Program eliminacji różyczki

Różyczka od 2005 r. objęta jest programem eliminacji koordynowanym przez Światową Organizację Zdrowia (WHO).

W 2005 roku Komitet Europejskiego Regionu Światowej Organizacji Zdrowia podjął uchwałę wzywającą do eliminacji zachorowań na odrę, różyczkę i zespół różyczki wrodzonej (CRS). W 2015 roku kraje Europejskiego Regionu WHO przyjęły postanowienia uchwały, której cele zawarto w Europejskim planie działania na rzecz szczepień na lata 2015–2020 (The European Vaccine Action Plan 2015–2020):

• Osiągnięcie i utrzymanie stanu zaszczepienia dwiema dawkami szczepionki zawierającej szczepy wirusa różyczki i odry na poziomie ≥95%.
• Zapewnienie dostępu do szczepień przeciw odrze i różyczce, w tym szczepień wychwytujących.
• Wzmocnienie nadzoru nad zachorowaniami poprzez prowadzenie dochodzenia epidemiologicznego, a w przypadku podejrzenia zachorowania kierowanie na badanie serologiczne w celu potwierdzenia zakażenia wirusem różyczki.
• Zwiększenie dostępu pacjentów i pracowników opieki zdrowotnej do wiarygodnych danych naukowych na temat korzyści i potencjalnego ryzyka związanego z zapobieganiem różyczce poprzez szczepienia.

Różyczka jest łagodną chorobą wieku dziecięcego, jednak w przypadku zakażenia nieuodpornionej ciężarnej może spowodować z prawdopodobieństwem 95% wady wrodzone płodu (różyczka wrodzona), których ciężkość jest uzależniona od tygodnia ciąży, w którym doszło do kontaktu z wirusem.

Różyczka odpowiada cechom choroby możliwej do eliminacji, ponieważ:

• rezerwuarem wirusa jest jedynie człowiek,
• po przebytym zakażeniu nie stwierdzono nosicielstwa wirusa,
• środowisko nie jest skażone tymi patogenami,
• istnieje skuteczny środek zapobiegawczy w postaci bezpiecznej szczepionki.

Różyczka pozostaje rejestrowana na podstawie rozpoznań klinicznych, bez wymaganego potwierdzenia laboratoryjnego, co skutkuje zgłaszaniem wielu chorób wysypkowych jako różyczka.

Strategia eliminacji różyczki obejmuje:

• rejestrowanie i zgłaszanie podejrzeń przypadków różyczki,
• wprowadzenie potwierdzeń laboratoryjnych każdego podejrzenia o zachorowanie na różyczkę,
• ustalenie szczepów krążących na danym terenie i klasyfikacja przypadków, zachorowań na różyczkę jako wywołanych szczepem rodzimym, względnie szczepem zawleczonym. Wymaga to zastosowania metod izolacji wirusa w hodowli komórkowej lub wykrycie materiału genetycznego wirusa, a następnie jego genotypowanie. Za szczep rodzimy przyjmuje się szczep, który krąży na danym terenie powyżej 12 miesięcy.

Laboratoryjne badanie potwierdzające różyczkę wymaga:

• wykrycia w surowicy chorego swoistych przeciwciał w klasie IgM lub wykazania znamiennego wzrostu przeciwciał w klasie IgG w surowicy,
• i/lub wykrycia materiału genetycznego wirusa w próbce od pacjenta.

Badanie laboratoryjne w kierunku różyczki można wykonać bezpłatnie w laboratorium referencyjnym w Zakładzie Wirusologii NIZP-PZH w ramach projektu WHO.

Czułość i swoistość rozpoznań różyczki od wielu lat pozostaje na dość niskim poziomie, co utrudnia interpretację zachorowań wśród osób szczepionych oraz ocenę rzeczywistej liczby zachorowań.

Eliminacja różyczki wymaga utrzymania 95% poziomu uodpornienia populacji poprzez podanie co najmniej 1 dawki szczepionki przeciw różyczce. W Polsce w latach 1988-2003 prowadzono obowiązkowe szczepienia dziewczynek w 13 r.ż. (podawano 1 dawkę szczepionki). W 2004 roku wprowadzono powszechne szczepienia dzieci dwoma dawkami szczepionki MMR przeciw odrze, śwince i różyczce podawanej w 13-15 m.ż. oraz 10 r.ż. W 2019 roku drugą dawkę szczepionki MMR przeniesiono z 10 r.ż. na 6 r.ż.

Stan zaszczepienia szczepionką MMR.