Obecna na rynku od ponad 60 lat szczepionka BCG przeciw gruźlicy w walce z COVID-19

Z badań obserwacyjnych oraz badań z randomizacją przeprowadzonych w ostatniej dekadzie u dzieci w krajach rozwijających się odnotowano nieswoisty efekt ochronny szczepionki BCG przeciw gruźlicy. Wyniki badań pokazują możliwą korelację między podaniem szczepionki BCG w pierwszym okresie życia dziecka, a wskaźnikami umieralności, zachorowalności i hospitalizacji z powodu innych chorób infekcyjnych.

Szczepionka BCG jest jedną z najstarszych i najbardziej znanych dostępnych na rynku szczepionek na świecie. Po raz pierwszy zastosowano ją w 1921 r. i powszechnie stosowano w wielu krajach. Wraz z poprawą sytuacji epidemiologicznej gruźlicy na świecie mierzonej współczynnikami zapadalności i umieralności, wiele krajów całkowicie wycofało się z powszechnych szczepień noworodków przeciw gruźlicy lub pozostawiło tylko szczepienia dzieci z grup ryzyka oraz szczepienia dzieci imigrantów.

Szczepionka BCG podawana jest jednak wciąż około 100 milionom dzieci na świecie. W Polsce szczepionka BCG należy do szczepionek obowiązkowych (od 1955 roku), podawana jest noworodkom przed wypisaniem ze szpitala. BCG jest szczepionka żywą, zawiera atenuowany (osłabiony) prątek bydlęcy Mycobacterium bovis BCG. Szczepienie BCG w pierwszych dobach życia zmniejsza ryzyko zachorowania na gruźlicę o ciężkim przebiegu u dzieci, pod postacią rozsianą, gruźliczego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub zgonu w przebiegu gruźlicy. Przeciwwskazaniem do podania szczepionki BCG są ciężkie wrodzone niedobory odporności. Preparat oparty na tym samym prątku bydlęcym Mycobacterium bovis BCG stosowany jest również w leczeniu raka pęcherza moczowego, są również doniesienia o możliwym efekcie ochronnym szczepionki BCG w zapobieganiu chorobom infekcyjnym i alergicznym.

Szczepionka BCG, podobnie jak inne żywe szczepionki tj. szczepionka przeciw odrze lub doustna szczepionka przeciw poliomyelitis wykazuje dodatkowe nieswoiste działanie ochronne pobudzając wrodzone mechanizmy układu odporności, dzięki czemu może pomagać w ochronie przed innymi poza prątkiem gruźlicy, patogenami. Badacze założyli, że szczepionka BCG wykazuje nieswoiste ochronne działanie przeciwko innym infekcjom dróg oddechowych oraz zmniejszy absencję pracowników służby zdrowia podczas epidemii COVID-19. W celu sprawdzenia tej hipotezy naukowcy z Australii oraz Holandii rozpoczęli już 2 randomizowane badania kliniczne w grupie dorosłych szczególnie narażonych na zakażenie, tj. personelu ochrony zdrowia. BCG to szczepionka dostępna na rynku od kilkudziesięciu lat, dlatego możliwe było rozpoczęcie od razu badań klinicznych III fazy, z pominięciem badań I i II fazy.

Australia. Badanie pod akronimem BRACE. Kontrolowane randomizowane badanie w grupie 4170 lekarzy i pielęgniarek szpitali w Australii. Uczestnicy zostaną zaszczepieni szczepionką BCG podszczepu duńskiego (1331) śródskórnie lub otrzymają jako placebo sól fizjologiczną (grupa kontrolna). Badanie prowadzone jest przez badaczy z Murdoch Childrens Research Institute i Royal Children’s Hospital w Australii. Okres obserwacji od 6 do 12 miesięcy. Wstępne dane będą opracowane do 30 października 2020 roku. Zakończenie badania zaplanowano na 31 marca 2022 roku.

Holandia. Badanie pod akronimem BCG-CORONA. Badanie randomizowane z podwójną ślepą próbą w grupie 1500 lekarzy i pielęgniarek pracujących na izbach przyjęć i oddziałach szpitalnych ośmiu holenderskich szpitali, gdzie leczy się chorych na COVID-19. Badanie prowadzone przez badaczy UMC Utrecht i Radboud University w Holandii. Uczestnicy badania otrzymają śródskórnie szczepionkę BCG lub placebo. Okres obserwacji wynosi 6 miesięcy. Zakończenie badania planowane jest na 25 grudnia 2020 roku.

Takich badań ze szczepionką BCG planuje się w tej chwili kilka na świecie. Naukowcy mają nadzieję, że pomimo tego, że szczepionka BCG nie zabezpieczy nas przed infekcją SARS-CoV-2, to pomoże ją łagodniej przejść. Gdyby potwierdzono nieswoiste ochronne działanie szczepionki BCG w ochronie przed COVID-19 uzyskalibyśmy możliwość włączenia działań ochronnych przeciw COVID-19 najbardziej zagrożonej grupy zawodowej jaką są pracownicy ochrony zdrowia, zanim uda się opracować i wprowadzić do obrotu swoistą szczepionkę przeciw COVID-19.