Jak się bada skuteczność szczepionek?

Dzieci urodzone przedwcześnie stanowią ok. 6% całej populacji noworodków. Ponieważ wcześniaki są narażone na zwiększone ryzyko zakażeń i kolejnych hospitalizacji, dlatego szczepienia ochronne są dla nich wyjątkowo ważne. U wcześniaków notujemy wyższe ryzyko wystąpienia inwazyjnej choroby pneumokokowej, zachorowania na krztusiec, zachorowania na grypę oraz hospitalizacji z powodu biegunki rotawirusowej.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B (wzw B) to choroba zakaźna wywołana przez wirusa HBV (Hepatitis B Virus). Zakażenie wzw B może przebiegać pod postacią ostrą lub przewlekłą – bezobjawową.

Rotawirusy (wirusy należące do rodziny łac. Reoviridae) są najczęstszym czynnikiem wywołującym biegunki zakaźne u niemowląt i małych dzieci do 5 roku życia. Zachorowania dotyczą najczęściej dzieci od 4 do 24 miesiąca życia. Najciężej biegunki rotawirusowe przebiegają u dzieci poniżej 6 miesiąca życia, ponieważ ich organizm ulega szybko odwodnieniu.

Gruźlica jest chorobą zakaźną wywołaną przez bakterie - prątki gruźlicy, której głównym źródłem zakażenia jest chory człowiek, szczególnie jeżeli nie jest leczony. Gruźlica jest chorobą zaraźliwą. Prątki wraz z wdychanym powietrzem przenoszą się od chorej osoby na zdrową. Po dotarciu do płuc wywołują zmiany nazywane ogniskiem pierwotnym. Z tego ogniska drogą limfy i krwi prątki mogą przedostać się do wszystkich narządów i tkanek, a w sprzyjających okolicznościach wywołać chorobę. Jednak gruźlica najczęściej atakuje płuca. U osób zakażonych ryzyko rozwoju choroby utrzymuje się przez całe życie, jednak jest ono najwyższe w ciągu pierwszych 2 lat od zakażenia. U 5-10% zakażonych prątkami może rozwijać się choroba. Pozostali są klinicznie zdrowi i znajdują się w tzw. stanie drzemiącego zakażenia. Stan zakażenia można potwierdzić poprzez wykonanie testu tuberkulinowego. Obecnie istnieje również, choć w ograniczonym zakresie możliwość wykonywania w tym celu innych testów.

Szczepienia a podróże zagraniczne: Informację o chorobach przeciwko, którym należy się zaszczepić wybierając się do innego kraju, można uzyskać w punktach szczepień Centrów Medycyny Podróży, na stronie internetowej WHO, a w przypadku szczepień obowiązkowych przeciwko żółtej gorączce również w ambasadzie danego kraju. Aktualnie podróżujące osoby mogą się szczepić przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, żółtej gorączce, durowi brzusznemu, tężcowi, błonicy, poliomyelitis, odrze, śwince, różyczce, grypie, wściekliźnie, zakażeniom meningokokowym, kleszczowemu zapaleniu mózgu, japońskiemu zapaleniu mózgu.

Niepożądany odczyn poszczepienny (NOP) to zaburzenie stanu zdrowia, które wystąpiło w okresie 4 tygodni po podaniu szczepionki. Wyjątek stanowią odczyny po szczepieniu BCG –w tych wypadkach kryterium czasowe jest znacznie wydłużone, co wynika ze specyfiki szczepionki.

O podaniu szczepionki każdorazowo decyduje lekarz na podstawie prawidłowo przeprowadzonej kwalifikacji. Podczas wizyty szczepiennej lekarz zbiera wywiad dotyczący ewentualnych przeciwwskazań przed zaszczepieniem, informuje o szczepieniach zalecanych oraz możliwości wystąpienia niepożądanych odczynów poszczepiennych. Gabinet lekarski powinien być wyposażony w sprzęt reanimacyjny.

