Raport Komisji Europejskiej na temat zaufania do szczepień (State of Vaccine Confidence in the EU)
W dniu 23 października 2018 roku Komisja Europejska opublikowała raport „State of Vaccine Confidence in the EU” zawierający wyniki badania przeprowadzonego w ramach Vaccine Confidence Project na temat zaufania do szczepień wśród Europejczyków.
Badanie przeprowadzono w dwóch etapach. W badaniu ankietowym w 2015 roku wzięło udział 65 819 uczestników z 67 krajów z całego świata. Ogólna ocena dotycząca szczepień ochronnych była wówczas pozytywna. Z raportu wynikało jednak, że Europa jest regionem o najniższym na świecie zaufaniu do szczepień. Europejczycy choć doceniali znaczenie szczepień mieli wiele obaw związanych z ich bezpieczeństwem. Największy sceptycyzm (ponad 40%) na temat bezpieczeństwa szczepień deklarowali Francuzi. Siedem z dziesięciu krajów o najniższym poziomie zaufania do bezpieczeństwa szczepień na świecie znajdowało się w Europie – cztery z nich (Francja, Grecja, Włochy i Słowenia) w UE.
W drugim etapie badanie ankietowe powtórzono w czerwcu 2018 roku, tym razem wśród 28 782 respondentów. Europejczycy wciąż oceniają szczepienia pozytywnie. Wśród ankietowanych 90,0% uważa, że szczepionki są ważne, 82,8%, że są bezpieczne, 87,8% że są skuteczne, a 78,5%, że są zgodne z ich religijnymi przekonaniami. Raport wskazuje jednak na odmienne trendy w zakresie zaufania do szczepień w poszczególnych krajach UE. Od 2015 roku zaufanie do szczepień wzrosło we Francji, Grecji, Włoszech i Słowenii. Trzy największe z tych krajów doświadczyły w latach 2017-2018 znacznego wzrostu zachorowań na odrę (przypis autora). W tym samym czasie zaobserwowano spadek poziomu zaufania do szczepień w Polsce, Czechach, Finlandii oraz Szwecji. Ze szczegółowej analizy raportu wynika, największy spadek zaufania do szczepień w ciągu ostatnich trzech lat odnotowano w Polsce.
Najbardziej ufają szczepieniom Portugalczycy – 95,1% uważa, że są bezpieczne, 96,6%, że są skuteczne a 98,0%, że są ważne. Podobnie wysoką akceptację dla szczepień odnotowano w Finlandii. Najbardziej sceptycznie nastawieni do bezpieczeństwa szczepień są Bułgarzy (66,3%), Łotysze (68,2%) i Francuzi (69,9%). Podobnie w Bułgarii, Polsce i na Słowacji odpowiednio 78,4%, 75,9% i 85,5% ankietowanych zadeklarowało, najniższy wśród wszystkich krajów poziom deklaracji dla znaczenia szczepień. Jak donosi raport, młode osoby dorosłe – od 18 do 24 roku życia – rzadziej są pozytywnie nastawione do szczepień, w porównaniu do osób powyżej 65 roku życia.
Unijny komisarz ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności Vytenis Andriukaitis wyjaśnił, że Komisja Europejska stara się zachęcać kraje członkowskie do promocji szczepień. KE chce, aby Ministrowie Zdrowia zwiększyli wysiłki na rzecz realizacji programów szczepień ochronnych – chodzi m.in. o dotrzymywanie terminów szczepień oraz o rozwiązywanie problemów z dostępnością szczepionek (odpowiednie zapasy). Zalecenia w tej sprawie zostały wydane na wiosnę. „Nasze najważniejsze zadania polegają obecnie na zwalczaniu dezinformacji i braku świadomości ryzyka, jakie niosą ze sobą choroby, którym możemy zapobiegać przez szczepienia” – napisał w raporcie komisarz Andriukaitis. Z kolei główna autorka raportu dr Heidi Larson z London School of Hygiene and Tropical Medicines, podkreśliła, że ważne jest aby jak najszybciej rozpocząć konkretne działania podtrzymujące akceptację i zapobiegające dalszemu zwiększaniu nieufności do szczepień, ponieważ zdecydowanie łatwiej jest nawiązać kontakt i przekonać osobę, która ma wątpliwości w sprawie szczepień niż osobę, która jest zdecydowanym przeciwnikiem szczepień.
W badaniu ankietowym na temat zaufania do szczepień przeprowadzonym w 2016 roku Francja znalazła się na ostatnim miejscu. W ubiegłym roku francuski rząd ogłosił, że od 2018 r. 11 szczepień – w tym także przeciwko odrze – będzie obowiązkowe dla wszystkich dzieci. – Czym innym jest zdawać sobie sprawę z problemu, ale mieć świadomość, że wiele innych krajów ma podobną sytuację; czym innym jednak – zrozumieć, że problem w twoim kraju należy do największych na świecie – komentuje dr Larson. Wśród powodów, dla których poziom zaufania do szczepień w niektórych krajach spada, eksperci z Vaccine Confidence wymieniają między innymi działania mediów społecznościowych oraz dezinformację w Internecie, ale także rosnącą liczbę przypadków wykorzystywania tematu szczepień w kampaniach politycznych. Wśród ważnych czynników wymieniana jest również religia. Niektóre grupy muzułmanów sprzeciwiają się używaniu w niektórych szczepionkach substancji pochodzących od świń, z kolei pewne grupy chrześcijańskie protestują przeciwko wykorzystywaniu do produkcji szczepionek ludzkich komórek zarodkowych. Z raportu wynika, że w Polsce jedynie 59,3% badanych twierdzi, że szczepienia są zgodne z ich przekonaniami religijnymi i jest to najniższy wynik w całej Unii. W raporcie podkreślono również istotną korelację pomiędzy zaufaniem do szczepień prezentowanym przez lekarzy i ogółu społeczeństwa. Tam, gdzie wykazano większe zaufanie do lekarza, większy odsetek społeczeństwa wypowiada się dobrze o szczepieniach i wierzy w działanie szczepień ochronnych. W raporcie wskazano również, że w całej UE zaufanie do szczepień przeciwko grypie jest niższe niż zaufanie do szczepień MMR (przeciw odrze, śwince i różyczce). Wynik ten może być związany, po części ze skutecznością szczepionki przeciw grypie uzależnioną od zmieniającego się w każdym sezonie jej składu oraz z niedoceniania przez społeczeństwo zagrożeń związanych z grypą.
Eksperci z Vaccine Confidence Project planują opublikować nowe dane na temat zaufania do szczepień w pierwszym kwartale 2019 roku.
