Obawiasz się odry? Przypominamy 7 faktów o których warto pamiętać.

1. Odra jest jedną z najbardziej zakaźnych chorób.

Odra jest bardzo zaraźliwą chorobą wirusową. Łatwo się rozprzestrzenia. Wirus odry przenosi się:

• drogą kropelkową, razem z wydzieliną z dróg oddechowych: podczas kaszlania, wydmuchiwania nosa, mówienia,
• drogą powietrzną. Wirus może przetrwać i pozostać zakaźny do 2 h na powierzchniach (np. blacie stołu) skażonych wydzielinami osoby chorej lub zawieszony w kropli aerozolu w powietrzu. Do zakażenia wirusem odry może więc dojść nawet po tym, jak zakażona osoba opuści pomieszczenie.

Jeden chory zaraża średnio od 12 do 18 osób wrażliwych, czyli tych, które na odrę nie chorowały lub nie zostały zaszczepione. Jedna osoba chora na odrę może zarazić 9 z 10 nieuodpornionych osób ze swojego otoczenia.

Ryzyko zachorowania na odrę osoby nieuodpornionej po kontakcie z chorym na odrę wynosi 90-95%.

Chory jest zaraźliwy dla otoczenia od 1-2 dni przed wystąpieniem pierwszych objawów i ok. 4 dni przed wystąpieniem charakterystycznej wysypki odrowej do około 4 dnia utrzymywania się wysypki.

Wirus odry jest jednym z najbardziej zaraźliwych oraz najłatwiej przenoszących się wirusów jakie znamy.

2. Odra to choroba, która w wielu krajach powraca.

Przed wprowadzeniem szczepień, w latach 60. XX wieku, na odrę  co roku chorowało około 30 milionów ludzi na świecie, około 2,6 mln umierało.

Wraz z wprowadzeniem szczepień odra stała się chorobą bliską eliminacji. W ostatnich latach w wielu krajach odra jednak powraca. W 2024 roku na świecie zgłoszono 359 590 przypadków odry – najwięcej od 2019 roku. W regionie europejskim WHO w 2024 roku zgłoszono 127 350 przypadków odry, dwukrotnie więcej niż w 2023 roku i najwięcej od 1997 roku.

Odra cały czas pozostaje więc poważnym globalnym zagrożeniem.

3. Objawy odry są charakterystyczne.

Objawy odry zazwyczaj zaczynają się od wysokiej gorączki, kaszlu, kataru i czerwonych, łzawiących oczu. Kilka dni później pojawiają się charakterystyczne objawy: drobne białe plamki na wewnętrznej stronie policzka.

Następnie, około trzeciego do piątego dnia choroby, pojawia się charakterystyczna wysypka – często zaczynająca się od linii włosów jako płaskie, czerwone plamy, które schodzą w dół twarzy, szyi, tułowia i kończyn, zanim dotrą do dłoni i stóp.

Wysypka może być trudniejsza do zauważenia na czarnej lub brązowej skórze, przybierając ciemniejszy brązowy, fioletowy lub śniady kolor, ale zazwyczaj jest szorstka i wypukła.

W miarę rozprzestrzeniania się, plamy mogą się łączyć w większe z wypukłymi guzkami na górze. Często wtedy również gorączka osiąga szczyt, czasami przekraczając 40°C. Wysypka zwykle utrzymuje się od pięciu do sześciu dni.

4. Odra to poważna choroba, która może mieć długotrwałe konsekwencje.

Chociaż odra może stanowić zagrożenie dla każdego, jest szczególnie niebezpieczna dla dzieci do 5 r.ż., które nie zostały zaszczepione. W tym wieku ich układ odpornościowy i narządy wciąż się rozwijają, co czyni je bardziej podatnymi nie tylko na samą infekcję, ale także na poważne powikłania, które mogą nastąpić po zachorowaniu na odrę.

W 2023 roku ponad połowa dzieci, które zachorowały na odrę w Europie, była hospitalizowana.

Powikłania w przebiegu odry mogą obejmować infekcje ucha, biegunkę lub zapalenie płuc, które mogą być szczególnie niebezpieczne u małych dzieci. Zapalenie płuc dotyka do 6 na 100 dzieci, które zachorowały na odrę w krajach wysoko rozwiniętych.

Zapalenie mózgu to kolejne poważne powikłanie. Może wywołać śpiączkę, trwałą głuchotę lub niepełnosprawność intelektualną. W rzadkich przypadkach może doprowadzić do zgonu.

Chociaż zgony są stosunkowo rzadkie, nadal się zdarzają. W Stanach Zjednoczonych umiera nawet 2 na 1000 dzieci, które zachorują na odrę. W krajach słabiej rozwiniętych odsetek ten wynosi od 30 do 60 na 1000 dzieci.

Odra jest główną przyczyną ślepoty u dzieci mieszkających w krajach, gdzie krąży wirus odry.

Coraz więcej dowodów sugeruje, że wirus może również wymazywać część pamięci immunologicznej organizmu związanej z odpornością, zwiększając ryzyko przyszłych infekcji u osób, które przeżyły odrę (https://szczepienia.pzh.gov.pl/odra-prowadzi-do-wieloletniego-oslabienia-ukladu-immunologicznego/).

5. Odra może być niebezpieczna również dla dorosłych.

Chociaż odra jest uważana za chorobę wieku dziecięcego, zachorowania mogą wystąpić w każdym wieku.

W niektórych krajach zachorowania u dorosłych stanowią nawet jedną piątą przypadków – a konsekwencje zachorowania mogą być poważne. Osoby najbardziej narażone na poważne powikłania to osoby z osłabionym układem odpornościowym i kobiety w ciąży.

Zakażenie w czasie ciąży kobiety nieuodpornionej wiąże się z poronieniami, martwymi urodzeniami, porodami przedwczesnymi i urodzeniem dzieci z niską masą urodzeniową.

6. Szczepionki są wysoce skuteczne i bezpieczne.

Szczepionka przeciw odrze stosowana jest od ponad 50 lat. Podano miliony dawek. Bezpieczeństwo szczepionek MMR dokładnie przebadano.

Szczepionka przeciw odrze jest skuteczna. Pojedyncza dawka zapewnia 93-95% ochrony, a dwie dawki ponad 98% ochrony przed odrą, odporność jest długotrwała.

Działania niepożądane po szczepieniu występują rzadko. Zazwyczaj ograniczają się do bólu lub zaczerwienienia w miejscu wstrzyknięcia, lekkiej gorączki oraz przejściowego bólu lub sztywności stawów.

7. Szczepionki chronią również osoby, które nie mogą być zaszczepione.

Szczepienie przeciw odrze chroni zarówno osoby zaszczepione, jak i tych którzy z powodu wieku (małe dzieci) lub stanu zdrowia (osoby z osłabiona odpornością, pacjenci leczeni immunosupresyjnie) nie mogą być zaszczepieni.

Pierwsza dawka szczepionki MMR ze składnikiem odry podawana jest w 13-15 m.ż., druga dawka w 6 r.ż. Szczepionka należy do grupy szczepionek „żywych”, zawiera osłabione wirusy odry, świnki i różyczki, dlatego nie można jej podawać pacjentom z zaburzeniami odporności.

Bardzo duża część populacji (około 95%) musi być w pełni zaszczepiona, aby osiągnąć odporność zbiorową. Dzięki temu, osoby, które nie mogą się zaszczepić lub nie reagują w pełni na szczepionkę, są chronione.