Szczepionka przeciw cholerze

Podsumowanie - Szczepionka przeciw cholerze

O chorobie

Cholera jest ostrą chorobą biegunkową wywoływaną przez bakterie tzw. przecinkowce cholery (Vibrio cholerae). Jest to choroba „brudnych rąk”: Do zakażenia dochodzi w skutek spożycia wody lub produktów spożywczych zanieczyszczonych kałem osób chorych lub bezobjawowych nosicieli. Okres wylęgania choroby wynosi od 2 godzin do 5 dni. Typowymi objawami choroby są biegunka o charakterze wodnisto-ryżowym, obfite wymioty, bez nudności, znaczne i szybko postępujące odwodnienie i zaburzenia elektrolitowe powodujące suchość błon śluzowych i zmniejszenie elastyczności skóry, suchość w ustach, zapadające się policzki i oczy. Gwałtowne odwodnienie może prowadzić do ostrej niewydolności nerek, poważnych zaburzeń elektrolitowe i zgonu. Osoby niedożywione lub osłabione przewlekłymi chorobami chorują ciężej.

Pamiętaj że:

  • Cholera nie występuje w Polsce, chociaż w przeszłości występowały ogromne epidemie,
  • Zaleca się zaszczepienie przeciw cholerze osobom wyjeżdżającym w tereny wysokiego ryzyka zachorowania na cholerę,
  • Nawet osoby zaszczepione powinny bezwzględnie przestrzegać zasad higieny i spożywać tylko wodę i pokarmy z bezpiecznego źródła.

W Polsce zachorowania na cholerę występują niezwykle rzadko wśród osób, które powróciły z terenów jej endemicznego występowania. Jeszcze w XIX wieku na terenie Europy i Polski występowały wielkie epidemie cholery. Obecnie najwięcej zachorowań na cholerę zgłasza się w Afryce oraz Ameryce Południowej i Środkowej. Śmiertelność z powodu cholery wynosi 1-2%. Roczna liczba zachorowań na cholerę jest szacowana na blisko 3 miliony, z czego umiera około 90 tysięcy ludzi.

O szczepionce

Doustna szczepionka przeciw cholerze zawiera bakterie przecinkowca cholery zabite temperaturą lub formaldehydem oraz oczyszczoną podjednostkę toksyny cholery. Szczepionka przeciw cholerze jest zalecana do stosowania dla dzieci powyżej 2 lat i dorosłych, którzy planują podróż lub dłuższy pobyt w kraju występowania cholery oraz personelowi służby zdrowia, służb ratunkowych, itp. delegowanym w zagrożone tereny. Skuteczność szczepionki przeciw cholerze oceniana jest na 85-90% w pierwszych 6 miesiącach po szczepieniu i 60% w okresie 3 lat po szczepieniu. W związku z tym, że szczepionki przeciw cholerze są od niedawna stosowane na masową skalę, ich rola w zwalczaniu epidemii w krajach endemicznych dopiero jest badana. W związku z niepełnym zabezpieczeniem przed zachorowaniem osoby zaszczepione powinny bezwzględnie przestrzegać zasad higieny i spożywać tylko wodę i pokarmy z bezpiecznego źródła.

Po podaniu szczepionki mogą wystąpić następujące niepożądane odczyny: zaburzenia żołądkowo- jelitowe, bóle brzucha, biegunka, nudności, lub wymioty. Rzadko obserwowano brak apetytu lub słaby apetyt, zawroty głowy, gorączkę, złe samopoczucie, bardzo rzadko – zmęczenie, dreszcze, bóle stawów, lub reakcję anafilaktyczną. Przeciwskazaniem do podania szczepionki przeciw cholerze jest wystąpienie reakcji anafilaktycznej po wcześniejszym szczepieniu, uczulenie na substancje wchodzące w skład szczepionki oraz ostre zaburzenia żołądkowo-jelitowych lub ostrej choroba z gorączką.

