Co to jest borelioza i jak można się przed nią uchronić?

Borelioza z Lyme (potocznie nazywana boreliozą) jest najczęściej występującą na półkuli północnej chorobą przenoszoną przez kleszcze. W Europie każdego roku rejestruje się około 85 000 zachorowań. Według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – PZH w Polsce odnotowano 12 779 przypadków zachorowań w 2013 roku oraz 5 348 przypadków w 2014 roku (w tym samym okresie 2013 roku – 4 251 przypadków).

Borelioza z Lyme ma charakter choroby postępującej. Objawy dotyczą wielu układów i mogą się pojawiać z różnym nasileniem. Zakażenie może przybierać formy od bezobjawowego do ciężkich przypadków z nieodwracalnymi zmianami najczęściej w obrębie układu nerwowego i stawowego.
Kolejne stadia boreliozy:
– I stadium: we wczesnej fazie, po kilku dniach lub 1-3 tygodniach od chwili ukąszenia przez kleszcza, u ok. 80% osób pojawia się rumień wędrujący i inne miejscowe zmiany, którym mogą towarzyszyć objawy grypo-podobne (chory gorączkuje, jest osłabiony, czasami pojawia się wysypka lub wymioty);
– II stadium (zakażenie rozsiane): dochodzi do zakażenia wielu narządów i układów; pojawiają się dolegliwości ze strony ośrodkowego lub obwodowego układu nerwowego, układu kostno-stawowego lub układu krążenia. Późna borelioza z Lyme charakteryzuje się nieodwracalnymi zmianami stawowymi, uszkodzeniem układu nerwowego w postaci encefalopatii lub uszkodzeniem nerwów czaszkowych, obwodowych, a także przewlekłym zanikowym zapaleniem skóry.

Mimo że podstawą rozpoznania boreliozy z Lyme są objawy kliniczne, to aż 75% przypadków wymaga potwierdzenia laboratoryjnego. Badania polegają na oznaczeniu poziomu przeciwciał metodą ELISA (badanie ilościowe) oraz potwierdzeniu wyniku dodatniego lub granicznego testem Western blot (badanie jakościowe). Inne badania, takie jak hodowla czy PCR, ze względu na bardzo niską czułość mają niewielkie znaczenie w diagnostyce i nie są rekomendowane.

Wybór antybiotyku w terapii boreliozy zależy od fazy i objawów klinicznych choroby, najczęściej stosowane są  doksycyklina, amoksycylina, ceftriakson.

Przebycie boreliozy nie daje odporności na ponowne zakażenie. Dotychczas nie wyprodukowano skutecznej i bezpiecznej dla ludzi szczepionki przeciw boreliozie z Lyme. Powinniśmy unikać kontaktu z kleszczami, stosować odpowiednią odzież na terenach ich występowania, jak najszybciej je usuwać ze skóry oraz stosować repelenty.

Dr hab. Tomasz Chmielewski
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – PZH