Opracowywane szczepionki

W poszukiwaniu szczepionek przeciw COVID-19 stosowane są technologie dobrze znane i od lat stosowane na rynku, jak szczepionki podjednostkowe z adiuwantami, preparaty zawierające osłabionego wirusa, szczepionki z cząstkami wirusopodobnymi oraz nowe wcześniej niestosowane jeszcze u ludzi na szerszą skalę lub stosowane w ograniczonym zakresie, tj. szczepionki zawierające mRNA koronawirusa SARS-CoV-2 oraz szczepionki wektorowe.

Najbardziej zaawansowane prace dotyczą 3 rodzajów preparatów szczepionkowych:

• szczepionek mRNA
• szczepionek wektorowych
• szczepionek z rekombinowanym białkiem z adiuwantem

Szczepionki mRNA zawierają informacyjny kwas rybonukleinow (mRNA) kodujący białko S (kolca) wirusa SARS-CoV-2. Kwas ten zamknięty jest w kapsułce z nanocząsteczek lipidowych. Kapsułka pełni funkcję ochronną zabezpieczając mRNA przed degradacją oraz funkcję transportową pomagając mu dostać się do komórki. Na podstawie informacji z mRNA w komórce gospodarza syntetyzowane jest białko S (kolca) SARS-CoV-2, które będąc silnym antygenem pobudza odpowiedź odpornościową w postaci przeciwciał neutralizujących (odpowiedź humoralna) i stymuluje wytwarzanie limfocytów T (odpowiedź komórkowa).

Dopuszczone do obrotu:

• szczepionka mRNA firm Pfizer i BioNTech (dopuszczona do obrotu m.in. w Wielkiej Brytanii,  Stanach Zjednoczonych, Unii Europejskiej),
• szczepionka mRNA firmy Moderna (dopuszczona do obrotu m.in. w Wielkiej Brytanii,  Stanach Zjednoczonych, Unii Europejskiej).

Szczepionka mRNA CurVac AG (CVnCoV) została wycofana z procedury etapowej w EMA prowadzonej od 12/02/2021, po zawieszeniu badania klinicznego 3 fazy.

Szczepionki wektorowe składają się z niezdolnego do replikacji wirusa (np. adenowirusa zwierzęcego), do którego wbudowany jest gen kodujący informację genetyczną o syntezie białka S (kolca) SARS-CoV-2. Dzięki temu syntetyzowane jest białko S, które jako antygen pobudza odpowiedź odpornościową w postaci przeciwciał neutralizujących i odpowiedź komórkową. Adenowirus w szczepionce pełni funkcję wektora, który jest małą fabryką, która „produkuje” antygen szczepionkowy. Wektor jest bezpieczny, został tak dobrany, że nie namnaża się w organizmie człowieka, nie wykazuje również właściwości zakaźnych.

Dopuszczona do obrotu:

• szczepionka wektorowa Vaxzevria (Astra Zeneca) opracowana we współpracy z Uniwersytetem Oksfordzkim,
• szczepionka wektorowa Janssen.

W procedurze etapowej w EMA jest:

• szczepionka wektorowa Sputnik V.

Szczepionki białkowe, rekombinowane zawierają oczyszczone białko S (kolca) SARS-CoV-2 lub fragment białka. W celu wzbudzenia silnej odpowiedzi odpornościowej do szczepionki dodawany jest często adiuwant.

Zaawansowane badania dotyczą:

• szczepionki Novavax
• szczepionki z adiuwantem firmy Sanofi-GSK.

Prace nad opracowaniem szczepionki przeciw COVID-19 rozpoczęto od razu po zsekwencjonowaniu nowego koronawirusa SARS-CoV-2, w styczniu 2020. W marcu 2020 roku rozpoczęto badanie pierwszych potencjalnych preparatów szczepionkowych na modelach zwierzęcych.

Aktualne informacje na temat postępów prac nad szczepionką przeciw COVID-19 udostępnia:

• Światowa Organizacja Zdrowia. W dokumencie WHO Draft landscape of COVID-19 candidate vaccines można znaleźć potencjalne preparaty szczepionkowe, które są obecnie badane (baza jest uaktualniana co 2 tygodnie),
• dedykowana strona The New York Times.

W trakcie badań są różne rodzaje preparatów, od dobrze znanych i od lat stosowanych na rynku, jak białkowe szczepionki rekombinowane z adiuwantem, atenuowane zawierające osłabionego wirusa, preparaty z cząstkami wirusopodobnymi, czy też nowe wcześniej niestosowane jeszcze u ludzi na szerszą skalę lub stosowane w ograniczonym zakresie, tj. preparaty mRNA lub wektorowe.