O chorobie

Co to jest cholera?

Cholera jest ostrą chorobą biegunkową wywoływaną przez bakterie tzw. przecinkowce cholery (Vibrio cholerae serogrupa O1 i O139). Do zakażenia dochodzi w skutek spożycia wody lub produktów spożywczych skażonych przecinkowcami cholery.

Okres wylęgania choroby jest bardzo krótki i wynosi od 2 godzin do 5 dni.

Na cholerę chorują zarówno dzieci jak i osoby dorosłe. Choroba charakteryzuje się zwykle nagłym pojawieniem się wodnistej biegunki, która może doprowadzić do silnego odwodnienia i śmierci. U około 75% osób zakażenie przebiega bezobjawowo. U osób tych przecinkowce cholery mogą być obecne w kale przez 7 do 14 dni (w rzadkich przypadkach do miesiąca), a wydalane do środowiska mogą stanowić źródło zakażenia.

Podstawą zapobiegania zakażeniom cholerą jest zapewnienie dostępu do czystej wody, przestrzeganie podstawowych zasad higieny oraz  zachowanie higieny żywności.

Jakie są objawy cholery?

Objawami typowej postaci choroby są:

  • biegunka o charakterze wodnisto-ryżowym, wydalana zwykle w ilości kilku, kilkunastu i więcej litrów na dobę,
  • obfite wymioty, bez nudności,
  • brak bólów brzucha i gorączki,
  • znaczne odwodnienie i zaburzenia elektrolitowe powodujące suchość błon śluzowych i zmniejszenie elastyczności skóry, głos staje się ochrypły, zapadają się policzki i oczy,
  • mogą występować kurczowe bóle mięśni.

Jak poważne mogą być objawy cholery?

Wśród osób, u których występują objawy cholery, u 80% przebieg choroby ma charakter łagodny lub umiarkowany. W pozostałej grupie 10-20% chorych występuje ostra wodnista biegunka prowadząca do silnego odwodnienia, na skutek którego może dojść do ostrej niewydolności nerek, poważnych zaburzeń elektrolitowych i zgonu.

Śmiertelność wśród osób nieleczonych sięga 50-70%, a wśród prawidłowo leczonych około 1%.

Leczenie polega przede wszystkim na podawaniu nawadniających roztworów elektrolitów drogą doustną i dożylną. W ciężkich przypadkach podaje się również odpowiednie antybiotyki.

Jak wiele zachorowań na cholerę występuje w Polsce?

W Polsce zachorowania na cholerę występują niezwykle rzadko.

Ostatnie odnotowane pojedyncze przypadki tej choroby miały miejsce w 1981 roku, 1994 roku oraz 2005 roku i wystąpiły u osób, które powróciły z terenów występowania cholery (Azja, Afryka, Ameryka Środkowa).

W czerwcu 2019 roku potwierdzono przypadek cholery u marynarza pochodzącego z Indii, członka załogi jednego ze statków, który przypłynął do portu w Świnoujściu.

Gdzie i jak często cholera występuje na świecie?

Według danych WHO w 2018 roku 34 kraje odnotowały łącznie 499 447 przypadków cholery i 2 990 zgonów. Współczynnik śmiertelności wynosił 0,6%.

W Europie cholera jest rzadką choroba podróżujących. W 2017 roku 5 krajów EU/EEA zgłosiło 17 potwierdzonych laboratoryjnie przypadków cholery. Wszystkie te przypadki zostały zawleczone z terenów endemicznego występowania cholery (Afryka, Azja, Ameryka Środkowa).

Na mapie zaznaczono kraje gdzie odnotowywane są przypadki cholery.

Ostatnia pandemia cholery miała miejsce w 1961 roku w Południowej Azji, w 1971 w Afryce i w 1991 roku w Ameryce.