Cholera jest ostrą chorobą biegunkową wywoływaną przez bakterie tzw. przecinkowce cholery. Do zakażenia dochodzi w skutek spożycia wody lub zanieczyszczonych produktów spożywczych. Okres wylęgania choroby wynosi od 2 godzin do 5 dni.

Różyczka jest wirusową choroba zakaźną, której źródłem zakażenia jest wyłącznie chory człowiek. Infekcja przenosi się drogą kropelkową, w przypadku zakażeń wrodzonych przez łożysko. Różyczka u dzieci najczęściej przebiega łagodnie lub bezobjawowo. Na cięższy przebieg narażeni są głównie dorośli. Stanowi poważne zagrożenie dla ciężarnych powodując powstawanie wad rozwojowych a nawet może się przyczynić do obumarcia płodu.

Odra jest ostrą choroba zakaźną wywoływaną przez wirus odry, której źródłem zakażenia jest chory człowiek. Zakażenie szerzy się głównie drogą kropelkową oraz przez bezpośrednią styczność z wydzieliną z jamy nosowo-gardłowej lub moczem chorej osoby.

Grypa jest ostrą chorobą zakaźną, wywoływaną przez wirusy grypy. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub kontakt ze skażoną powierzchnią. Okres wylęgania wynosi 1-4 dni. Wirusy grypy atakują komórki nabłonka dróg oddechowych, w których się namnażają. W konsekwencji powodują martwicę tychże komórek, co z kolei otwiera drogę patogenom bakteryjnym.

Grypa jest ostrą chorobą zakaźną, wywoływaną przez wirusy grypy. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub kontakt ze skażoną powierzchnią. Okres wylęgania wynosi 1-4 dni. Wirusy grypy atakują komórki nabłonka dróg oddechowych, w których się namnażają. W konsekwencji powodują martwicę tychże komórek, co z kolei otwiera drogę patogenom bakteryjnym.

Lista zarejestrowanych szczepionek - stan w dniu 08.05.2018

Lista zarejestrowanych szczepionek - stan w dniu 08.05.2018

Kobietom w ciąży nie zaleca się podawania szczepionek żywych (odrze, śwince, różyczce-MMR, ospie wietrznej), ponieważ istnieje teoretyczne ryzyko przeniesienia wirusa szczepionkowego na płód. W ciąży można podawać szczepionki inaktywowane (przeciw grypie, błonicy, tężcowi i krztuścowi (dTap). Inne szczepionki zabite mogą byc podawane w szczególnie uzasadnionych sytuacjach narażenia na zakażenie.

Prace laboratoryjne rozpoczynają się od poszukiwania metod wzbudzenia odporności w organizmie człowieka. Naukowcy badają mechanizmy odporności po naturalnym zachorowaniu, szukają odpowiednich antygenów, które mogą wzbudzać produkcję przeciwciał. Próbują zmniejszyć zjadliwość drobnoustrojów chorobotwórczych, żeby wywoływały odporność, ale nie powodowały choroby. Prowadzą eksperymenty na zwierzętach.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B (wzw B) to choroba zakaźna wywołana przez wirusa HBV (Hepatitis B Virus). Zakażenie wzw B może przebiegać pod postacią ostrą lub przewlekłą – bezobjawową.

Szczepionki dzieli się na żywe, zawierające całe, pozbawione zjadliwości drobnoustroje oraz szczepionki zabite, zawierające inaktywowane (zabite) drobnoustroje lub ich fragmenty, np. pojedyncze białka. Szczepionki mogą chronić przeciw jednej chorobie lub mogą być wieloskładnikowe.

Błonica (inaczej dyfteryt) jest ostrą i ciężką chorobą zakaźną, wywoływaną przez bakterie, tzw. maczugowce błonicy. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą kropelkową lub w wyniku bezpośredniego kontaktu z chorym lub nosicielem. O wiele rzadziej do infekcji może dojść przez zakażone środki spożywcze i przedmioty.

