Jakie są ogólne zasady stosowania szczepionek?

A B C D E F G H I J K L Ł M N O P R S T U V W Y Z Ż
S

Sanepid

to zwyczajowa nazwa Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

Saponina

to substancja pochodzenia roślinnego. W szczepionkach pełni funkcje adiuwantu. Najlepiej poznano saponinę pozyskiwaną z kory południowoamerykańskiego drzewa Quillaja saponaria Molina (mydłodrzew właściwy). Popularny adiuwant w szczepionkach weterynaryjnych. W szczepionkach u ludzi zwykle stosowana jako adiuwant w połączeniu z liposomami zawierającymi cholesterol.

Schemat szczepienia

(inaczej schemat uodparniania) to podawanie określonej liczby dawek szczepionki, w odpowiednim czasie i wieku, niezbędnych do uzyskania optymalnej odporności.

Schemat uodparniania

(inaczej schemat szczepienia) to podawanie określonej liczby dawek szczepionki, w odpowiednim czasie i wieku, niezbędnych do uzyskania optymalnej odporności.

Sentinel

to badanie dotyczące oceny sytuacji epidemiologicznej, skuteczności, środków profilaktycznych, lecznictwa itp. na podstawie kompleksowej obserwacji zachorowań.

Sepsa

inaczej posocznica, to zespół ogólnoustrojowej reakcji zapalnej organizmu wywołany zakażeniem, najczęściej bakteryjnym.

Seroprotekcja

to stężenie swoistych przeciwciał w surowicy powyżej wartości uznanych za ochronne.

Serowane zapalenie płuc

to ostra postać gruźlicy płuc wywołana rozległym rozsiewem prątków gruźlicy.

Sezonowość

to powtarzające się w kolejnych latach zmiany występujące w zapadalności lub w rozpowszechnieniu innych zjawisk w przeciągu jednego roku.

Silgard

to nazwa handlowa 4- walentnej szczepionki przeciw ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV)

Skwalen

to składnik adiuwantów (np. MF59, i AS03), dodawany do szczepionki w celu wzmocnienia odporności na podawane antygeny; jest naturalnym wodnym roztworem oleju roślinnego, był stosowany w szczepionkach przeciw grypie pandemicznej.

Sole glinu

to grupa adiuwantów starszej generacji, która nieswoiście indukuje odpowiedź odpornościową na podane antygeny w szczepionce. W szczepionkach stosowane od ponad 80 lat.

Splenektomia

to chirurgiczny zabieg usunięcia śledziony.

Spojówka

to przezroczysta błona śluzowa, pokrywająca wewnętrzną powierzchnię powieki oraz przednią część gałki ocznej. Pełni funkcję oczyszczająco-nawilżającą, a także chroni i ułatwia ruchy gałce ocznej.

Stan przednowotworowy

inaczej stan przedrakowy to proces chorobowy w tkance lub narządzie, który usposabia do rozwoju nowotworu złośliwego.

Stan uodpornienia

dotyczy docelowej populacji, która powinna być poddawana szczepieniom obowiązkowym zgodnie z aktualnym w danym roku Programem Szczepień Ochronnych.

Stan zagrożenia epidemicznego

(ang. epidemic hazard status) zwiększone prawdopodobieństwo powstania epidemii. Formalne uznanie danego terenu za teren, na którym istnieją warunki i znacznego stopnia prawdopodobieństwo wystąpienia epidemii.

Stan zaszczepienia

to odsetek populacji, która została zaszczepiona daną szczepionką, zgodnie z obowiązującym schematem szczepień.

Synagis

to preparat stosowany w celu zapobiegania ciężkiej chorobie płuc wywołanej przez syncytialny wirus oddechowy (RSV – ang. respiratory syncytial virus).

Szczep zjadliwy

to rodzaj patogenu, który jest zdolny do wywołania choroby zakaźnej.

Szczepienia akcyjne

to szczepienia osób na ograniczonym, zwykle niedużym obszarze lub szczepienia wybranych grup ryzyka osób w związku z wystąpieniem zagrożenia szerzenia się choroby zakaźnej lub w warunkach klęski żywiołowej lub znacznych rozmiarów katastrofy humanitarnej oraz w związku z zawleczeniem choroby niewystępującej na określonym terenie. Decyzje dotyczące rozmiaru terytorialnego akcji, objęcie szczepieniami wszystkich mieszkańców zagrożonego terenu lub tylko osób z grup ryzyka zależą od wyników dochodzenia epidemiologicznego. Nadzór nad realizacją szczepień akcyjnych sprawuje powiatowy inspektor sanitarny.

Szczepienia obowiązkowe

(ang. mandatory vaccination) to szczepienia uzasadnione potrzebą ochrony ludności na danym terenie, których obowiązek może być wyegzekwowany przy zastosowaniu środków administracyjnych. Zostały wymienione w Programie Szczepień Ochronnych, są bezpłatne (finansowane z budżetu Ministra Zdrowia). Dotyczą dzieci i młodzieży.

Szczepienia pierścieniowe

stosowane są w sytuacji wykrycia nowego zachorowania wywołanego niebezpiecznym patogenem. Wtedy szczepi się wszystkie osoby z bliskiego kontaktu oraz w drugiej kolejności osoby kontaktujące się z bliskimi. Dzięki tej metodzie można przerwać tzw. „łańcuch zakażeń”.

Szczepienia zalecane

to szczepienia włączone do Programu Szczepień Ochronnych, zalecane dla całej populacji lub określonej grupy narażonej na chorobę zakaźną. Koszt szczepienia zalecanego ponosi zainteresowany.