W 2015 roku wybuchła duża epidemia cholery w Tanzanii, która trwa do tej pory. Według danych WHO z 22 kwietnia 2016 r. odnotowano tam 24 108 przypadków, w tym 378 zgonów.

W roku 2015 odnotowano również epidemię cholery w Demokratycznej Republice Konga (prawie 20 000 przypadków) oraz w Iraku (prawie 3000 przypadków). Rok wcześniej, tj. w 2014 odnotowano prawie 600 przypadków cholery w Południowym Sudanie. Około 200 przypadków zarejestrowano w Meksyku w 2013 roku. Natomiast w 2012 roku epidemia cholery w Sierra Leone objęła prawie 20 800 przypadków.

Wcześniej odnotowano dużą epidemię cholery w 2009 roku w Zimbabwe oraz w 2010 roku na Haiti, gdzie na przestrzeni 1 roku odnotowano prawie 0,5 mln przypadków cholery i ponad 6 200 zgonów z powodu cholery.

Według danych WHO, w 2014 roku na świecie zarejestrowano 190 549 przypadków cholery, wśród których 2231 zakończyło się zgonem. Wśród wszystkich przypadków cholery 55% wystąpiło na kontynencie afrykańskim, 30% w Azji, a 15% na obszarze Ameryk.

W Europie w latach 2008-2012 (dane ECDC) odnotowano w sumie 118 przypadków cholery, z czego najwięcej tj. 83 w Wielkiej Brytanii. Wszystkie te przypadki zostały zawleczone z terenów endemicznych cholery (Afryka, Azja, Ameryka).

w 2023 roku WHO ocenia ryzyko zachorowań na cholerę na poziomie globalnym na bardzo wysokie.

W 2023 roku (do 24 kwietnia) największą liczbę nowych przypadków cholery zgłosiły: Pakistan, Bangladesz, Mozambik, Syria i Malawi.Najwięcej zgonów odnotowano w: Nigerii, Malawi, Mozambiku, Haiti i Kenii.

 

O szczepionce

Jakie rodzaje szczepionek przeciw cholerze są dostępne w Polsce?

W Polsce zarejestrowana jest inaktywowana szczepionka przeciw cholerze.

Szczepionka zawiera całe zabite temperaturą lub formaldehydem bakterie przecinkowca cholery – Vibrio cholerae O1 oraz oczyszczoną rekombinowaną podjednostkę toksyny cholerycznej CTB.

Szczepionka jest podawana doustnie jako zawiesina i granulat musujący.

Szczepionka pobudza powstawanie przeciwciał przeciw składnikom bakterii wywołującym cholerę, przeciw toksynie cholerycznej oraz przeciw szczepom Escherichia coli (ETEC), najczęstszemu czynnikowi biegunek podróżnych.

Kto i kiedy powinien zostać zaszczepiony przeciw cholerze?

Inaktywowana doustna szczepionka przeciw cholerze jest zalecana do stosowania w następujących sytuacjach:

  • dla dzieci powyżej 2 lat i dorosłych, którzy planują podróż lub dłuższy pobyt w kraju występowania cholery,
  • personelowi służby zdrowia, służb ratunkowych, itp. delegowanym w zagrożone tereny.

Podstawowe szczepienie dzieci w wieku od 2 do 6 lat obejmuje 3 dawki podawane doustnie w odstępie od 1 do 6 tygodni. Dawkę przypominającą podaje się po 6 miesiącach.
Dzieci powyżej 6 lat i osoby dorosłe otrzymują 2 dawki szczepionki w odstępie od 1 do 6 tygodni oraz dawkę przypominającą po 2 latach.

Ochrona po szczepieniu pojawia się po 1 tygodniu po zakończenia szczepienia podstawowego, dlatego wszystkie dawki szczepionki należy przyjąć przynajmniej 1 tydzień przed planowanym wyjazdem.

Szczepienie przeciw cholerze nie jest wymagane przy wjeździe do któregokolwiek kraju.

