Czy szczepionki przeciążają układ immunologiczny dziecka? 

Dowody naukowe wskazują, że podanie kilku szczepionek jednocześnie nie powoduje żadnych szkodliwych skutków w układzie odpornościowym dziecka. Codziennie dzieci mają kontakt z ogromną liczbą obcych substancji (antygenów), które wywołują odpowiedź układu odpornościowego. Nawet spożywane jedzenie wprowadza nowe antygeny do organizmu, a nos i jamę ustną kolonizują liczne bakterie. Dziecko narażone jest na oddziaływanie dużo większej liczby antygenów w przypadku przeziębienia lub bólu gardła niż w przypadku podania szczepionki. Układ immunologiczny dziecka jest przygotowany  do podania mu prawie nieograniczonej liczby antygenów w szczepionkach.

Dziecko ma układ immunologiczny już w życiu płodowym. Nie wykorzystuje go, ponieważ do urodzenia znajduje się w septycznym środowisku. Po porodzie układ ten zaczyna działać i pomimo tego, że jeszcze niedojrzały, już w pierwszej dobie życia jest gotowy na wytworzenie odpowiedzi immunologicznej na ogromną liczbę antygenów.

Organizm dziecka od urodzenia uczy się walczyć z zagrożeniami z zewnątrz, dzięki temu może funkcjonować prawidłowo. W pierwszej dobie życia jest już gotowy na wytworzenie odpowiedzi immunologicznej na ogromną liczbę antygenów. W ciągu pierwszych godzin po urodzeniu układ pokarmowy i oddechowy dziecka są kolonizowane przez ogromną liczbę bakterii. Skalę tego zjawiska ilustrują dane, wskazujące, że liczba bakterii kolonizujących organizm małego dziecka przewyższa liczbę jego komórek.

Układ odpornościowy małego dziecka jest przygotowany na kontakt z ogromną liczbą antygenów. Biorąc pod uwagę liczbę krążących w jego krwi limfocytów B, które produkują przeciwciała małe dziecko może wytworzyć odpowiedź immunologiczną na 10 000 szczepionek podanych w czasie tej samej wizyty.

Dzieci mogą być obecnie szczepione przeciwko większej liczbie chorób niż kiedykolwiek wcześniej, jednak rzeczywista liczba antygenów, które znajdują się w szczepionkach, jest znacznie niższa niż w szczepionkach stosowanych w przeszłości. Przykładem jest szczepionka DTP przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi, która zawiera całe komórki bakterii krztuśca, toksoid błoniczy i toksoid tężcowy, a więc łącznie ponad 3000 antygenów (3000 antygenów krztuścowych, antygen toksoidu błoniczego i antygen toksoidu tężcowego). Z kolei coraz częściej stosowane szczepionki typu DTaP (lub ich bardziej skojarzone wersje jak 5 w 1 lub 6 w 1) zawierają bezkomórkowy składnik krztuśca, który zawiera, w zależności od producenta, od 1 do 5 antygenów, a więc łącznie z innymi składnikami, nawet szczepionka wysoko-skojarzona 6 w 1 zawiera nie więcej niż 25 antygenów.

Nowoczesne szczepionki coraz częściej zawierają wysoce oczyszczone antygeny w postaci białek, ich fragmenty, polisacharydy, rzadziej całe drobnoustroje (wirusy lub bakterie).

Przykłady:

  • DTP szczepionka z całokomórkowym składnikiem krztuśca oraz toksoidami błonicy i tężca to ok. 3000 różnych antygenów.
  • Szczepionka „6w1” (DTPa-IPV-Hib-HBV) lub w oddzielnych wstrzyknięciach podawane DTPa, IPV, Hib, wzwB to łącznie max 25 antygenów.
  • Nowoczesne szczepionki (w tym wysoce skojarzone „5w1” i „6w1”) zawierają max 224 lub 25 antygenów, a więc zdecydowanie mniej w porównaniu do klasycznej szczepionki DTP z całokomórkowym składnikiem krztuśca, która zawiera ok. 3000 różnych antygenów.
  • 4 szczepionki podawane w czasie wizyty szczepiennej dziecka w 2 mies. życia, tj. DTP, wzwB, pneumokoki, Hib to łącznie ok. 3020 antygenów.
  • Doustna szczepionka przeciw rotawirusom to 12–16 antygenów.
  • 10 lub 13-walentna szczepionka przeciw pneumokokom to max 15 antygenów.
  • Szczepionka przeciw meningokokom grupy B dla dzieci to 4 antygeny.
  • Gdyby dziecko otrzymało w tym samym czasie 10 różnych szczepionek każda po 100 antygenów, zużyłoby zaledwie 0,1% możliwości swojego układu immunologicznego.

Układ immunologiczny może rozpoznać i reagować na miliony antygenów w tym samym czasie, liczba antygenów podawanych w szczepionkach stanowi znikomy ich odsetek.

Liczba antygenów dostępna w obecnie stosowanych szczepionkach jest znacznie mniejsza niż w szczepionkach stosowanych dawniej.

W badaniach wykazano, że odpowiedź immunologiczna dziecka na szczepionki skojarzone (wieloskładnikowe) jest taka sama jak na szczepionki pojedyncze.

Równoczasowe podanie kilku szczepionek lub szczepionki wieloskładnikowej nie pogarsza odpowiedzi immunologicznej dziecka.

Ostatnia aktualizacja: 6 lutego 2024

Powiązane artykuły:

Najczęstsze mity na temat szczepionek

Materiały źródłowe
  • Adkins B. i wsp. Neonatal adaptive immunity comes of age. Nature Reviews Immunology 2004.
  • Bucholc B. i wsp. Liczba wykonanych szczepień a układ odpornościowy. Przegl. Epidemiol. 2011 65: 629-634.
  • Destefano F., Offit P.A., Fisher A.: Vaccine safety. (W): Plotkin S.A., Orenstein W.A., Offit P.A., Edwards K.M. (red.): Plotkin’s Vaccines. 7. Elsevier, Philadelphia, 2018: 1584–1600.
  • Jason M. i wsp. Association Between Estimated Cumulative Vaccine Antigen Exposure Through the First 23 Months of Life and Non–Vaccine-Targeted Infections From 24 Through 47 Months of Age. JAMA. 2018;319(9):906-913.
  • Marcinkiewicz J. Układu immunologicznego nie da się przeciążyć. Medycyna Praktyczna Szczepienia.
  • Mrukowicz J. Czy szczepionki wysoce skojarzone mogą „przeciążyć” układ immunologiczny małego dziecka? Medycyna Praktyczna Szczepienia. 23.03.2018.
  • Offit P.A., Quarles J., Gerber M.A. i wsp.: Addressing parents’ concerns: Do multiple vaccines overwhelm or weaken the infant’s immune system? Pediatrics, 2002; 109: 124–129.
  • WHO. Global Vaccine Safety. Immune overload. 2006.
pokaż więcej
Słowniczek
pokaż więcej
Znalazłeś niezrozumiany termin?
Zaproponuj hasło do słownika.
Loading