Liczbowe i słowne opisy niepożądanych odczynów poszczepiennych
Badania opublikowane w czasopiśmie Vaccine wskazują, że mówiąc o niepożądanych odczynach poszczepiennych (NOP) powinniśmy używać liczb. W ankiecie internetowej, w której wzięło udział 600 osób częstość występowania NOP opisywano czterema sposobami: słownie (bardzo rzadko, rzadko, często, bardzo często), liczbowo (w procentach), słownie i liczbowo lub podając tylko listę NOP, bez danych liczbowych.
Wyniki ankiety wskazują, że przekazywanie liczbowych informacji o NOP zwiększa prawdopodobieństwo szczepienia w porównaniu do sytuacji, kiedy nie podawano danych liczbowych. Przekazanie informacji o NOP słownie i liczbowo miało największy wpływ na decyzje o szczepieniach w grupie osób niezdecydowanych. Podobnie przekazywanie informacji o NOP słownie i liczbowo zwiększyło postrzeganie NOP jako mniej poważnych, w tym zmniejszyło obawy związane z rzadko występującymi ciężkimi działaniami niepożądanymi.
Aby ocenić częstość występowania NOP, uczestników ankiety poproszono o przypomnienie prawdopodobieństwa wystąpienia trzech NOP o różnej częstotliwości. Osoby, które otrzymały informacje o NOP liczbowo, rzadziej przeszacowywały częstotliwość NOP w porównaniu z osobami, które nie otrzymały danych liczbowych o NOP.
Przekaz o NOP w postaci liczb wykorzystywany jest silnie przez środowiska przeciwników szczepień, które podają liczby działań niepożądanych zgłaszanych m.in. w amerykańskim Systemie Nadzoru nad Działaniami Niepożądanymi (VAERS). Specyfika systemu VAERS polega na tym, że zgłaszane tam działania niepożądane nie oznaczają związku przyczynowego między zgłoszonym działaniem niepożądanym a szczepieniem. Bez informacji o tym jak należy interpretować dane o NOP z systemu VAERS podawanie jedynie liczb wzbudza raczej strach i zmniejsza zaufanie do szczepień.
Przekaz informacji o NOP uwzględniający podawanie danych liczbowych powinien być wykorzystywany do uświadomienia odbiorcom rzeczywistej częstości występowania zgłaszanych NOP, z podziałem na poszczególne kategorie oraz wykonaną łącznie liczbę szczepień. Doświadczenie masowych szczepień przeciw COVID-19, gdzie podawane są setki miliony dawek szczepionek pozwala realnie oszacować częstość zgłaszanych NOP miejscowych, uogólnionych i ciężkich, co pozwala łatwiej ocenić ekstremalnie rzadkie występowanie ciężkich NOP i oswoić pojęcie bezpieczeństwa szczepionek.
Shoots-Reinhard B, Lawrence ER, Schulkin J, Peters E. “Excluding numeric side-effect information produces lower vaccine intentions.” Vaccine. 2022 Jul 29; 40(31):4262-4269.
