Program eliminacji różyczki
Na czym polega program eliminacji różyczki?
Różyczka od 2005 r. objęta jest programem eliminacji koordynowanym przez Światową Organizację Zdrowia (WHO).
W 2005 roku Komitet Europejskiego Regionu Światowej Organizacji Zdrowia podjął uchwałę wzywającą do eliminacji zachorowań na odrę, różyczkę i zespół różyczki wrodzonej (CRS). W 2015 roku kraje Europejskiego Regionu WHO przyjęły postanowienia uchwały, której cele zawarto w Europejskim planie działania na rzecz szczepień na lata 2015–2020 (The European Vaccine Action Plan 2015–2020):
- Osiągnięcie i utrzymanie stanu zaszczepienia dwiema dawkami szczepionki zawierającej szczepy wirusa różyczki i odry na poziomie ≥95%.
- Zapewnienie dostępu do szczepień przeciw odrze i różyczce, w tym szczepień wychwytujących.
- Wzmocnienie nadzoru nad zachorowaniami poprzez prowadzenie dochodzenia epidemiologicznego, a w przypadku podejrzenia zachorowania kierowanie na badanie serologiczne w celu potwierdzenia zakażenia wirusem różyczki.
- Zwiększenie dostępu pacjentów i pracowników opieki zdrowotnej do wiarygodnych danych naukowych na temat korzyści i potencjalnego ryzyka związanego z zapobieganiem różyczce poprzez szczepienia.
Różyczka jest łagodną chorobą wieku dziecięcego, jednak w przypadku zakażenia nieuodpornionej ciężarnej może spowodować z prawdopodobieństwem 95% wady wrodzone płodu (różyczka wrodzona), których ciężkość jest uzależniona od tygodnia ciąży, w którym doszło do kontaktu z wirusem.
Różyczka odpowiada cechom choroby możliwej do eliminacji, ponieważ:
- rezerwuarem wirusa jest jedynie człowiek,
- po przebytym zakażeniu nie stwierdzono nosicielstwa wirusa,
- środowisko nie jest skażone tymi patogenami,
- istnieje skuteczny środek zapobiegawczy w postaci bezpiecznej szczepionki.
Różyczka pozostaje rejestrowana na podstawie rozpoznań klinicznych, bez wymaganego potwierdzenia laboratoryjnego, co skutkuje zgłaszaniem wielu chorób wysypkowych jako różyczka.
W celu poprawy wskaźników jakości nad różyczką w Polsce konieczne jest dokumentowanie i laboratoryjne potwierdzenia wszystkich przypadków zachorowań i podejrzeń zachorowań na różyczkę.
Strategia eliminacji różyczki obejmuje:
- rejestrowanie i zgłaszanie podejrzeń przypadków różyczki,
- wprowadzenie potwierdzeń laboratoryjnych każdego podejrzenia o zachorowanie na różyczkę,
- ustalenie szczepów krążących na danym terenie i klasyfikacja przypadków, zachorowań na różyczkę jako wywołanych szczepem rodzimym, względnie szczepem zawleczonym. Wymaga to zastosowania metod izolacji wirusa w hodowli komórkowej lub wykrycie materiału genetycznego wirusa, a następnie jego genotypowanie. Za szczep rodzimy przyjmuje się szczep, który krąży na danym terenie powyżej 12 miesięcy.
Udział Polski w Programie Eliminacji Różyczki obliguje do potwierdzenia rozpoznania klinicznego choroby badaniami laboratoryjnymi.
- O’Connor, Jackovic D, Muscat M, et al. Measles and rubella elimination in the WHO Region for Europe: progress and challenges. Clin Microbiol Infect.2017,23(8):504-510.
- O’Connor P., Yankovic D., Zimmerman L. i wsp. Progress toward rubella elimination – World Health Organization European Region, 2005–2019. MMWR Morb. Mortal. Wkly Rep. 2021; 70 (23): 833–839.
- World Health OrganizationGlobal measles and rubella strategic plan: 2012–2020.
- Baumann-Popczyk A, Sadkowska-Todys M, Zieliński A. Choroby zakaźne i pasożytnicze – epidemiologia i profilaktyka. Bielsko-Biała: a-medica press, 2014.
- Wang Z, Yan R, He H, et al. Difficulties in eliminating measles and controlling rubella and mumps: a cross-sectional study of a first measles and rubella vaccination and a second measles, mumps, and rubella vaccination. PLoS ONE, 2014, 9.
- Paradowska-Stankiewicz I, Czarkowski MP et al. Ongoing outbreak of rubellaamong young male adults in Poland: increased risk of congenital rubella Euro Surveill. 2013 May 23;18(21).
- Biuletyny Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce. NIZP-PZH, GIS.
- Biuletyny Szczepienia ochronne w Polsce. NIZP-PZH, GIS.
- Definicje przypadków chorób zakaźnych na potrzeby nadzoru epidemiologicznego, Zakład Epidemiologii NIZP-PZH, ww.pzh.gov.pl.
- Reef SE, Plotkin SA. Rubella vaccines. w: Plotkin’s Vaccines, red. Plotkin S., Orenstein W., Offit P., Edwards M. wyd. 7, 2018, str. 970-1000.
- Sitarska-Gołębiowska J, Czarkowski MP. Różyczka. w: Choroby zakaźne i ich zwalczanie na ziemiach polskich w XX wieku. Red. J. Kostrzewski, W. Magdzik, D. Naruszewicz – Lesiuk Wydawnictwo Lekarskie wydanie I, Warszawa 2001.