Jaka jest różnica między skutecznością a efektywnością szczepionki?

Skuteczność szczepionki badana jest w kontrolowanych warunkach badania klinicznego prowadzonego z zachowaniem randomizacji, spełnionymi kryteriami włączenia i wyłączenia, jak też, z dobranymi grupami badanymi i odpowiadającymi im grupami kontrolnymi. Wyniki te stanowią podstawę oceny szczepionki w urzędowym procesie jej dopuszczenia do obrotu. Efektywność szczepionki zwana również skutecznością rzeczywistą ocenia skuteczność w warunkach rzeczywistych, kiedy realizowane są już programy szczepień „w polu”.

Takie rozróżnienie występuje również w języku angielskim, gdzie „efficcacy” odnosi się do skuteczności klinicznej szczepionki wyliczonej na podstawie wyników badania klinicznego 3 fazy, a „effectiveness” do efektywności szczepionki oszacowanej na podstawie badań obserwacyjnych prowadzonych, kiedy szczepiona jest już dopuszczona do obrotu i podawana w programie szczepień.

Skuteczność i efektywność szczepionki to dwa różne spojrzenia na tę samą szczepionkę. Wydaje się oczywiste, że efektywność szczepionki zwykle jest niższa niż skuteczność badana w kontrolowanych warunkach chociażby ze względu na liczne czynniki zaburzające, takie jak: organizacja szczepień, zaburzone schematy szczepień, występowanie kolejnych wariantów krążącego patogenu.