Jakie są rodzaje szczepionek?
W jakiej postaci mogą być przygotowane szczepionki?
Szczepionki mogą być przygotowane w postaci liofilizatu (proszku) lub w postaci płynnej.
Szczepionki przygotowane w postaci liofilizatu zawierają proszek, umieszczony w ampułce lub fiolce oraz rozpuszczalnik, dołączony do opakowania szczepionki. Przed szczepieniem liofilizat należy rozpuścić w rozpuszczalniku. Szczepionki przygotowane w postaci liofilizatu są bardziej stabilne i mniej wrażliwe na temperaturę niż szczepionki płynne.
Przykładem szczepionki liofilizowanej jest szczepionka MMR.
W niektórych szczepionkach produkowanych w postaci płynnej, antygen jest adsorbowany (związany) z cząstkami chemicznego związku mineralnego (adsorbenta, który pełni rolę adiuwanta substancji wzmacniającej działanie szczepionki). Najczęściej stosowanym adsorbentem jest wodorotlenek glinu, rzadziej inne związki, tj. fosforan glinu. Rola adsorbenta polega na utrzymywaniu antygenu w organizmie w postaci „depozytu”, który jest uwalniany przez dłuższy czas, dzięki czemu wzmacnia i wydłuża się również działanie szczepionki. Adiuwant może działać w sposób nieswoisty, powodując miejscowy odczyn zapalny, co wpływa na uaktywnienie nieswoistych mechanizmów odpornościowych. Zwiększa to skuteczność podania szczepionki.
Przykładem szczepionki płynnej jest szczepionka DTP przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi.
Jaką drogą podajemy szczepionki?
Znamy 3 drogi podania szczepionek:
- Wstrzyknięcie, tak podaje się większość preparatów i najczęściej kojarzymy tą drogę podania z procedurą szczepienną.
Szczepionki podajemy najczęściej domięśniowo lub podskórnie. Szczególnie głęboko domięśniowo należy wstrzykiwać szczepionki inaktywowane zawierające adiuwanty (np. przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi), ponieważ w przypadku płytkiego podania mogą one wywołać niepożądane odczyny poszczepienne w postaci podrażnień, stanu zapalnego (nacieku), a nawet zmian martwiczych.
Śródskórnie podawana jest tylko szczepionka BCG, przeciw gruźlicy.
- Doustnie, np. szczepionka przeciw rotawirusom dla dzieci czy szczepionka przeciw durowi brzusznemu stosowana w szczepieniach podróżujących.
Objętość dawki szczepionki przeciw rotawirusom wynosi 1 lub 2 ml, zależnie od producenta. Szczepionkę należy
podawać, gdy dziecko jest spokojne. Podaje się ją dziecku ułożonemu w pozycji półleżącej, na błonę śluzową policzka, od
razu całą objętość lub porcjami. Jeżeli dziecko zwraca lub wypluwa szczepionkę po jej podaniu powtarzanie dawki nie jest konieczne.
W przeszłości drogą doustną podawano jedną z najpopularniejszych szczepionek, tj. żywą szczepionkę przeciw poliomyelitis (OPV).
- Donosowo podaje się żywą szczepionkę przeciw grypie dla dzieci i młodzieży, od ukończenia 24 mies. życia do 18 lat. Szczepionka przygotowana jest w postaci aerozolu do podawania donosowo. Zalecana dawka wynosi jedno naciśnięcie pompki do każdej dziurki w nosie po 0,1 ml.
- Szczepionki działają. Infografika
- Szczepionki chronią przed ...Infografika
- Podział szczepionek
- Praktyczny podział szczepionek. Infografika
- Jak działaja tradycyjne i nowoczesne szczepionki?
- Jak działają dostępne na rynku szczepionki?
- Kroki milowe w historii wakcynologii.
- Szczepionki skojarzone
- Szczepionki rekombinowane
- Szczepionki skoniugowane
- Szczepionki "żywe"
- Badania jakości szczepionek "6w1"
Stanley A. Plotkin, Walter A. Orenstein, Paul A. Offit, Edwards K.M. (red.). Plotkin’s vaccines. 7th Edition, Saunders, Philadelphia 2018.