Czy potwierdzono związek szczepionek przeciw HPV z zespołem Guillaina i Barrégo?

W 2017 roku opublikowano wyniki badań wskazujące na potencjalnie zwiększone ryzyko wystąpienia zespołu Guillaina i Barrégo (ZGB) po szczepieniu przeciw HPV dziewcząt w wieku 13-16 lat. Wyniki te były sprzeczne z dostępnymi wynikami przeprowadzonych badań. Potwierdziła to metaanaliza z 2018 roku, w której liczba badanych osób była odpowiednio reprezentatywna.

ZGB to rzadko występująca choroba, szczególnie u dzieci. Zapadalność ogólna na ZGB w populacji do 15 roku życia jest szacowana na 1,5–2,42/100 000 mieszkańców. Wraz z wiekiem osób badanych jej częstość występowania rośnie i w populacji ogólnej osób w wieku 70–79 lat osiąga zapadalność szacowaną na 8,6/100 000 mieszkańców.

W badaniu oceniającym bezpieczeństwo szczepionki przeciw HPV (w większości preparatu HPV-4) we Francji u 2 252 716 dziewcząt w wieku 3-16 lat, w czasie 33-miesięcznej obserwacji odnotowano 4096 przypadków chorób autoimmunizacyjnych. Jednocześnie w badaniu nie potwierdzono różnic w oszacowanej zapadalności w grupach poddanej szczepieniu i niezaszczepionej. Wyniki badania istotnie podważają związek przyczynowy między szczepieniem przeciw HPV a występowaniem chorób   autoimmunizacyjnych. W badanej grupie jedynie u 20 osób zaszczepionych i 23 osób niezaszczepionych potwierdzono przypadki ZGB, co pozwoliło oszacować skalę współczynnika zapadalności na ZGB na 1,4 vs 0,4/100 000 osobolat. Po przeprowadzeniu dokładniejszej analizy, jedynie 15 przypadków ZGB teoretycznie powiązano średnio w czasie 4,6 miesięcy, a silnie w czasie 2 miesięcy po wykonaniu szczepienia, a częstość występowania ZGB oszacowano na 1,8/100 000 zaszczepionych osób. Związek ten po 12 miesiącach od wykonania szczepienia były identyczny w grupach osób szczepionych i niezaszczepionych. Średnią zapadalność na ZGB określono na 1,3–2,5/100 000 w zależności od przyjętych kryteriów rozpoznania oraz odnotowano zwiększone ryzyko u osób dorosłych, wyższe u mężczyzn niż kobiet, szczególnie powyżej 50 roku życia, ze szczytem zachorowań między 70-79. rokiem życia.

Wyniki przeglądu systematycznego i metaanalizy z 2022 roku wskazują, na ekstremalnie rzadkie występowanie przypadków zespołu Guillaina i Barrégo. Z analizy ponad 10 milionów raportów wynika, że są ekstremalnie rzadkie ok. 1/1 000 000 podanych dawek (badacze podkreślają, że bezwzględne i względne ryzyko wystąpienia zespołu zespołu Guillaina i Barrégo po szczepieniu przeciw HPV jest bardzo niskie i nieistotne statystycznie).

Łączenie ZGB z podaniem szczepionki HPV nie ma potwierdzenia w badaniach.

W przypadku tak rzadkiej choroby jak ZGB, wnioski na temat częstości jego występowania mogą być formułowane dopiero po przeprowadzeniu badań na wyjątkowo dużej populacji osób poddanych badaniu. Szacowanie częstości występowania ZGB wymaga analizy odpowiednio reprezentatywnej liczby danych.

Korzyści wynikające ze szczepienia przeciw HPV w ograniczaniu ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy są większe niż przedstawione w badaniach potencjalne ryzyko ZGB. Stąd też potencjalne ryzyko ZGB po szczepieniu HPV ma ograniczone znaczenie dla zdrowia publicznego. Uwzględniwszy szacunki przytoczonej metaanalizy wobec rzadkiego występowania choroby, można założyć, że liczba przypadków teoretycznie powiązanych z pojawieniem się ZGB w wyniku szczepień przeciw HPV wynosiłaby zaledwie 1–2 dodatkowych przypadków na 100 000 osób. Należy także podkreślić, że przebieg ZGB i rokowanie u dzieci jest zdecydowanie lepsze niż u osób dorosłych.
Można zatem uznać, że gdyby szczepionka przeciwko HPV odpowiadała za istotne zwiększenie ryzyka ZGB, odnotowano by zwiększoną zachorowalność w grupie wieku 9–16 lat, kiedy realizowane były szczepienia przeciw HPV.

Podsumowując, związek szczepień przeciw HPV i ZGB cały czas będzie obserwowany i poddawany badaniom w reprezentatywnych populacjach. Jednoznacznie można stwierdzić, że korzyści ze szczepienia przeciw HPV istotnie przewyższają ryzyko wystąpienia ZGB.

Biorąc pod uwagę narastający problem chorób nowotworowych, w tym zwiększającą się liczbę nowotworów związanych z HPV, jednoznacznie należy stwierdzić, że korzyści ze szczepienia przeciw HPV istotnie przewyższają ryzyko wystąpienia zespołu Guillaina i Barrégo.

Szczepionki przeciw HPV a zespół Guillaina i Barrégo (infografika do pobrania)

• BoenderS., Bartmeyer B. , Coole L.,  Wichmann O., Harder T. Risk of Guillain–Barré syndrome after vaccination against human papillomavirus: a systematic review and meta-analysis, 1 January 2000 to 4 April 2020. Euro Surveill. 2022 Jan 27; 27(4): 2001619.
• Ludwikowska K., Szenborn L. Ryzyko związane ze szczepieniami i chorobami, którym zapobiegają – cz. 12: zakażenie ludzkim wirusem brodawczaka. Medycyna Praktyczna/Szczepienia.