of vaccine reactions Human Papilloma Virus Vaccine. WHO, 2017.
HPV vaccines: EMA confirms evidence does not support that they cause CRPS or POTS. European Medicine Agency. 12 January 2016.
Lynge E. i wsp. HPV-vaccination impact in Denmark: is the vaccine working? Expert Review of Vaccines 2018, 17, 765-67.
Palmer T i wsp. Prevalence of cervical disease at age 20 after immunisation with bivalent HPV vaccine at age 12–13 in Scotland: retrospective population study”, BMJ, 2019; 365: l1161.
Nowakowski A. i wsp. Co wiadomo o populacyjnych efektach szczepień przeciwko HPV? Szczepionki przeciwko ludzkiemu wirusowi brodawczaka. Czy mamy już dane na temat populacyjnych efektów szczepień? Medycyna Praktyczna Szczepienia. 14.11.2018.
Hall MT i wsp. The projected timeframe until cervical cancer elimination in Australia: a modelling study. The Lancet, thelancet.com/public-health, 2018, 2 October.
World Cancer Day: action for protection against cervical cancer. 1-02-2019.
Shimabukuro TT i wsp. Safety of the 9-Valent Human Papillomavirus Vaccine. Pediatrics, 2019, e20191791.
Meites E, Szilagyi PG, Chesson HW, Unger ER, Romero JR, Markowitz LE. Human Papillomavirus Vaccination for Adults: Updated Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2019; 68:698–702.