Jakie są postępy eradykacji poliomyelitis na świecie?
W czasopiśmie Morbidity and Mortality Weekly Report wydawanym przez amerykańskie Centrum Kontroli i Prewencji Chorób (CDC) opublikowano aktualne dane dotyczące postępów w eradykacji poliomyelitis na świecie. Liczba przypadków poliomyelitis wywołanego dzikim wirusem polio (WPV), jak i krążącym wirusem polio pochodzenia szczepionkowego (cVDPV) zmniejszyła się w 2021 r. w porównaniu z poprzednimi latami. Bieżące działania w zakresie zwalczania poliomyelitis skupiają się na wzmocnieniu systemów nadzoru nad polio oraz kampaniami szczepień dzieci.
Sytuacja epidemiologiczna poliomyelitis na świecie wyraźnie się poprawia, co wynika z lepszej jakości nadzoru epidemiologicznego nad polio, prowadzonych krajowych programów szczepień i dedykowanych kampanii dotyczących szczepień dzieci.
W 1988 roku zainicjowano Światową Inicjatywę na rzecz Eradykacji Polio (Global Polio Eradication Initiative, GPEI). Od tego czasu zachorowania wywołane dzikim wirusem polio (WPV) spadły o 99,9%. Udało się eradykować dwa typy dzikiego wirusa polio: typ 2 (WPV2) w 2015 roku i typ 3 (WPV3) w 2019 roku.
Region Europejski utrzymuje status kraju wolnego od poliomyelitis od 21 czerwca 2002 roku. W sierpniu 2020 roku Komisja Certyfikująca Eradykację Polio w Regionie Afrykańskim ogłosiła, że kontynent ten jest wolny od zachorowań na polio wywołanych szczepami dzikimi wirusa.
Aktualnie transmisję wirusa typu 1 (WPV-1) nadal stwierdza się w dwóch krajach- Afganistanie i Pakistanie. W 2021 roku zgłoszono 5 przypadków polio wywołanych WP1, w porównaniu do 140 przypadków WPV-1 w 2020 roku. W 2022 roku do 5 maja 2022 r. zgłoszono 3 przypadki zachorowań (jeden w Afganistanie i dwa w Pakistanie).
Wyzwaniem pozostają zachorowania na polio wywołane przez krążący wirus pochodzenia szczepionkowego (circulating vaccine-derived poliovirus, cVDPV) pochodzący z „żywej”, doustnej szczepionki OPV. Zachorowania wywołane przez krążący wirus pochodzenia szczepionkowego (cVDPV) są ostrym porażeniem wiotkim, którego przebieg jest podobny do obrazu klinicznego poliomyelitis, aczkolwiek w statystycznej ocenie lżejszy. W okresie od stycznia 2020 roku do kwietnia 2022 roku na świecie odnotowano 1 856 przypadków polio wywołanego cVDPV: 1113 w 2020 roku i 668 w 2021 r. W 2022 (do 5 maja raportowano 55 przypadków zachorowań).
Na świecie w 2016 roku zaprzestano stosowania „żywej”, doustnej szczepionki 3-walentnej zawierającej typ 1, 2 i 3 wirusa polio (tOPV) i zastąpiono ją szczepionką inaktywowaną (IPV) lub dodatkowo 2-walentną OPV (bOPV) zawierającą typu 1 i 3 wirusa (w krajach, w których występują zachorowania na polio). W Polsce żywa doustna szczepionka 3-walentna została zastąpiona szczepionką inaktywowana we wstrzyknięciu w kwietniu 2016 roku.
W związku z tym, że w ostatnich latach odnotowywano nowe ogniska zachorowań wywołanych wirusem pochodzenia szczepionkowego cVDPV2, w listopadzie 2020 roku WHO dopuściła do stosowania w sytuacjach wyjątkowych nową szczepionkę doustną OPV zawierającą wirus polio typu 2 (nOPV2) stabilizowany metodami inżynierii genetycznej. Szczepionka ta charakteryzuje się znacznie mniejszym ryzykiem powstania zmutowanego wirusa szczepionkowego. Nowa strategia eradykacji polio GPEI na lata 2022–2026 zakłada rozszerzone stosowanie nOPV2, co pozwoli ograniczyć powstawanie nowych ognisk cVDPV2.
Chociaż na początku 2022 roku przypadki WPV1 wykryto w Afganistanie i Pakistanie, dotychczasowy spadek liczby przypadków w latach 2021-2022 wskazuje na wyraźny postęp w kierunku całkowitej eradykacji wirusa polio.
Pomimo tak dobrych danych epidemiologicznych konieczna jest konsekwencja w działaniach profilaktycznych. Polio pozostaje zagrożeniem dla niecałkowicie zaszczepionych lub niezaszczepionych dzieci. Niedawne wykrycie wirusa polio typ 1 (WPV1) w Malawi jest dowodem, że dopóki nie zostanie przerwana transmisja wirusa polio, nadal będzie istniało ryzyko rozprzestrzeniania się polio do obszarów świata wolnych od polio.
W 2020 roku 3 dawki szczepionki przeciwko polio do ukończenia 1. roku życia otrzymało 83% niemowląt na świecie. W Afganistanie i Pakistanie stan zaszczepienia 3 dawkami szczepionki doustnej lub inaktywowanej wynosi odpowiednio 75% i 83%.
Progress toward Polio Eradication—Worldwide, January 2020–April 2022”. MMWR. 2022 May 13.
