Kwalifikacja do szczepienia
Jak powinna przebiegać prawidłowa kwalifikacja pacjenta do szczepienia ?
Gdzie są poradnie udzielające konsultacji specjalistycznych z zakresu szczepień ochronnych?
Jakie są uprawnienia do kwalifikacji i wykonania szczepień przeciw COVID-19?
Jakie są sposoby zmniejszenia stresu związanego z wizytą szczepienną?
Jak lekarz powinien przygotowac się do wizyty szczepiennej?
W jakiej sytuacji można podać lek przeciwgorączkowy planując szczepienie?
Czy można rozdzielać wizyty szczepienne?
Jak powinien zachować się lekarz jeżeli rodzic chce bez uzasadnienia rozdzielać wizyty szczepienne?
Czy można zaszczepić dziecko w starszym wieku niż wiek zalecany?
W jakich sytuacjach można stosować szczepionki poza wskazaniami podanymi Charakterystyce Produktu Leczniczego?
Jeżeli na rynku są dwa rodzaje szczepionki (różne preparaty) czy lekarz powinien dać rodzicowi możliwość wyboru?
Czy rodzic powinien dostać do podpisania zgodę na szczepienie?
Jak kontynuować szczepienia dziecka rozpoczęte w innym kraju europejskim?
Gdzie można znaleźć informacje jakie programy szczepień realizowane są w poszczególnych krajach Europy?
Jak powinna przebiegać prawidłowa kwalifikacja pacjenta do szczepienia ?
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, każde dziecko i osoba dorosła zgłaszająca się w celu przeprowadzenia szczepienia obowiązkowego lub zalecanego musi przejść kwalifikacyjne badanie lekarskie. Badanie lekarskie jest ważne 24 godziny i ma na celu wykrycie ewentualnych przeciwwskazań do szczepienia, opóźnienie wykonania szczepienia, modyfikację schematu szczepień. Istotne jest w czasie kwalifikacji zminimalizowanie ryzyka wystąpienia niepożądanego odczynu poszczepiennego (NOP) i zapewnienie maksymalnej skuteczności szczepienia.
Celem kwalifikacji do szczepienia jest upewnienie się co do wskazań oraz wykluczenie przeciwwskazań do podania szczepionki. Badanie lekarskie kwalifikacyjne do każdego szczepienia składa się z ukierunkowanego wywiadu oraz przesiewowego badania przedmiotowego, które obejmuje co najmniej ocenę stanu ogólnego pacjenta, w tym podstawowych parametrów życiowych (temperatura, akcja serca, oddychanie, świadomość), zbadanie gardła, węzłów chłonnych oraz osłuchanie płuc i serca. Badanie kwalifikacyjne do szczepienia jest bardzo podobne niezależnie od planowanej do podania szczepionki, różni się w szczegółach dotyczących przeciwwskazań do konkretnych szczepionek.
W procesie kwalifikacji można skorzystać z kwestionariusza udostępnionego przez Medycynę Praktyczną.
Wywiad przesiewowy przed szczepieniem dzieci i młodzieży
Wywiad przesiewowy przed szczepieniem osób dorosłych
Kwestionariusz należy wypełnić przed każdą „wizytą szczepienną”. Może to zrobić pacjent lub rodzic dziecka w poczekalni lub w gabinecie szczepień. Kwestionariusz wywiadu przesiewowego może być wykorzystany w oddziale noworodkowym do kwalifikacji do szczepienia noworodka.
