Jak możemy ustalić związek przyczynowy pomiędzy szczepionką MMR i niepożądanymi odczynami związanymi z tą szczepionką?

Wiele problemów zdrowotnych, które obserwujemy po szczepieniu stanowią jedynie koincydencję czasową. Objawy takie jak gorączka, wysypka, drażliwość czy niedrożność nosa występują u małych dzieci w pierwszych dwóch latach życia stosunkowo często. Jednocześnie właśnie wtedy podajemy dzieciom najwięcej szczepionek, np. szczepionkę MMR przeciw odrze, śwince i różyczce. Stąd też bardzo trudno określić, które z objawów zaburzenia zdrowia wywołuje samo szczepienie, a które występują niezależnie od szczepienia. W niektórych przypadkach może to być faktycznie przyczyną szczepionki, są to tzw. niepożądane odczyny poszczepienne (NOP). W innych sytuacjach objawy występują niezależnie, po prostu w tym samym czasie co szczepienie. Potwierdzenie związku przyczynowego pomiędzy szczepieniem a wystąpieniem określonego objawu zaburzenia zdrowia nie jest możliwe bez przeprowadzenia odpowiednich badań epidemiologicznych. Dopiero jak NOP zostanie wykryty u wielu dzieci, w porównywalnych warunkach i po wykluczeniu innych potencjalnych przyczyn, specjaliści uznają, że przyczyną NOP było podanie szczepionki. W związku z tym w sytuacji spontanicznych zgłoszeń NOP zawsze pozostają wątpliwości dotyczące związku przyczynowego pomiędzy szczepieniem a wystąpieniem danego objawu zaburzenia zdrowia. W potwierdzeniu lub wykluczeniu takiego związku pomagają badania, gdzie porównuje się grupy dzieci w tym samym wieku poddane szczepieniom i nieszczepione.

Źródło: Peltola H, Heinonen OP. Frequency of the true adverse reactions to measles-mumps-rubella vaccine: a double-blind placebo controlled trials in twins. The Lancet 1986; 327, 939-42.

Właśnie takie badania przeprowadzili w przeszłości badacze z Finlandii, którzy obserwowali stan zdrowia w grupie 581 par bliźniąt, gdzie 1 bliźniak był szczepiony szczepionką MMR przeciw odrze, śwince i różyczce, a drugiemu bliźniakowi z każdej pary wstrzykiwano placebo. W ciągu pierwszych 6 dni po szczepieniu w obu grupach objawy gorączki, drażliwości, wysypki oraz kaszlu z objawami grypopodobnymi występowały z taką samą częstością. W okresie między 7 a 12 dniem po szczepieniu w grupie, której podawano szczepionkę MMR objawy takie jak gorączka, drażliwość, wysypka występowały częściej. Z drugiej strony w obu grupach w tym okresie kaszel i objawy grypopodobne występowały z taką samą częstością. Częstsze występowanie gorączki, drażliwości i wysypki w okresie 7-12 dni po szczepieniu jest związane z tym, że szczepionka MMR zawiera atenuowane osłabione wirusy szczepionkowe, które, żeby wywołać odpowiedź odpornościową u człowieka muszą się namnożyć. Dzieje się to właśnie w tym okresie, wtedy obserwujemy niepożądany odczyn poszczepienny.