Kto nie powinien zostać zaszczepiony przeciw cholerze?

Inaktywowana szczepionka przeciw cholerze podawana doustnie nie powinna być podawana osobom, u których wcześniej występowały reakcje anafilaktyczne po podaniu jakiejkolwiek szczepionki oraz osobom uczulonych na substancje pomocnicze wchodzące w skład szczepionki, w tym formaldehyd.

W przypadku występowania ostrych zaburzeń żołądkowo-jelitowych lub ostrej choroby z gorączką należy odłożyć terminu szczepienia.

Jakie jest ryzyko związane ze szczepieniem przeciw cholerze?

Dotychczas podano ponad 7 mln dawek inaktywowanej szczepionki przeciw cholerze.

Po podaniu szczepionki moga występować niepożądane objawy poszczepienne, najczęsciej pod postacią zaburzeń żołądkowo- jelitowych, bóli brzucha, biegunki, nudności, wymiotów. Rzadko obserwowano brak apetytu lub słaby apetyt, zawroty głowy, objawy dotyczące układu oddechowego, gorączkę, złe samopoczucie, bardzo rzadko – zmęczenie, dreszcze, bóle stawów.
Bardzo rzadko po podaniu szczepionki może wystąpić reakcja anafilaktyczna.

Szczepionka zawiera ok. 1,1, g sodu na dawkę, co należy wziąć pod uwagę u pacjentów kontrolujących zawartość sodu w diecie.

Jaka jest skuteczność szczepionki przeciw cholerze?

Inaktywowana szczepionka  przeciw cholerze chroni przed zakażeniem wywołanym szczepami Vibrio cholerae serogrupa O1, nie potwierdzono ochrony w przypadku choroby wywołanej szczepami V. cholerae serogrupa O139, ani pozostałymi gatunkami Vibrio.

W badaniach przeprowadzonych w Bangladeszu, Peru i Mozambiku  skuteczność szczepionki przeciw cholerze w pierwszych 6 miesiącach po szczepieniu wyniosła 85-90%, a w okresie 3 lat po szczepieniu 60%.

Ponieważ toksyna choleryczna CTB jest podobna do toksyny LT wytwarzanej przez enterotoksyczne szczepy bakterii Escherichia coli (ETEC), najczęstrzego patogenu biegunek podróżnych, stąd podanie szczepionki zapewnia również dodatkową ochronę przed wystąpieniem tych zakażeń.

W niektórych krajach, jak Szwajcaria, Argentyna, Brazylia  doustna szczepionka inaktywowana jest zarejestrowana jednocześnie przeciw cholerze i biegunce podróżnych wywołanej przez Escherichia coli (ETEC).

Szczepionka może być podawana osobom z HIV, u których wykazuje podobną ochronę jak w innych grupach osób.

Jakie szczepionki przeciw cholerze są zarejestrowane w Polsce?

W Polsce zarejestrowana jest jedna szczepionka przeciw cholerze:

Szczepionka: DUKORAL 
Typ szczepionki: szczepionka przeciw cholerze, inaktywowana, doustna
Antygeny: inaktywowane temperaturą lub formaldehydem bakterie
Vibrio cholerae 01 Inaba i Ogawa oraz rekombinowana podjednostka
toksyny B cholery
Podmiot odpowiedzialny: Crucell Sweden AB, Szwecja
Postać: zawiesina i granulat musujący do sporządzenia zawiesiny doustnej
Dawka: 3 ml.

Kalendarz szczepień

Szczepionka przeciw cholerze w Programie Szczepień Ochronnych

Szczepionka przeciw cholerze jest zalecana (niefinansowana z budżetu Ministra Zdrowia) osobom wyjeżdżającym do rejonów zagrożonych wystąpieniem epidemii cholery.

Program Szczepień Ochronnych na 2023 rok.

Ostatnia aktualizacja: 14 marca 2024
Materiały źródłowe
pokaż więcej