Rozmowa o ryzyku potencjalnych odczynów poszczepiennych należy również do procesu kwalifikacji do szczepienia. Rodzic/opiekun dziecka lub osoba dorosła powinien być poinformowany o rodzajach NOP jakie mogą wystąpić po danej szczepionce oraz o czasie, w którym te odczyny najczęściej występują. Należy wyjaśnić, że podejrzenie NOP obejmuje każdą niekorzystną sytuację zdrowotną, która wystąpiła po szczepieniu, zwykle w okresie 30 dni. Ważne jest informowanie, że większość objawów niepożądanych nie jest spowodowana działaniem szczepionki, mają związek czasowy a nie przyczynowy, mogą być spowodowane inną chorobą. Ryzyko NOP powinno być zestawione z ryzykiem zachorowania i powikłań po chorobie. Badanie fizykalne to bardzo ważny element kwalifikacji. Pozwala na wychwycenie różnych nieprawidłowości np. w rozwoju psychomotorycznym dziecka.
Kwalifikacja składa się z badania podmiotowego (wywiad) i przedmiotowego (badanie fizykalne).
Gdzie są poradnie udzielające konsultacji specjalistycznych z zakresu szczepień ochronnych?
Listę poradni udzielających konsultacji specjalistycznych z zakresu szczepień ochronnych można znaleźć na stronie medycyny Praktycznej /Szczepienia pod adresem:
Jakie są uprawnienia do kwalifikacji i wykonania szczepień przeciw COVID-19?
Uprawnienia do KWALIFIKACJI do szczepień przeciw COVID-19
Podstawy prawne opisujące uprawnienia do kwalifikacji wskazano w rozporządzeniu w sprawie kwalifikacji osób przeprowadzających badania kwalifikacyjne i szczepienia ochronne przeciwko COVID-19.
[ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 9 kwietnia 2021 r. w sprawie kwalifikacji osób przeprowadzających badania kwalifikacyjne i szczepienia ochronne przeciwko COVID-19, Dz.U.2021.668].
• Lekarze, lekarze dentyści, felczerzy, pielęgniarki i położne oraz ratownicy medyczni,
• Diagności laboratoryjni, farmaceuci i fizjoterapeuci po odbytym szkoleniu teoretycznym,
• Studenci 2 ostatnich lat kierunków lekarskich oraz ostatniego roku studiów pierwszego stopnia na kierunku pielęgniarstwo, którzy mogą kwalifikować do szczepień pod nadzorem lekarza oraz po przedstawieniu zaświadczenia ukończenia, w ramach studiów, przedmiotu związanego ze szczepieniami ochronnymi.
Zgodnie z Komunikatem Ministerstwa Zdrowia w sprawie uprawnienia lekarzy do przeprowadzania badania kwalifikacyjnego do szczepienia oraz ww rozporządzenia, wymaganie dodatkowych uprawnień zawodowych przez lekarzy, lekarzy dentystów, felczerów, pielęgniarek i położnych oraz ratowników medycznych do wykonywania badania kwalifikacyjnego do szczepienia przeciw COVID-19 nie jest wymagane.
Wraz z rozpoczęciem szczepień przeciw COVID-19, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego (CMKP) udostępniło na platformie e-learningowej materiały szkoleniowe dedykowane procedurze badania kwalifikacyjnego do szczepienia z przypomnieniem zasad postępowania w przypadku wstrząsu anafilaktycznego. W przypadku lekarzy, lekarzy dentystów, felczerów, pielęgniarek i położnych oraz ratowników medycznych mają one charakter zalecany, nie zaś obowiązkowy. Dostęp do szkoleń dla personelu medycznego na stronie CMKP jest otwarty.
