Czy można szczepić osoby z alergiami?
Dlaczego należy szczepić dzieci z alergiami?
Dzieci z chorobami alergicznymi mają podwyższone ryzyko ciężkiego przebiegu chorób, którym można zapobiegać drogą szczepień;
Dzieci z chorobami alergicznymi, bez względu na ilość alergenów na które są uczulone powinny być szczepione tak jak zdrowe dzieci, zgodnie z obowiązującym Programem Szczepień Ochronnych;
Korzyść z zapobiegania ciężkim powikłaniom w przebiegu chorób u alergików przewyższa ryzyko częstszych reakcji uczuleniowych po podaniu szczepionki.
Pacjenci z chorobami alergicznymi są narażeni na występowanie wielu chorób, którym można zapobiegać drogą szczepień. Choroby te, a szczególnie astma oskrzelowa zwiększają ryzyko ciężkiego przebiegu chorób, których można uniknąć dzięki szczepieniom np. grypa, inwazyjna choroba pneumokokowa, krztusiec. Z kolei pacjenci z atopowym zapaleniem skóry są częściej narażeni na powikłania w przebiegu ospy wietrznej. Dlatego też pacjenci z chorobami alergicznymi, astmą oskrzelową lub alergią lub uczuleni na typowe czynniki środowiskowe: kurz, zwierzęta, pyłki czy pokarmy, mogą i powinni być szczepieni zgodnie z obowiązującym Programem Szczepień Ochronnych, z uwzględnieniem rozszerzenia zakresu szczepień o szczepionki zalecane, w tym szczepionki przeciw pneumokokom, ospie wietrznej, grypie oraz szczepionki przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (dTap z obniżoną zawartością antygenów dla dorosłych). W przypadku chorych z atopowym zapaleniem skóry szczególnie zalecana jest szczepionka przeciw ospie wietrznej.
Czy szczepienia wywołują alergie lub zwiększają ryzyko zachorowania na przewlekłe choroby alergiczne?
W ostatnich kilkudziesięciu latach obserwujemy wzrost zachorowań na choroby alergiczne, w tym astmę oskrzelową. Dokładna przyczyna tego zjawiska nie jest znana. Niektóre media na podstawie pojedynczych przypadków sugerują, że wzrost zachorowań może być spowodowany przez szczepionki, które „nadmiernie stymulują układ odpornościowy”. Hipotezy tej nie potwierdziły szeroko zakrojone, dobrze zaplanowane badania epidemiologiczne, które nie potwierdziły hipotetycznego związku pomiędzy szczepieniami a alergią. Przeciwnie, szczepienia są bardzo ważne dla chorych na astmę, którzy mają np. skłonność do ciężkiego przebiegu grypy, która pogarsza przebieg ich choroby podstawowej.
Pamiętaj, że:
- Do chwili obecnej zdecydowana większość badań, zwłaszcza obejmujących liczne grupy badane, nie potwierdziła by szczepienia zwiększały ryzyko rozwoju alergii czy astmy oskrzelowej,
- Popularne hipotezy, że wzrost zachorowań na choroby alergiczne wiąże się z nadmierną stymulacją układu odpornościowego oraz hipoteza „higieniczna” mówiąca o możliwym wpływie mniejszej liczby chorób w dzieciństwie na równowagę pomiędzy odpornością humoralną oraz odpowiedzią komórkową, zostały odrzucone na podstawie wieloletniej obserwacji oraz wyników badań naukowych.
W jaki domniemany sposób szczepienia miałyby wywoływać choroby alergiczne? Odpowiedź immunologiczna może być albo typu Th1 albo Th2. Odpowiedź typu Th1 jest wyzwalana przez zakażenia wirusowe i bakteryjne, natomiast typu Th2 przez pasożyty. Odpowiedź typu Th2 dominuje po urodzeniu, ale we wczesnym dzieciństwie zakażenia bakteryjne wyzwalają odpowiedź typu Th1 co prowadzi do ustalenia równowagi między oboma typami reakcji immunologicznej. Jak wiadomo osoby z chorobami alergicznymi cechują się nadmierną odpowiedzią swoistych dla alergenów immunoglobulin w klasie IgE, co powoduje objawy takie jak skurcz oskrzeli, wysięk z nosa czy katar sienny. Mechanizmy immunologiczne będące podstawą reakcji alergicznej polegają na nadmiernej odpowiedzi limfocytów pomocniczych Th2, które zwiększają wytwarzanie IgE. Hipoteza „higieniczna” popularna w latach 80 i 90 XX wieku, sugerowała, że brak zakażeń bakteryjnych, spowodowany przez zbyt higieniczne życie opóźnia i osłabia reakcje typu Th1, co prowadzi do dominacji reakcji Th2 sprzyjającej rozwojowi alergii. Badania naukowe prowadzone w latach 90 XX wieku wykazały, że dzieci z licznych rodzin lub które uczęszczały do żłobków chorowały na alergie rzadziej niż dzieci, które nie miały kontaktów z rówieśnikami, co zinterpretowano jako dowód, że brak zakażeń sprzyja alergiom.