Wirusowe zapalenie wątroby typu A potocznie nazywane „żółtaczką pokarmową” jest chorobą o ostrym przebiegu, szczególnie ciężkim u osób dorosłych. U dzieci choroba przebiega bezobjawowo lub bardzo łagodnie. Do objawów tej choroby należą objawy grypopodobne (w pierwszym okresie) oraz objawy ze strony układu pokarmowego (zaburzenia dyspeptyczne): odbijanie, zgaga, nudności, wzdęcia, uczucie wczesnej sytości, ciemny mocz, jak również żółtaczka (czyli zażółcenie skóry, białkówki oczu czy błon śluzowych).

Niedobory odporności mogą być wrodzone lub nabyte. Pierwotne niedobory odporności spowodowane są zaburzeniami składników układu odpornościowego, np. przeciwciał lub innych substancji związanych z odpornością na zakażenie. Mogą się ujawniać w pierwszych tygodniach czy miesiącach po urodzeniu. Nabyte zaburzenia odporności mogą być wynikiem trwających lub przebytych, ciężkich zakażeń wirusowych, bakteryjnych lub chorób układowych, a także działaniem czynników zewnętrznych, np. niedożywienia.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B (wzw B) to choroba zakaźna wywołana przez wirusa HBV (Hepatitis B Virus). Zakażenie wzw B może przebiegać pod postacią ostrą lub przewlekłą – bezobjawową.

Świnka (nagminne zapalenie ślinianek przyusznych) to wirusowa choroba zakaźna, której źródłem zakażenia jest chory człowiek. Infekcja przenosi się drogą kropelkową lub poprzez kontakt z przedmiotami skażonymi wydzieliną z gardła chorej osoby. Świnka najczęściej przebiega łagodnie pod postacią zapalenia ślinianek przyusznych. Jednak u części osób może powodować groźne powikłania.

Różyczka jest wirusową choroba zakaźną, której źródłem zakażenia jest wyłącznie chory człowiek. Infekcja przenosi się drogą kropelkową, w przypadku zakażeń wrodzonych przez łożysko. Różyczka u dzieci najczęściej przebiega łagodnie lub bezobjawowo. Na cięższy przebieg narażeni są głównie dorośli. Stanowi poważne zagrożenie dla ciężarnych powodując powstawanie wad rozwojowych a nawet może się przyczynić do obumarcia płodu.

Rotawirusy (wirusy należące do rodziny łac. Reoviridae) są najczęstszym czynnikiem wywołującym biegunki zakaźne u niemowląt i małych dzieci do 5 roku życia. Zachorowania dotyczą najczęściej dzieci od 4 do 24 miesiąca życia. Najciężej biegunki rotawirusowe przebiegają u dzieci poniżej 6 miesiąca życia, ponieważ ich organizm ulega szybko odwodnieniu.

Poliomyelitis (nagminne porażenie dziecięce lub choroba Heinego-Medina) to ostra choroba zakaźna wywoływana przez poliowirusy. Najczęstszym źródłem zakażenia jest bezpośredni kontakt z chorym człowiekiem. Zakażenie szerzy się głównie drogą pokarmową przez przedmioty i środki spożywcze zakażone wydzielinami z gardła lub kałem oraz drogą kropelkową. Poliowirusy dostają się do organizmu przez usta lub nos. Jeżeli dostaną się do ośrodkowego układu nerwowego, mogą wywoływać uszkodzenie nerwów, co może prowadzić do niedowładu lub porażenia mięśni.

