Prof. dr hab. med. Artur Gałązka (1933-1999)

Lekarz epidemiolog, wakcynolog, immunolog oraz bakteriolog. W latach 1957-1968 pracował w Zakładzie Epidemiologii Państwowego Zakładu Higieny. W latach 1968-1979 był Kierownikiem Zakładu Badania Surowic i Szczepionek PZH oraz zastępcą Dyrektora PZH. W tym okresie pełnił również funkcję Sekretarza Naukowego Komitetu Ekologii Polskiej Akademii Nauk. W latach 1974-1975 pełnił rolę konsultanta Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w programie eradykacji ospy prawdziwej w Indiach. W latach 1979-1996 był zatrudniony w Centrali WHO w Genewie, gdzie przyczynił się do powstania Rozszerzonego Programu Szczepień – EPI (Expanded Programme of Immunization), w ramach którego instytucje międzynarodowe monitorują i w razie potrzeby zapewniają finansowanie podstawowych szczepień w skali globalnej, ale przede wszystkim w krajach rozwijających się. W 1997 prof. Gałązka wrócił do Państwowego Zakładu Higieny, gdzie m.in. pełnił funkcję redaktora naczelnego kwartalnika “Przegląd Epidemiologiczny”. Był autorem lub współautorem przeszło 150 publikacji w krajowych i zagranicznych czasopismach naukowych, przede wszystkim na temat błonicy, tężca i krztuśca. Profesor zmarł niespodziewanie na zawał serca, w pełni sił zawodowych, w dniu 11 maja 1999 roku.

Prof. Gałązka odegrał szczególną rolę we wdrażaniu szczepień przeciw błonicy w Polsce w latach 50-tych i 60-tych ubiegłego wieku i potem wykorzystał te doświadczenia w udoskonalaniu programów szczepień ochronnych na świecie. W latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku, uczestniczył w pracach nad rozszerzeniem szczepień przeciw błonicy i oceną skuteczności dostępnych szczepionek. Prace te były prowadzone pod presją czasu, ponieważ w tym czasie, błonica zbierała ogromne żniwo, powodując dziesiątki tysięcy ciężkich zachorowań i tysiące zgonów, głównie wśród małych dzieci. Pracując nad poprawą oceny jakości szczepionek, przyczynił się do udoskonalenia metod laboratoryjnych oceny siły uodparniającej anatoksyny błoniczej. Wyniki jego badań oraz poczynione obserwacje przyczyniły się do eliminacji tej choroby w Polsce. To dzięki prowadzonym przez niego działaniom zapobiegawczym, ogromna epidemia błonicy z lat 90-tych z krajów byłego Związku Radzieckiego nie dotarła do Polski. W odpowiednim momencie przeprowadził zakrojone na szeroką skalę badania populacyjnej odporności na błonicę. Uzyskane wyniki jednoznacznie wskazywały na znaczny odsetek populacji nieposiadający przeciwciał ochronnych, co groziło wybuchem epidemii. Prof. Gałązka zainicjował akcję masowych szczepień przeciw błonicy, poprzedzoną opracowaniem i wdrożeniem szczepionki dla dorosłych. Później, w czasie epidemii błonicy w krajach byłego Związku Radzieckiego, znowu był na pierwszej linii frontu, pracując na miejscu już jako pracownik Światowej Organizacji Zdrowia. Jego działania w dziedzinie zdrowia publicznego zostały docenione zarówno w Polsce jak również wśród społeczności naukowej na całym świecie.