Nie potwierdzono aby szczepienia sprzyjały rozwojowi alergii, z uwagi na poniższe fakty:
- Dla większości chorób wieku dziecięcego nie ma szczepień, np. niezwykle częstym zakażeniom górnych dróg oddechowych (np. wirus RSV, Mycoplasma), zakażeniom jelitowym (Salmonella, norowirusy) lub chorobom wysypkowym (gorączka trzydniowa, płonica). W istocie szczepionki zapobiegają niewielkiemu odsetkowi zachorowań na choroby zakaźne i nie opóźniają ustalenia się równowagi między odpowiedzią typu komórkowego,
- Choroby, którym zapobiegają szczepienia są bardzo zaraźliwe i roznoszą się niezależnie od warunków sanitarnych i liczby rodzeństwa. Zatem nie pasują do hipotezy higienicznej, gdyż występują w obu grupach dzieci z jednakową częstością (większą gdy brakuje szczepień, bardzo niską przy powszechnych szczepieniach).
- Hipoteza “higieniczna” zakładała, że alergie są efektem zaburzenia równowagi Th1/Th2, a skoro odpowiedzi typu Th2 sprzyjają zarażenia pasożytnicze, to powinny one sprzyjać rozwojowi alergii. Badania wykazały jednak coś przeciwnego – dzieci z chorobami pasożytniczymi rzadziej chorowały na alergie niż dzieci u których zarażenia pasożytnicze występowały rzadko.
Oceniając związek przyczynowy należy pamiętać, że następstwo czasowe czyli wystąpienie alergii samo w sobie nie dowodzi związku przyczynowego. Do oceny związku przyczynowego konieczne są systematyczne obserwacje dużych grup dzieci oraz wzięcie pod uwagę czynników zakłócających, których jest bardzo wiele (narażenie w środowisku, skłonność rodzinna, bierne palenie tytoniu), co jest możliwe albo w badaniach z randomizacją (losowym podziałem na grupy: badaną i kontrolną) albo bardzo dobrze zaprojektowanych badaniach obserwacyjnych. W tak zaprojektowanych badaniach nie potwierdzono związku między szczepieniami a rozwojem alergii czy astmy.
W dużym badaniu przeprowadzonym w latach 1991-1997 po analizie danych ponad 18,000 dzieci badacze ocenili, że dzieci szczepione DTP, doustną szczepionka przeciw poliomyelitis, szczepionką przeciw Haemophilus influenzae typu b, przeciw WZW B oraz MMR nie chorują częściej na astmę oskrzelową niż dzieci nie szczepione. W innym badaniu ponad 600 dzieci 7 letnich udokumentowano, że dzieci szczepione szczepionką DTP w okresie niemowlęcym mają takie samo ryzyko rozwoju astmy czy innej choroby alergicznej jak dzieci nie szczepione DTP. Przeciwnie, badanie wykazało, że przechorowanie krztuśca zwiększa ryzyko rozwoju schorzeń alergicznych w porównaniu z dziećmi, które nie przechorowały krztuśca. Podobnie nie wykazano związku między szczepieniem BCG a rozwojem alergii – szczepienie dziecka BCG nie zwiększa ryzyka choroby alergicznej. Są nawet sugestie, że szczepienie BCG może zmniejszać ryzyko rozwoju alergii. Badania nie potwierdziły związku między szczepionką przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR) oraz poliomyelitis i alergiami.
- Offit PA, Hackett CJ. Addressing parents’ concerns: do vaccines cause allergic or autoimmune diseases? Pediatrics 2003;111:653-9.
- Strachan DP. Hay fever, hygiene, and household size. BMJ 1989;299:1259-60.
