Kwalifikacja do szczepienia

Pierwsza wizyta szczepienna jest niezwykle istotna przy realizowaniu kalendarza szczepień. Pediatra lub lekarz pierwszego kontaktu zajmujący się szczepieniami powinien się do niej starannie przygotować. Na pierwszą wizytę dotyczącą szczepień należy zarezerwować  odpowiednio dużo czasu, tak aby móc spokojnie porozmawiać z rodzicami i wyjaśnić im poszczególne aspekty szczepień z uwzględnieniem ich rodzaju, celowości i rozłożenia w czasie. Rodzice często mają wiele wątpliwości związanych ze szczepieniami, które właśnie na tej pierwszej wizycie powinny zostać omówione. Wysiłek włożony w profesjonalne przygotowanie i przeprowadzenie tej wizyty z pewnością zaprocentuje w przyszłości.

Wzrost temperatury ciała często obserwuje się po podaniu różnych szczepionek. W większości przypadków stan podgorączkowy czy gorączka wywołana szczepieniem ustępuje samoistnie i nie wymaga leczenia. Jednakże wielu rodziców i lekarzy rozważa podanie dzieciom profilaktycznie leków przeciwgorączkowych.

Pamiętaj, że:

• Opinie ekspertów i wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że nie powinno się zalecać profilaktycznego stosowania leków przeciwgorączkowych w przypadku szczepień;

• Jeżeli rodzice są przygotowani, że może wystąpić gorączka mogą podać bardzo szybko lek przeciwgorączkowy/przeciwzapalny.

W przeglądzie piśmiennictwa medycznego dokonanym pod kątem oceny wpływu podawanych profilaktycznie leków przeciwgorączkowych na częstość występowania objawów poszczepiennych oraz odpowiedź serologiczną na poszczególne antygeny zawarte w szczepionkach, a także w badaniach przeprowadzonych przez Prymula i wsp. (2009) stwierdzono, że:

• Profilaktycznie zastosowany paracetamol wpływa na zmniejszenie takich niepożądanych odczynów poszczepiennych, jak gorączka i ból, ale nie ma wpływu na występowanie gorączki >39,5°C oraz na częstość wizyt lekarskich z tego powodu;
• Paracetamol wpływa na odpowiedź poszczepienną na wszystkie lub wybrane typy serologiczne pneumoniae oraz H. influenzae, natomiast wpływ na poszczególne antygeny krztuścowe nie jest jednoznaczny;
• Ibuprofen nie wpływa na odpowiedź poszczepienną na pneumokoki, ale obserwuje się mniejsze stężenie przeciwciał przeciwtężcowych oraz przeciw krztuścowej FHA po szczepieniu pierwotnym, bez istotnych różnic po podaniu kolejnej dawki w 2. roku życia

Nie wiadomo jednak, czy obserwowane zmniejszenie immunogenności niektórych szczepionek ma bezpośredni wpływ na skuteczność kliniczną szczepień. Wpływ paracetamolu na zmniejszenie wytwarzania i aktywność przeciwciał po podaniu niektórych szczepionek najprawdopodobniej nie zależy od jego działania przeciwgorączkowego. Oczekuje się, że hipotezy i wnioski postawione przez autorów badań, dotyczące wpływu leków przeciwgorączkowych na odpowiedź poszczepienną, zostaną sprawdzone w kolejnych pracach eksperymentalnych. Ponadto, mimo iż znaczenie kliniczne uzyskanych wyników jest duże, nie należy jeszcze wyciągać ostatecznych wniosków, chociaż wykazany w badaniach wpływ na zmniejszenie odpowiedzi poszczepiennej przy braku zasadniczego wpływu na zmniejszenie częstości ciężkich niepożądanych odczynów poszczepiennych przemawia za niestosowaniem paracetamolu i innych leków przeciwzapalnych w celach profilaktycznych przy realizacji szczepień.

Powyższe leki można jednakże zastosować w przypadku wystąpienia po szczepieniu gorączki lub reakcji miejscowych powodujących ból, czyli w leczeniu niepożądanych odczynów poszczepiennych. Podanie tych leków przed szczepieniem lub w trakcie szczepienia należy także rozważyć w sytuacjach szczególnych, tzn. u dzieci z drgawkami (w tym gorączkowymi) w wywiadzie, zwłaszcza jeśli po podaniu danej szczepionki lub równoczesnym podaniu kilku szczepionek częściej obserwuje się występowanie gorączki. Nie działają one natomiast na ostry, krótkotrwały ból związany z samym wstrzyknięciem szczepionki.

Obawy rodziców o nadmierne obciążenie układu odpornościowego dziecka poprzez stosowanie szczepionek wieloskładnikowych i wielu szczepień jednocześnie, nie znajdują uzasadnienia merytorycznego. Wiedza dotycząca układu immunologicznego, wyniki badań klinicznych oraz bogate doświadczenie związane ze stosowaniem szczepionek stały się podstawą do jednoczesnego (tzn. podczas tej samej wizyty w gabinecie lekarskim) podawania kilku szczepionek jednemu pacjentowi.

Warto też pamiętać, że przeprowadzanie szczepień w czasie jak najbardziej zbliżonym do schematu wskazanego przez producenta w Charakterystyce Produktu Leczniczego (ChPL) i odstępach wskazanych w Programie Szczepień Ochronnych wraz z określeniem granic wiekowych podania szczepionek, oparte jest na badaniach klinicznych szczepionek, dotyczących ich bezpieczeństwa i skuteczności, przesłankach epidemiologicznych i doświadczeniu klinicznym. Rozdzielanie wizyt szczepiennych w celu oddzielnego podawania szczepionek, a tym samym wydłużanie odstępów pomiędzy dawkami szczepionek i opóźnianie realizacji schematów szczepień, najczęściej nie powoduje w efekcie końcowym obniżenia poziomu przeciwciał swoistych, jednakże opóźnia uzyskanie pełnego zabezpieczenia przed daną chorobą zakaźną do czasu zrealizowania szczepienia w zalecanej liczbie dawek, tj. co najmniej w cyklu podstawowym, co skutkować może brakiem uodpornienia dziecka w wieku największego narażenia na daną chorobę.

Jednoczesna realizacja kilku szczepień, czy możliwość zastosowania szczepionek skojarzonych, jest również bardzo istotna w przypadku planowania podróży zagranicznej.

W badaniu przeprowadzonym podczas epidemii odry wykazano, że około 1/3 zachorowań na odrę u dzieci w wieku przedszkolnym niezaszczepionych, lecz kwalifikujących się do tego szczepienia, można było zapobiec, gdyby szczepienie MMR (przeciw odrze, śwince i różyczce) wykonano podczas jednej wizyty razem z innym szczepieniem.