W jaki sposób ustala się skład szczepionki przeciw grypie?

Pierwsze szczepionki przeciw grypie składały się z pojedynczego szczepu wirusa grypy. Do szczepionki wybierano szczep wirusa krążący w populacji, izolowany w dany sezonie. Wraz z odkryciem zamian antygenowych szczepów wirusa grypy krążących w populacji, w latach 70-tych XX w. opracowano koncepcję szczepionki sezonowej uwzględniającą zmianę składu szczepów wirusa grypy w kolejnych sezonach, w zależności od sytuacji epidemiologicznej. Początkowo wprowadzono szczepionki złożone z dwóch szczepów wirusa grypy, od 1978 r. stosowano szczepionki trójskładnikowe, a od niedawna stosowane są szczepionki czteroskładnikowe.

Eksperci WHO dokonują corocznie przeglądu sytuacji epidemiologicznej grypy i jeżeli to konieczne zalecają użycie w procesie wytwarzania szczepionek na kolejny sezon nowych szczepów wirusa grypy. Informacje czerpią z danych wirusologicznych i epidemiologicznych uzyskiwanych w każdym sezonie epidemicznym z ogólnoświatowej sieci laboratoriów. Proces wyboru szczepów szczepionkowych obejmuje izolację wirusa grypy z próbek pobranych od  osób chorych a następnie jego identyfikację oraz analizę genetyczną. Ponad 8 000 szczepów wirusa grypy przesyłanych jest każdego roku ze 142 krajowych ośrodków ds. grypy na całym świecie (w tym z Krajowego Ośrodka ds. Grypy w NIZP-PZH) do głównych laboratoriów ds. grypy (WHO Collaborating Centres). Powyższe informacje wraz z wynikami badań immunogenności (tj. określenia stopnia odporności populacji mierzonej poziomem przeciwciał na poszczególne szczepy wirusa grypy), są podstawą doboru szczepów wirusa grypy, które znajdą się w składzie szczepionki. Wybierane są szczepy co do których istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że mogą być przyczyną zachorowań na grypę w kolejnym sezonie. Oryginalne szczepy są poddane pasażowaniu w celu uzyskania wyjściowych szczepów produkcyjnych, które następnie wraz z porównawczymi antygenami i surowicami są udostępniane wytwórcom produkującym szczepionkę przeciw grypie.

Proces wyboru szczepów wirusa do szczepionki podlega presji czasu, związane jest to z tym, że od momentu rekomendacji szczepów przez WHO do zwolnienia pierwszych serii szczepionki do obrotu wymagany jest czas przynajmniej 6 miesięcy. Każdego roku pod koniec lutego WHO wydaje zalecenia dotyczące składu antygenowego szczepionek przeciwko grypie na przyszły sezon epidemiczny. Wyjątkowo informację o wybranych wirusach szczepionkowych w sezonie 2019/2020 podano pod koniec marca.