Szczepionka przeciw tężcowi

Szczepienia obowiązkowe (finansowane z budżetu Ministra Zdrowia).
Wykonuje się je szczepionką DTwP podawaną w schemacie obejmującym szczepienie:

podstawowe:
•   pierwsza dawka w 2 miesiącu życia,
•   druga dawka w 3-4 miesiącu życia,
•   trzecia dawka w 5-6 miesiącu życia,
•   czwarta dawka w 16-18 miesiącu życia,
Każda, kolejna dawka powinna być podawana po 6-8 tygodniach od poprzedniej dawki.

przypominające:
•   w 6 roku życia szczepionką DTaP,
•   w 14 roku życia szczepionką Tdap,
•   w 19 roku życia lub ostatnim roku nauki w szkole szczepionką Td
(jednak nie wcześniej niż po upływie 5 lat od ostatniej dawki szczepionki Td).

Szczepienia przeciwko tężcowi wykonuje się także obowiązkowo w grupach ryzyka. Wykonuje się je szczepionkami skojarzonymi z błonicą – Td, DT w indywidualnych przypadkach i w zależności od sytuacji epidemiologicznej (obowiązek szczepień nakładają Minister Zdrowia lub wojewodowie).

Szczepienia zalecane (niefinansowane z budżetu Ministra Zdrowia).
Wykonuje się je podając dawkę przypominającą szczepionki Td lub dTpa:
•   osobom dorosłych powyżej 19 roku życia (szczepionym podstawowo), którym podaje się pojedyncze dawki przypominające, co 10 lat,
•   osobom w podeszłym wieku, które ze względu na wykonywane zajęcia są narażone na zakażenie,
•   personelowi medycznemu mającemu kontakt z noworodkami i niemowlętami,
•   kobietom planującym ciążę lub w ciąży (po 28 tygodniu ciąży),
•   osobom z otoczenia noworodków i niemowląt do 12 miesiąca życia.

U zranionych osób, gdy ryzyko wystąpienia tężca jest wysokie, w zależności od sytuacji stosuje się przypominającą dawkę lub kilka dawek szczepionki, niekiedy również podaje się anatoksynę.

Program Szczepień Ochronnych 2023.

U osób dorosłych podanie pojedynczej dawki szczepionki przeciw tężcowi powoduje powstanie mierzalnych poziomów przeciwciał przeciw tężcowi. Po podaniu drugiej dawki szczepionki w próbkach surowic wykrywane są stężenia przeciwciał w zakresie 0,10-1,00 IU/ml, u 90% zaszczepionych osób o średnim poziomie 0,10 IU/ml. Brak kontynuacji szczepień na tym etapie spowoduje, że liczba osób posiadających poziom przeciwciał w surowicy poniżej 0,10 IU/ml wzrośnie po roku do 20%. Podanie trzeciej dawki szczepionki po 12 miesiącach od podania pierwszych dwóch dawek powoduje wielokrotny wzrost stężenia przeciwciał, osiągający wartość powyżej 5 IU/ml i utrzymujący się na poziomie powyżej 0,10 IU/ml przez stosunkowo długi czas.

Dzieci znacznie lepiej odpowiadają na podanie szczepionki przeciw tężcowi niż dorośli, co wyraża się w osiąganiu wyższych poziomów przeciwciał. U starszych osób podanie trzech dawek szczepionki pozwala na utrzymanie ochronnego poziomu przeciwciał u 75% zaszczepionych osób przez okres ok. 8 lat. Stąd też co 10 lat zalecane jest podawanie dawek przypominających, co zapewnia utrzymanie odporności na poziomie zapewniającym ochronę przed zachorowaniem.

Po szczepieniu wytwarzane są przeciwciała klasy IgG zdolne do neutralizacji toksyny tężcowej. Wartość stężenia przeciwciał przeciw tężcowi wynosząca 0,10 IU/ml oznaczona metodą ELISA jest przyjęta jako najniższy poziom zapewniający skuteczną ochronę przed zachorowaniem na tężec.

Należy jednak pamiętać, że tężec jest toksykozą, stąd poziom ochronny przeciwciał 0,10 IU/ml nie daje pełnej gwarancji ochrony przed zachorowaniem. Ochronny poziom przeciwciał może być niewystarczający do zneutralizowania toksyny tężcowej w przypadku ciężkich zakażeń.

Osobom szczególnie narażonym na zachorowanie na tężec lub osobom z objawami tężca w zależności od udokumentowanego statusu szczepienia podawana jest immunoglobulina przeciw tężcowi w celu natychmiastowego zneutralizowania wytwarzanej przez laseczki tężca toksyny tężcowej, jeszcze nie związanej w układzie nerwowym, co może wpłynąć na złagodzenie objawów choroby.

Producenci dostępnych na naszym rynku zestawów diagnostycznych do badania poziomu przeciwciał przeciw tężcowi met. ELISA wskazują na następują interpretację wynikó1):
0,10 IU/ml – poziom ochronny,
0,1-1,0 IU/ml – wystarczająco wysoki poziom ochronny, zalecane badanie kontrolne po 1-2 latach,
1, 0 -5,0 IU/ml – wystarczająco wysoki poziom ochronny, zalecane badanie kontrolne po 2-4 latach,
Powyżej 5,0 IU/ml – wystarczająco wysoki poziom ochronny, zalecane badanie kontrolne po 4-8 latach.