- Krämer U, Heinrich J, Wjst M, Wichmann HE. Age of entry to day nursery and allergy in later childhood. The Lancet 1999;353:450-4.
- Odent MR, Culpin EE, Kimmel T. Pertussis vaccination and asthma: is there a link? JAMA
- 1994;272:592-3.
- Kay AB. Allergy and allergic diseases. First of two parts. New England Journal of Medicine 2001;344:30-7.
- van den Biggelaar AH, van Ree R, Rodrigues LC, et al. Decreased atopy in children infected with Schistosoma haematobium: a role for parasite-induced interleukin-10. The Lancet 2000;356:1723-7.
- Du Bois RM. Interferon gamma-1b for the treatment of idiopathic pulmonary fibrosis. New England Journal of Medicine 1999;341:1302-4.
- DeStefano F, Gu D, Kramarz P, et al. Childhood vaccinations and risk of asthma. Pediatric Infectious Disease Journal 2002;21:498-504.
- Nilsson L, Kjellman NI, Björkstén B. A randomized controlled trial of the effect of pertussis vaccines on atopic disease. Archives of Pediatrics and Adolescent Medicine 1998;152:734-8.
- Sánchez-Solis M, Garcia-Marcos L. Do vaccines modify the prevalence of asthma and allergies? Expert Rev Vaccines 2006;5:631-40.
- El -Zein M, Parent ME, Benedetti A, Rousseau MC. Does BCG vaccination protect against the development of childhood asthma? A systematic review and meta-analysis of epidemiological studies. International Journal of Epidemiology 2010;39:469-86.
- Melbourne Infant Study: BCG for Allergy and Infection Reduction (MISBAIR). http://misbair.org.au/
- Kemp T, Pearce N, Fitzharris P, et al. Is infant immunization a risk factor for childhood asthma or allergy? Epidemiology 1997;8:678-80.
- Farooqi IS, Hopkin JM. Early childhood infection and atopic disorder. Thorax 1998;53:927-32.
- Anderson HR, Poloniecki JD, Strachan DP, et al. Immunization and symptoms of atopic disease in children: results from the International Study of Asthma and Allergies in Childhood. American Journal of Public Health 2001;91:1126-9.
- Bernsen RM, de Jongste JC, van der Wouden JC. Lower risk of atopic disorders in whole cell pertussis vaccinated children. European Respiratory Journal 2003;22:962-4.
- Laubereau B, Grote V, Hölscher G, et al. Vaccination against Haemophilus influenzae type b and atopy in East German schoolchildren. European Journal of Medical Research 2002;7:387-92.
- Australian Technical Advisory Group on Immunisation (ATAGI). The Australian immunization handbook. 10th ed. Canberra: Australian Government Department of Health and Ageing; 2013.
- Bohlke K, Davis RL, Marcy SM, et al. Risk of anaphylaxis after vaccination of children and
- Pediatrics 2003;112:815 -20.
- Lakshman R, Finn A. MMR vaccine and allergy. Archives of Disease in Childhood 2000;82:93-5.
- Australasian Society of Clinical Immunology and Allergy (ASCIA). Guidelines for medical practitioners: Influenza vaccination of the egg -allergicindividual. September 2010.
- Valander A. i wsp. Anaphylaxis after vaccination of children: Review of literature and recommendations for vaccination in child and school health services in Belgium. Vaccine 2014, 32, 3147-54.
Erlewyn-Lajeunesse M. i wsp. Anaphylaxis as an adverse event following immunisation in the UK and Ireland.Arch. Dis. Child., 2012; 97: 487–490. - Kelso JM i wsp. Adverse reactions to vaccines practice parameter 2012 update. J Allergy Clin. Immunol, 2012; 130, 25–43.
- Institute of Medicine of the National Academy of Sciences: Adverse effects of vaccines. Evidence and causality. 2011 (iom.edu/vaccineadverseeffects)
- Offit PA, Moser CA. Vaccines and your child: separating fact from fiction. New York: Columbia University Press; 2013.
- Des Roches A, Paradis L, Gagnon R, Egg-allergic patients can be safely vaccinated against influenza. J Allergy Clin Immunol 2012, 130(5):1213-1216.
- Bernatowska E., Bernat-Sitarz K., Pietrucha B. i wsp. Szczepienia dzieci i osób dorosłych uczulonych na białko jaja kurzego –coraz mniej ograniczeń Standardy Medyczne/Pediatria. 2012 , t 9 134-139.