Szczepionka przeciw rotawirusom

Wgłobienie jelita jest nagłym, zagrażającym życiu stanem chorobowym, w którym część jelita wpukla się do odcinka bezpośrednio przed nim. Ponieważ dochodzi wówczas do ucisku naczyń krwionośnych i niedokrwienia, jeżeli szybko nie dojdzie do odprowadzenia jelita może dojść do martwicy ściany jelita. Wgłobienie zwykle występuje u dzieci w wieku od 6 do 18 miesięcy. Problem dotyczy zazwyczaj jelita cienkiego, znacznie rzadziej jelita grubego. Objawy wgłobienia obejmują ból brzucha, który może pojawiać się i ustępować, wymioty, wzdęcia i stolce z domieszką krwi („galaretka z czerwonej porzeczki”). Wgłobienie często prowadzi to do niedrożności jelita cienkiego. Do najważniejszych powikłań wgłobienia należą: zapalenie otrzewnej i perforacja jelita. Przyczyna wgłobienia u dzieci jest zazwyczaj nieznana; u dorosłych czasami występuje po zatruciu ołowiem. Do czynników ryzyka wgłobienia u dzieci należą zakażenia jelitowe, w tym wywołane przez rotawirusy, mukowiscydozę i polipy jelitowe. Rozpoznanie wgłobienia ustala się na podstawie objawów klinicznych oraz badań obrazowych jak USG rzadziej tomografia komputerowa. Leczenie wgłobienia polega na wykonaniu lewatywy oraz operacji w przypadku niepowodzenia.

W nadzorze po wprowadzeniu szczepionek do powszechnego stosowania stwierdzono minimalny (1,0-1,5 dodatkowych przypadków wgłobienia na 100 tys. szczepionych) wzrost wgłobień w ciągu 7 do 21 dni po podaniu pierwszej dawki szczepionki. Po drugiej i trzeciej dawce szczepionki wgłobień nie obserwowano. Zarówno WHO, amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA) jak i Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorób (CDC) uważają, że pomimo opisanego niewielkiego wzrostu liczby wgłobień, analiza korzyści w porównaniu do ryzyka wypada na rzecz szczepień, ponieważ naturalne zakażenia wywołane przez rotawirusy, których unikamy dzięki szczepieniom, znacznie częściej prowadzą do rozwoju wgłobień jelita.

Krajowe zalecenia ujęte w Programie Szczepień Ochronnych dotyczące realizacji szczepień przeciw rotawirusom wskazują na potrzebę wczesnego rozpoczęcia i wczesnego zakończenia szczepienia, zgodnie z zaleceniami producenta i międzynarodowych towarzystwa naukowych.

Amerykański Komitet Doradczy ds. Szczepień (ACIP) opracował zalecenia dotyczące wieku, które różnią się od zaleceń producentów szczepionek. Zgodnie z zaleceniami ACIP maksymalny wiek podania pierwszej dawki dwóch dostępnych szczepionek to 14 tygodni i 6 dni. Dlatego też jeśli stan kliniczny dziecka uniemożliwi rozpoczęcie szczepienia w zalecanym optymalnym wieku (do 12 tyg. życia) to w wyjątkowych sytuacjach szczepionkę można podać do ukończenia 15. tygodnia życia (tzn. 14. tyg. + 6 dni).

Podobnie w zaleceniach podanych w Pink Book wskazano, że szczepionkę przeciwko rotawirusom należy zasadniczo odroczyć u niemowląt z ostrym, umiarkowanym lub ciężkim zapaleniem żołądka i jelit lub inną ostrą chorobą do czasu poprawy. Jednakże można szczepić niemowlęta z łagodnym i ostrym zapaleniem żołądka i jelit lub inną łagodną/ostrą chorobą, zwłaszcza jeśli opóźnienie szczepienia spowoduje przesunięcie pierwszej dawki szczepionki do wieku 14 tygodni i 6 dni życia.

Podobne stanowisko reprezentuje również Polskie Towarzystwo Wakcynologii, zalecając szczepienie przeciwko rotawirusom wcześniakom, także w trakcie pobytu w szpitalu na Oddziale Intensywnej Terapii Noworodków lub innym oddziale, jeśli: 1/ stan kliniczny dziecka jest stabilny, a wiek kwalifikuje je do szczepienia, 2/ nie występują bezwzględne przeciwwskazania do podania szczepionki, 3/ niemowlę toleruje płyny doustnie w objętości odpowiadającej objętości dawki szczepionki.

Powyższe zalecenia dotyczą dwóch dostępnych na rynku preparatów.

Jeżeli lekarz na podstawie wskazanych rekomendacji, a także mając informację o stanie zdrowia dziecka podejmie decyzję o podaniu szczepionki, można realizować szczepienie refundowaną szczepionką RotaTeq.

Zastosowanie szczepionki Rotarix w ramach szczepionki zalecanej (na receptę lekarską) będzie skutkowało koniecznością zakupu szczepionki ze środków własnych rodzica.

W obu przypadkach szczepienie powinno być kontynuowane tym samym preparatem do zakończenia schematu szczepienia, tj. najpóźniej do 32 tygodnia życia dziecka (refundowana szczepionka RotaTeq podawana w 3 dawkach) lub najpóźniej do 24 tygodnia życia dziecka (odpłatna szczepionka Rotarix podawana w 2 dawkach).

W składzie 2 dawkowej szczepionki przeciw rotawirusom Rotarix znajdziemy żywy (atenuowany, osłabiony) szczep ludzkiego rotawirusa.

W składzie 3 dawkowej szczepionki przeciw rotawirusom RotaTeq znajdziemy 5 żywych (atenuowanych, osłabionych) szczepów rotawirusa reprezentujących różne typy, które są reasortantami ludzko-bydlęcymi. Uzyskano je drogą współhodowli w linii komórek Vero i wymiany fragmentów genomu: w reasortancie jest 10 genów z określonego szczepu rotawirusa pochodzenia bydlęcego i 1 gen swoisty dla danego typu ze szczepu pochodzenia ludzkiego. Reasortanty ludzko-bydlęce opracowano aby podnieść bezpieczeństwo szczepionek. Reasortanty zostały dokładnie sprawdzone i zaakceptowane przez Europejska Agencję Leków (EMA) w czasie rejestracji szczepionki, a teraz każda nowa wyprodukowana seria szczepionki jest również sprawdzana pod względem stabilności genetycznej reasortacji.

Szczepionki przeciw rotawirusom zawierają żywe (osłabione) wirusy, które w krótkim czasie po szczepieniu mogą być wydalane w kale dziecka, ale w większej ilości i dłużej (do ok. 7-9 dni po szczepionce Rotarix (w mniejszej ilości i krócej po szczepionce Rotateq). Zjawisko to obserwujemy szczególnie po podaniu pierwszej dawki szczepionki. W wyjątkowych przypadkach zaobserwowano przeniesienie wirusa pochodzącego ze szczepionki na osoby blisko kontaktujące się z zaszczepionym niemowlęciem, ale takie zakażenie „wirusem szczepionkowym” przebiega bez objawów klinicznych. Stąd też warto pamiętać o przestrzeganiu higieny rąk po kontakcie z zaszczepionym niemowlęciem i jego pieluszkami.

Dotychczasowe badania pokazują, że szczepienie przeciw rotawirusom poza ochroną przed biegunką rotawirusową i jej powikłaniami, może zmniejszać ryzyko rozwoju cukrzycy typu 1 u dzieci.