Ospa wietrzna jest wysoko zaraźliwą wirusową chorobą zakaźną. Najczęstszym źródłem zakażenia jest bezpośredni kontakt z chorym lub droga kropelkowa. Zakażenie szerzy się także pośrednio przez kontakt z przedmiotami zanieczyszczonymi wydzielinami z dróg oddechowych chorej osoby. Okres wylęgania ospy wietrznej wynosi średnio 14-16 dni. Okres zakaźności trwa 1-2 dni przed i do 6 dni po pojawieniu się wysypki, praktycznie do przyschnięcia wszystkich pęcherzyków.

Odra jest ostrą choroba zakaźną wywoływaną przez wirus odry, której źródłem zakażenia jest chory człowiek. Zakażenie szerzy się głównie drogą kropelkową oraz przez bezpośrednią styczność z wydzieliną z jamy nosowo-gardłowej lub moczem chorej osoby.

Poliomyelitis (nagminne porażenie dziecięce lub choroba Heinego-Medina) to ostra choroba zakaźna wywoływana przez poliowirusy. Najczęstszym źródłem zakażenia jest bezpośredni kontakt z chorym człowiekiem. Zakażenie szerzy się głównie drogą pokarmową przez przedmioty i środki spożywcze zakażone wydzielinami z gardła lub kałem oraz drogą kropelkową. Poliowirusy dostają się do organizmu przez usta lub nos. Jeżeli dostaną się do ośrodkowego układu nerwowego, mogą wywoływać uszkodzenie nerwów, co może prowadzić do niedowładu lub porażenia mięśni.

Tężec jest chorobą zakaźną układu nerwowego, spowodowaną działaniem neurotoksyny tężcowej blokującej zakończenia nerwowe wytwarzanej przez bakterie laseczki tężca. Bakterie występują powszechnie w glebie, kurzu, wodzie oraz przewodzie pokarmowym zwierząt. Wrotami zakażenia mogą być drobne, prawie niewidoczne skaleczenie, otarcia naskórka. Do zakażenie może prowadzić poród lub poronienie przy nie zachowaniu zasad higieny.

Poliomyelitis (nagminne porażenie dziecięce lub choroba Heinego-Medina) to ostra choroba zakaźna wywoływana przez poliowirusy. Najczęstszym źródłem zakażenia jest bezpośredni kontakt z chorym człowiekiem. Zakażenie szerzy się głównie drogą pokarmową przez przedmioty i środki spożywcze zakażone wydzielinami z gardła lub kałem oraz drogą kropelkową. Poliowirusy dostają się do organizmu przez usta lub nos. Jeżeli dostaną się do ośrodkowego układu nerwowego, mogą wywoływać uszkodzenie nerwów, co może prowadzić do niedowładu lub porażenia mięśni.

Kleszczowe zapalenie mózgu to zespół neurologicznych komplikacji występujących po zakażeniu flawiwirusami przenoszonymi przez kleszcze. Źródłem infekcji może być ukąszenie przez zakażonego kleszcza lub spożycie niepasteryzowanego mleka zakażonego zwierzęcia. Okres wylęgania choroby wynosi od 7 do 14 dni.

Grypa jest ostrą chorobą zakaźną, wywoływaną przez wirusy grypy. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub kontakt ze skażoną powierzchnią. Okres wylęgania wynosi 1-4 dni. Wirusy grypy atakują komórki nabłonka dróg oddechowych, w których się namnażają. W konsekwencji powodują martwicę tychże komórek, co z kolei otwiera drogę patogenom bakteryjnym.

Indywidualny kalendarz szczepień to program obowiązkowych i zalecanych szczepień, ułożony przez lekarza dla pacjenta, szczególnie dziecka, uwzględniający opóźnienia w realizacji szczepień w stosunku do obowiązującego Programu Szczepień Ochronnych.

Szczepienia poekspozycyjne są to szczepienia wykonywane po ekspozycji (narażeniu) na czynnik zakaźny, np. po bezpośrednim kontakcie z osobą, która zaraża. Ich celem jest zapobieganie zachorowaniu osoby eksponowanej (immunoprofilaktyka czynna).