Szczepienie

to wprowadzenie do organizmu człowieka lub zwierzęcia preparatu, który uodpornia przeciwko chorobie.

Szczepienie podstawowe

to szczepienie, które obejmuje podanie konkretnej liczby dawek szczepionki w określonych odstępach czasu, w celu uzyskania odporności na daną chorobę zakaźną. Obejmuje szczepienie pierwotne (jedna lub więcej dawek) oraz szczepienie uzupełniające.

Szczepienie poekspozycyjne

to szczepienie wykonywane po narażeniu na zakażenie określonym patogenem celem wywołania lub nasilenia odporności, np. szczepienie przeciwko wściekliźnie po ugryzieniu psa.

Szczepienie przypominające

to dawka szczepionki podana w określonym odstępie czasu od szczepienia podstawowego w celu przedłużenia odporności na daną chorobę zakaźną.

Szczepionka

to preparat biologiczny zawierający antygeny, służący do czynnego uodporniania organizmu na zakażenie drobnoustrojami chorobotwórczymi.

Szczepionka acalularna

Szczepionka acelularna (inaczej bezkomórkowa szczepionka) to szczepionka przeciw krztuścowi, która zawiera od 1 do 5 różnych oczyszczonych antygenów (białek) bakterii krztuśca. Liczba antygenów jest różna w produktach różnych producentów.

Szczepionka adsorbowana

to szczepionka zawierająca tzw. adiuwant (np. wodorotlenek glinu) dzięki któremu wywoływana odporność na zakażenie jest silniejsza i dłużej się utrzymuje.

Szczepionka bezkomórkowa

to szczepionka, która zawiera wyizolowane i oczyszczone fragmenty drobnoustroju chorobotwórczego.

Szczepionka biwalentna

(dwuwalentna) to szczepionka dwuskładnikowa. Zawiera wariant wirusa SARS-CoV-2 z 2020 r. oraz wariant Omikron (BA.1).

Szczepionka inaktywowana

(szczepionka zabita) to szczepionka zawierająca zabite (poprzez zastosowanie temperatury, promieniowania lub związków chemicznych) drobnoustroje lub ich fragmenty.

Szczepionka monowalentna

to szczepionka pojedyncza zawierająca jeden drobnoustrój lub antygeny uzyskane z jednego drobnoustroju, która uodparnia przeciw jednej chorobie zakaźnej.

Szczepionka mRNA

to szczepionka, w której składzie znajdziemy fragment informacyjnego kwasu rybonukleinowego (mRNA), gdzie zakodowana jest informacja o syntezie białka (antygenu szczepionkowego).

Szczepionka nieswoista

to preparaty zawierające zabite bakterie oraz produkty ich rozpadu lub lizaty komórek bakterii. Pobudzają ogólną odporność organizmu (w tym także swoistą w stosunku do drobnoustrojów wchodzących w ich skład). Stymulują, zwłaszcza  nieswoiste mechanizmy obronne i podwyższają miano przeciwciał. Mogą być stosowane doustnie, donosowo, śródskórnie, domięśniowo, doodbytniczo, dopęcherzowo.

Szczepionka pełnokomórkowa

to szczepionka pojedyncza zawierająca jeden drobnoustrój lub antygeny uzyskane z jednego drobnoustroju, która uodparnia przeciw jednej chorobie zakaźnej.

Szczepionka poliwalentna

to szczepionka złożona zawierająca więcej niż jeden drobnoustrój lub antygeny uzyskane z różnych drobnoustrojów lub połączenie drobnoustroju z antygenem pochodzącym od innego drobnoustroju.

Szczepionka skojarzona

to szczepionka wieloskładnikowa (np. 3 w 1, 5 w 1 lub 6 w 1) zawierająca różne antygeny podawane jednocześnie, przygotowane w postaci  toksyn, zabitych komórek bakteryjnych, zabitych wirusów, oczyszczonych antygenów pochodzących z różnych drobnoustrojów, która uodparnia przeciw różnym chorobom.

Szczepionka wektorowa

składa się z wektora wirusowego z wbudowanym genem kodującym białko będące antygenem. Wektor pełni funkcję transportową, jest osłabionym, niezjadliwym wirusem (np. adenowirusem szympansim). Do wektora wstawiony jest gen kodujący immunogenne białko (np. białko powierzchniowe S koronawirusa SARS-CoV-2).

Szczepionka wysokoskojarzona

to szczepionka wieloskładnikowa (np. 5 w 1 lub 6 w 1) zawierająca różne antygeny podawane jednocześnie, przygotowane w postaci  toksyn, zabitych komórek bakteryjnych, zabitych wirusów, oczyszczonych antygenów pochodzących z różnych drobnoustrojów, która uodparnia przeciw różnym chorobom.

Szczepionka żywa

to szczepionka, która zawiera żywe drobnoustroje pozbawione właściwości chorobotwórczych (atenuowane-osłabione).

szczepionki podjednostkowe

to szczepionki, które zawierają wybrany antygen lub antygeny wirusa lub bakterii w postaci izolowanej lub cząstek wirusopodobnych (VLP) lub białkowych nanocząsteczek.

Szczepionki rekombinowane

Szczepionki rekombinowane powstają w wyniku wbudowania fragmentu materiału genetycznego drobnoustroju do komórek ssaków lub komórek drożdży czy komórek owadzich. Zmienione genetycznie (rekombinowane) komórki zaczynają produkcję nowego białka, które po wyizolowaniu i oczyszczeniu staje się antygenem szczepionkowym.