Uprawnienia do WYKONYWANIA szczepień przeciw COVID-19
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 10 grudnia 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie zakażenia koronawirusem SARS-CoV-2, szczepienia ochronne przeciw COVID-19 mogą być przeprowadzone przez:
- osoby, które posiadają prawo wykonywania zawodu lekarza, felczera, pielęgniarkę, położną lub osobę wykonują zawód ratownika medycznego,
- higienistki szkolne posiadające co najmniej 6-miesięczną praktykę w zakresie przeprowadzania szczepień ochronnych.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lutego 2021 r. w sprawie kwalifikacji osób przeprowadzających szczepienia ochronne przeciwko COVID-19 (Dz.U. z 2021 r. poz. 293) fizjoterapeuci, farmaceuci i diagności laboratoryjni, przeprowadzają szczepienie ochronne przeciwko COVID-19, jeżeli uzyskali dokument potwierdzający ukończenie szkolenia:
- teoretycznego, dostępnego na platformie e-learningowej Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, oraz
- praktycznego, którego program zatwierdziło Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, obejmującego naukę podania szczepionki w postaci iniekcji domięśniowej oraz podjęcia działań w przypadku wystąpienia nagłej reakcji alergicznej lub innego stanu zagrożenia życia pacjenta następującego bezpośrednio po przeprowadzeniu szczepienia, realizowanego w warunkach symulowanych w Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego lub uczelni prowadzącej kształcenie na kierunku lekarskim, pielęgniarskim.
Więcej informacji w sprawie wymaganych szkoleń do wykonywania szczepień przeciw COVID-19:
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lutego 2021 r. w sprawie kwalifikacji osób przeprowadzających szczepienia ochronne przeciwko COVID-19 (Dz.U. z 2021 r. poz. 293) uprawnienia do wykonywania szczepień przeciwko COVID-19 rozszerzono na fizjoterapeutów, farmaceutów i diagnostów laboratoryjnych.
Komunikat w sprawie szkoleń uprawniających do przeprowadzania szczepień przeciwko COVID – 19 dla farmaceutów, fizjoterapeutów i diagnostów laboratoryjnych.
- CDC: General recommendations on immunization.
- AAP: Red Book: Report of the Committee on Infectious Diseases, aapredbook.org
- Wysocki J., Mrukowicz J. Jak rozmawiać z rodzicami o szczepieniach dzieci. Praktyczny przewodnik dla lekarzy i pielęgniarek Wyd. spec. 3/2013 Medycyna Praktyczna
- Kwestionariusze wywiadu przesiewowego przed szczepieniem dzieci, młodzieży i dorosłych.
- Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi ( Dz. U. z 2016 r., poz. 1866).
- Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn. Dz. U. z 2017 r., poz. 125).
- Kodeks Etyki Lekarskiej.
- Ogólne wytyczne dotyczące szczepień ochronnych – cz. 1. Zalecenia amerykańskiego Komitetu Doradczego ds. Szczepień Ochronnych (ACIP). Med. Prakt. Szczepienia 1/2012.
- Kubiak R., Podstawy prawne realizacji szczepień ochronnych. Warsztaty edukacyjne: szczepienia w praktyce lekarskiej – od sytuacji klinicznej do optymalnej decyzji, Medycyna Praktyczna, Kraków 2010.
- Kosonoga-Zygmunt J. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2016 r., sygn. V KK 306/15.
- Augustynowicz A. i wsp. Aspekty prawne obowiązkowych szczepień ochronnych u dzieci, Pediatria Polska,2013, 88, 120-
- http://www.mp.pl/szczepienia/prawo/zapytajprawnika/92458
- http://www.mp.pl/szczepienia/prawo/zapytajprawnika/85365.
- Serwach M. Obowiązkowe szczepienia ochronne.
- Ogólne wytyczne dotyczące szczepień ochronnych cz. 2. Zalecenia amerykańskiego Komitetu Doradczego ds. Szczepień Ochronnych (ACIP) na podstawie Andrew T. Kroger, Ciro V. Sumaya, Larry K. Pickering Morbidity and Mortality Weekly Report, 2011; 60 (RR-02): 1–60.
- Das i wsp. PLoS ONE, 2014; 9 (9): e106 629.
- Prymula i wsp. Lancet, 2009; 374: 1339-1350 .
- Shefer A., Atkinson W., Friedman C. et al: Immunization of Health-care personnel. Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices. MMWR, 2011;60(RR-7): 1-45.
- Wysocki J. Jakie sytuacje stanowią wskazanie do odroczenia szczepień przewidzianych w PSO w 1. dobie życia? Medycyna Praktyczna Szczepienia. 03.12.2018.
