Jak sprawdzić, czy dziecko jest uczulone na składniki szczepionki?

Przeciwwskazaniem do podania szczepionki jest gwałtowna ogólnoustrojowa reakcja uczuleniowa (zwana reakcją anafilaktyczną lub anafilaksją) na którykolwiek składnik danej szczepionki. Inny rodzaj uczulenia na składniki szczepionki nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia. W trakcie kwalifikacji dziecka do szczepienia lekarz zawsze pyta o ewentualne reakcje uczuleniowe.

• Jakie składniki szczepionek mogą powodować uczulenie?

Szczepionki zawierają różne dodatkowe substancje (zwane substancjami pomocniczymi) tj. stabilizujące, konserwujące, adiuwanty wzmacniające odpowiedź poszczepienną lub stanowiące pozostałość po procesie wytwarzania szczepionki i to one mogą wywołać reakcje alergiczne. Potencjalnymi alergenami są antybiotyki (neomycyna, streptomycyna, gentamycyna, polimyksyna B), różne białka (jaja kurzego, drożdży, żelatyna), tiomersal. Uczulenie może wywołać także lateks, zawarty w elementach opakowania niektórych szczepionek. Wykaz wszystkich składników pomocniczych danej szczepionki podany jest w ulotce i dokumencie, zwanym Charakterystyką Produktu Leczniczego.

• Czy każdy rodzaj uczulenia na konkretny składnik szczepionki jest przeciwwskazaniem do szczepienia?

Nie. Przeciwwskazaniem jest jedynie gwałtowna ogólnoustrojowa reakcja uczuleniowa, zwana reakcją anafilaktyczną (lub anafilaksją). Inne rodzaje alergii np. wysypki nie stanowią przeciwwskazania, bo nie wiążą się z ryzykiem wystąpienia reakcji anafilaktycznej po szczepieniu.

• Na czym polega reakcja anafilaktyczna?

Objawy reakcji anafilaktycznej pojawiają się zwykle w bardzo krótkim czasie po kontakcie z alergenem, nawet w ciągu kilku sekund do kilku minut i szybko się nasilają. Objawy dotyczą co najmniej dwóch układów: skóry/tkanki podskórnej, układu krążenia, układu oddechowego, przewodu pokarmowego.

• Czy przed szczepieniem trzeba sprawdzić, że dziecko nie jest uczulone na składniki szczepionki?

W trakcie kwalifikacji do szczepienia lekarz zawsze pyta o ewentualne reakcje alergiczne u dziecka, aby ustalić, czy mogła to być reakcja anafilaktyczna i co ją wywołało. Jeśli dotychczas się to nie zdarzyło, nie ma potrzeby sprawdzać ewentualnego uczulenia na składniki szczepionki. Jeśli u dziecka wcześniej zdarzyła się reakcja anafilaktyczna i nie ustalono wówczas jej przyczyny, konieczna może być konsultacja alergologiczna i wykonanie np. testów. W przypadku przebytej reakcji anafilaktycznej po kontakcie z substancją wchodzącą w skład danej szczepionki, nie należy podawać tego preparatu.

• Czy może się zdarzyć, że u dziecka dotychczas zdrowego, bez żadnych alergii, wystąpi reakcja anafilaktyczna?

Tak. Reakcja anafilaktyczna jest rzadkim odczynem poszczepiennym (ok. 1-1,1 przypadek/milion dawek danej szczepionki), zdarza się także u osób bez objawów alergii w przeszłości. Dlatego personel medyczny wykonujący szczepienia przygotowany jest do udzielenia fachowej pomocy. Nie oznacza to jednak, że na wszelki wypadek trzeba wykonać testy alergiczne ze składnikami szczepionek, podobnie jak nie trzeba ich wykonywać przed podaniem jakiegoś leku czy wprowadzeniem do diety nowego pokarmu, co również może wywołać reakcje anafilaktyczną.